Abduh-Reşid Rızâ ve Tabâtabâî’nin Tefsirlerinde Kadın Konusuna Yaklaşımları

XIX. yüzyılda etkili olmaya başlayan modernleşme hareketleriyle birlikte kadın konusu, temel haklar, toplumsal cinsiyet, toplumdaki statüsü gibi farklı boyutları ile İslâm dünyasının gündemini meşgul etmeye başlamıştır. Bu konu XXI. yüzyılda da aynı sorunlar üzerinden hâla tartışılmaktadır. Çalışmamızda ele aldığımız Abduh (1849-1905)-Reşid Rızâ (1865-1935) ve Tabâtabâî (1904-1981) de XIX ve XX. yüzyılda yaşamış müfessirlerdir. Abduh ve Reşid Rızâ yaşadıkları dönemde İslâm dünyasının kadına bakışını, Kur’an ve sahih hadis kaynaklarından uzaklaşmasına; hurafe, bâtıl inanç ve taklid çıkmazında olmasına bağlayarak Müslümanlara; Kur’an’a, sahih hadis kaynaklarına, ilk dönem saf din anlayışına dönmeyi tavsiye etmişlerdir. Aynı zamanda kadın konusunda hem öz eleştiri yapmış hem de özgün fikirler öne sürmüşlerdir. Tabâtabâî ise Şîa’nın geleneksel kadın algısının dışına çıkamamakla birlikte, kadının değeri/konumu ve kadın-erkek eşitliği hususunda önemli eleştiriler yapmış, insanlık tarihinde problem olarak ele alınan kadın konusunun din referanslı değil, eril bakış açısı, gelenek, kültür ve birtakım hırslardan kaynaklandığını ileri sürmüştür. Bu makalede kadının değeri/konumu, kadın-erkek eşitliği, Abduh-Reşid Rızâ ve Tabâtabâî’nin tefsirlerinin içerik analizi yapılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kadın, Kadın-Erkek Eşitliği

Evaluating Abduh-Rashid Reza’s and Tabâtabâî’s Views and Criticisms about Disrupted Concept Women in the Islamic World in the 20th Century

With the modernization movements that started to be effective in the 19th century, the issue of women began to occupy the agenda of the Islamic world with its different dimensions such as fundamental rights, gender and status in society. This topic is still debated over the same problems in the 21th century. Abduh (1849-1905), Rashid Reza (1865-1935) and Tabâtabâî (1904-1981), who are included in the study, are commentators who lived in the 19th and 20th centuries. Abduh and Rashid Reza recommended the Muslims to return to the Qur'an, the authentic sources of hadith, and the early understanding of pure religion as the Islamic world’s view on women had alienated from the Qur'an and the authentic sources of hadith and been affected by superstitions and imitations. Also, they put forward unique ideas on the issue of women and criticized themselves. Although Tabâtabâî did not go beyond Şia’s traditional perception of females, he made important criticisms about the value / position of women and the equality of women and men and he argued that the issue of women, which is considered as a problem in human history, is not based on religion, but on masculine perspective, tradition, culture and a number of ambitions. In this article, the value / position of women and gender equality were evaluated by doing content analysis of Abduh-Rashid Reza and Tabâtabâî's commentaries.

Keywords:

Commentary, Woman, Equality of women and men,

PDF

___

Abduh, Muhammed - Reşit Rıza. Tefsiru’l-Menâr. 12 cilt. Kahire: Dâru’l Menâr, 1947.
Aktaş, Cihan. İran’da Siyah Yorgunluğu. İslâmiyât 3/2 (2000): 15-44.
Algül, Hüseyin. İslam Tarihi. 4 cilt. İstanbul: Gonca Yayınları, 1991.
Amir A.N. - A.O. Shuriya - A.F. İsmail. Muhammed Abduh’un Moderniteye Katkısı. çev. Osman Şahin 3/6 (2013): 233.
Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. X cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
Aydın, Mehmet Akif. Kadın. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXIV: 86-94. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2001.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed el-. Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl. ed. Muhammed Abdurrahman el-Meraşlî. Beyrut: Dâru İhyâit-Türâsi’l-Arabî, 1418.
Cevâd, Alî. el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm. XI cilt. Câmiatü Bağdâd, 1993.
Çağatay, Neşet. İslâm’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: Mars T. ve S. A. Ş. Matbaası, 1957.
Emin, Osman. Mısır’da Rönesans: Muhammed Abduh ve Okulu Çeviren İhsan Durdu. İslam Düşünce Tarihi içinde, ed. M.M. Şerif, IV: 452. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
Harman, Ömer Faruk. Kadın. Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXIV: 82-86. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2001.
Hatipoğlu, Mehmed S. Kadına Dinin Verdiğini Fazla Bulanlar. İslâmiyât 3/2 (2000): 7-13.
Houranı, Albert. Çağdaş Arap Düşüncesi. çev. Latif Boyacı Hüseyin Yılmaz. III. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
İbn Aşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr Tahrîru Ma’ne’l-Sedîd ve Tenvîru Akli’l-Cedîd Min Tefsîri’l-Kitâbi’l-Mecîd. XXX cilt. Tunus: Dâru’d-Tunusiyye, 1984.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Kur’âni’l Azîm. ed. Sâmi İbn Muhammed Selame. VIII cilt. Dâru Tayyibe, 1999.
Karslı, İbrahim Hilmi. Kur’an Yorumlarında Kadın Sosyo-Kültürel Çevrenin Kur’an Yorumlarındaki Yansımaları. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
Mevdûdî, Ebu’l-Al’â. Tefhimü’l-Kur’an Kur’an’ın Anlam ve Tefsiri. II. VII cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
Mücahid, Huriye Tevfik. Fârâbi’den Abduh’a Siyasî Düşünce. çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
Rızâ, Reşid. Gerçek İslam’da Birlik. çev. Hayrettin Karaman. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
Rızâ, Reşid. Hilafet En Büyük Önderlik. çev. Mehmet Çelen. I.Baskı. İstanbul: İlim Yurdu Yayıncılık ve Eğitim Hizmetleri, 2010.
Rızâ, Reşid. İslam’da Kadının Hukuku Kadınlara Çağrı. çev. Mehmet Çelen. Malatya: Nida Yayınları, 2008.
Rızâ, Reşid. Muhammedî Vahiy. çev. Salih Özer. Ankara: Fecr Yayınları, 1991.
Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî Tefsîr’il-Kur’an. XX cilt. Menşurat-ü Cemaati’l-Müderrisin fi Havzati’l-İlmiyyeti fi Kısmi’l-Mukaddeseti, t.y.
Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslam Sosyolojisi. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2008.
Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslam ve Çağdaş İnsan. çev. Mustafa Yalçın. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2018.
Tabâtabâî, Allâme Muhammed Hüseyin. İslam’da Kadın. çev. Mustafa Yalçın. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2018.
Taberî, İbn Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. ed. Ahmet Muhammed Şakir. XXIV cilt. Müessesetü’r-Risale, 2000.