16. YÜZYIL DİVAN ŞİİRİNDE SEBK-İ HİNDÎ İZLERİ: EMRÎ DİVANI ÖRNEĞİ

16. yüzyılda, Fars kültür ve siyasetinin baskın olduğu bölgede varlık gösteremeyen şairlerin etkisiyle, özellikle Horasan ve çevresinde ortaya çıkıp geniş bir coğrafyaya yayılan Sebk-i Hindî’nin, Türk edebiyatında daha ziyade 17. ve 18. yüzyıllarda etkili olduğu bilinmektedir. Bu üslubun etkisiyle yazılan şiirlerde, anlam sözden daha üstün tutulmuş ve eserlerde şairlerin tasavvur dünyası, yeni ve özgün ifadeler, uzun ve girift tamlamalar fazlaca yer edinmiştir. Sebk-i Hindî üslubunun Anadolu sahasında da 16. yüzyıldan itibaren hissedildiğini ortaya koymayı hedeflediğimiz bu çalışmada, Emrî Divanı, dil hususiyetleri, mana ve muhteva özellikleri göz önüne alınarak incelenmiştir. Dönemin genel hususiyetleri dikkate alındığında, kesin bir şekilde Sebk-i Hindî, 16. yüzyıldan itibaren Türk şiirinde etkili olmuştur demek mümkün değildir fakat bu dönemde yaşayan ve edebî muhitlerde “Sultânu’ş-şuarâ, Emirü’ş-şuarâ, Hallaku’l-meâni” sıfatlarıyla anılan Emrî’nin şiirlerinde, Sebk-i Hindî özellikleri olarak ifade edilen “genişletilmiş tamlamalar, kapalı ve girift anlam, aşırı hayalcilik, ıztırap, mübalağa ve tezat” gibi özelliklerin yer aldığı, divandaki örnek beyitler üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

16. Yüzyıl Divan Edebiyatı, Sebk-i Hindî, Emrî Divanı.

PDF

___

Alvan, Türkan (2005), Emrî Divanı’nın Nazım Bilgisi ve Belâgat Yönünden İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Âryân, Kamer (2005), “Fars Şiirin,n Seyri İçinde Hindî Adıyla Meşhur Üslubun Ortaya Çıkışı ve Özellikleri”, (çev. İsrafil Babacan), Nüsha C. V/18: 85-98.
Babacan, İsrafil (2008), Klâsik Türk Şiiri’nde Sebk-i Hindî (Hint Üslûbu), Gazi Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Babacan, İsrafil (2012), Klâsik Türk Şiirinin Son Baharı: Sebk-i Hindî (Hint Üslûbu), Ankara: Akçağ Yayınları.
Çetin, Osman (1998), “Horasan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18: 234-241.
Demirel, Şener (2009), “XVII. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Anam Boyutunda Meydana Gelen Üslup Hareketleri: Klasik Üslup-Sebk-i Hindî-Hikemî Tarz-Mahallileşme”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/2: 279-306.
Dilçin, Cem (2009), “Divan Şiirinde Stilistik Yaklaşım”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, C. 2: 121-137.
İpekten, Haluk (2019), Nâ’ilî-i Kadîm- Dîvân, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap).
Kesik, Beyhan (2009), “Koca Râgıb Paşa’nın Şiirlerinde Sebk-i Hindî Tesiri”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2: 150-169.
Mum, Cafer (2006), “Sebk-i Hindî Beyit Yapısı, Paradoksal İmajlar ve Çoklu Duyulama”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları I, 108-141.
Mum, Cafer (2007), Türk Edebiyatı Tarihi II- Sebk-i Hindî, İstanbul: KTB Yayınları.
Mum, Cafer-Belli, Handan (2021), “Klasik Türk Şiirinde Terkiplerdeki Somutlaştırma ve Duyu Aktarımı”, Bilig, 97: 79-108.
Saraç, M. A. Yekta (1991), Emrî ve Divanı, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi.
Saraç, M. A. Yekta (1995), “Emrullâh Emrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 11: 164.
Saraç, M. A. Yekta (2010), “Emrî’nin Hayatı ve Edebî Kişiliği”, Türkiyat Mecmuası, 20: 315-331.
Şentürk, A. Atillâ (2017), Osmanlı Şiir Antolojisi, İstanbul: YKY Yayınları.
Toker, Halil (1996), “Sebk-i Hindî (Hind Üslûbu)”, İlmî Araştırmalar, 2: 141-150.