Tokatlı Kânî Dîvânında Mûsikî İle İlgili Unsurlar
Ebû Bekir Kânî Efendi 1712 (H.1124) yılında Tokat’ta dünyaya gelmiş ve tahsilhayatına Tokat’ta başlamıştır. Hayatıyla ilgili fazla bilgi bulunmayan Kânî Efendi, gençliğininilk dönemlerinde derbeder bir hayat sürmüş ve o yıllarda nükteli bir üslupla yazmış olduğueserleri ile edebî muhitlere sesini duyurabilmiştir. Kanî Efendi, coşkun ve sanatkâr ruha sahipbir şahsiyettir. Üzüntüsünü, sevincini; manzum ve mensur olarak eserlerinde dile getirmiş, incezevki, derin hayâl gücü ve benimsediği sanat anlayışını şiirlerine de yansıtmıştır. Şüphesiz çokyönlü bir kişiliğe sahip olan Kânî Efendi’nin dîvânını farklı açılardan ele almak mümkündürancak bu çalışmada dîvânında mȗsikî ile ilgili unsurlar ve bu unsurların şiirine yansımaları elealınacaktır. Kânî Divanı’nda üflemeli, vurmalı ve telli mȗsikî âletlerinin adlarına; Hüseynî,Uşşâk, Muhayyer, Nevâ ve Hisâr gibi bazı mȗsikî makamlarına, tel (evtâr), kulak, perde, reg, târgibi mȗsikî âletlerinin aksamıyla ilgili terimlere ve ney, tanbur, sâz, davul (tabl), çeng, def, kus,kemân ve rebâb, ud, kudüm, bang, çârpâre gibi mȗsikî aletlerine sıklıkla rastlanılmaktadır. Buçalışmada Kânî dîvânı mȗsikî terimleri açısından tetkik edilmiş, ilgili terimler tespit edilmiş vebu terimlerin şiir içerisindeki bağlamları ve kullanım alanları ifade edilmeye çalışılmıştır.
___
- Aksan, Doğan (1995), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Engin Yayınevi, Ankara.
Aslan, Mustafa, (1998) “Sami Divanı’nda Musiki”, İlmî Araştırmalar Dil, Edebiyat, Tarih
İncelemeleri, İstanbul, VI, s. 35-62;
Batislam, Hanife Dilek, (2017), Gazelde Redif-Anlam İlgisi Bağlamında Sehî’nin Kadeh Redifli
Gazeli Journal of Turkish Language and Literature Volume:3, Issue: 1.
Cançelik, Ali (2013), “Divan Şiiri-Osmanlı Klasik Mȗsikisi İlişkisi Ve 18. Yüzyıl Divan
Şiirinden Örnekler” Türkiyat Mecmuası, C.23/Güz.
Çalka, Mehmet Sait, (2008), “Nev’î Divanı’nda Mûsikî Terimleri”, Turkish Studies
İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,
Spring, Volume 3/2, pp. 179-193.
Çetin, Kamile, (2009), “Musikî ve Musikî Terimlerinin İbrahim Râşid Divanı’ndaki
Yansımaları, Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and
History of Turkish or Turkic, Winter, Volume 4/2, pp. 199-225;
Ciğa, Özkan (2015), DÜSBED, Yıl,7, S.13, s.241.
Devellioğlu, Ferit, (1999), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, Ankara.
Güldaş, Ayhan, (1993), “Çeng”, DİA,cilt: 8, s. 268-269.
Sefercioğlu, M. Nejat (1999), “Dîvan Şiirinde Mûsikî ile İlgili Unsurların Kullanılışı”, Osmanlı
Ansiklopedisi, C.IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
Özkan, Ömer, (2007), Dîvân Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, Kitabevi
Yayınları, İstanbul.
Öztuna, Yılmaz (2000), Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi,Ankara: AKM
Başkanlığı Yayınları.
Kadıoğlu, İdris, (2012), “Lebib Divanı’nda Musiki Terimleri ve Bir Gazel-i Ferah-sâz”, Turkish
Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,
Summer Volume 7/3, pp. 1575-1592.
Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (2012) Kânî Dîvânı,
www.kulturturizm.gov.tr. 22.04.2016.
Macit, Muhsin (1196), Dîvân Şiirinde Âhenk Unsurları, Akçağ Yayınları, Ankara.
Pala, İskender (2004), Asiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul.
Soysal, Fikri, Saltı, Mustafa (2015), VI. Uluslararası Muğam Festivali, “Muğam Alemi”, s.367-
372.
Şemsettin Sami, (2012), Kâmûs-ı Türkî, Şifa Yayınevi, İstanbul.
Tanyıldız, Ahmet (2007), Kelimenin Fesâhative Fasîh Dîvânı Örneği, Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 2/4 Fall,s.732.
Tozlu, Musa (2014), “Âsım Dîvânı’nda Mûsikî Unsurlar”, Divan Edebiyatı Araştırmaları
Dergisi 13, İstanbul, s.141-166.
Yazar, İlyas (1999), "Kânî Dîvânı (İnceleme-Metin)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı (Eski Türk Edebiyatı) Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir.