Bando Yarbay Halit Recep Arman’ın Afganistan’da modernleşme bağlamında askeri müzik ve bando çalışmaları

Aydınlanma Çağı ve Fransız İhtilali ile başlayan milliyetçilik ve modernizm düşüncesi, Türkiye ve Afganistan gibi geleneksel bir toplumdan modern bir topluma geçiş yapan ulusdevletleri etkiledi. Afganistan’da Kral Amanullah Han (1862-1960) döneminde (1919-1929) yapılan reform hareketleri ve Türk-Afgan dostluk ilişkileri sonucu çeşitli alanlarda uzmanlar Afganistan’a gönderildi. Bu ikili ilişkiler çerçevesinde devam eden Afgan ordusunun modernleşmesi kapsamında gönderilen askerî heyetin içerisinde askeri müzik alanında da eğitici personel bulunmaktaydı. Askerî bando şefi, müzik öğretmeni ve besteci Halit Recep (Önüt) Arman (1902-1981), 1933-37 ve 1938-42 yılları arasında iki kez Afganistan’a askeri müzik ve bando çalışmaları için görevli olarak gönderildi. Afganistan’da bulunduğu yıllarda mızıka ve fanfar takımları teşkil etmiş, bando personeline müzik teorisi, nota okuma ve enstrüman dersleri verdi. Nümûne Mızıkası adlı kraliyet bandosunu kurdu, Mızıka Mektebi açtı ve alaylarda fanfar takımları teşkil etti, müzik kursları açtı ve kraliyet bandosu şefliğini yaptı. Eğitim-öğretim, bando ve fanfar takımları tören duruş ve geçişi gibi hususlarda enstrümanlar için metotlar yazdı. Bando çalgıları için Farsça yazılan metotlarda, çalgılar için perde ve aralık çalışmaları, küçük morsolar, egzersizler, tören vaziyetleri ve Arman’ın yirmiden fazla bestesi bulunmaktadır. Beşiktaş Deniz Müzesi ve Arşivi’nde elde edilen Farsça belgeler ışığında, önce belgelerin transkripsiyonları yapılarak ulus-devlet ve modernleşme temeline dayalı olarak konu incelendi. Bu inceleme sonucunda şimdiye kadar literatürde mevcut olmayan ve bilinmeyen Halit Recep Arman’ın 12 adet bestesi ve 12 adet morso denilen küçük müzik eseri tespit edildi. Tarihsel müzikoloji alanında yazılan bu makalede, Arman’ın yeni bestelerinin yanı sıra modernleşme ile değişen Afgan askeri müzik kurumları, fanfar ve bando toplulukları alanında da yapılmış olan çalışmalar incelenmektedi.

Anahtar Kelimeler:

halit recep (önüt) arman, afganistan, bando, fanfar, morso, marş

Marching Band Studies and Compositions of Bando Lieutenant Colonel Halit Recep Arman in the Field of Military Music in Afghanistan

Age of Enlightenment and the French Revolution began with the idea of nationalism and modernism, influenced nation-states making the transition from a traditional society to a modern society such as Turkey and Afghanistan. Experts in various fields were sent to Afghanistan as a result of the reform movements and Turkish-Afghan friendly relations during the period of King Amanullah Khan (1862-1960) in Afghanistan. Within the framework of these bilateral relations, the military delegation sent within the scope of the modernization of the Afghan army, also included instructors in the field of military music. Military band conductor, music teacher and composer Halit Recep (Onut) Arman (1902-1981) was sent to Afghanistan twice between 1933-37 and 1938-42 as officer for military music. During his years in Afghanistan, he formed harmonica and fanfighter teams and gave music theory, note reading and instrument lessons to the band staff. He founded the royal band called Nümûne Mızıkası, opened the Harmonica School, and formed fanfare teams in the processions, opened music courses and was the conductor of the royal band. He wrote methods for instruments such as education, marching band and fanfare ceremonial posture and transition. Methods written in Persian for marching bands include fret and interval exercises for instruments, small morso’s, exercises, ceremonial situations, and more than twenty compositions of Arman. In the light of the Persian documents obtained in the Beşiktaş Naval Museum and Archive, first the documents were transcribed and the subject was examined on the basis of nation-state and modernization. As a result of this examination of the documents, 12 compositions by Halit Recep Arman, which were not available and unknown in the literature until now, and 12 small musical works called morso were determined. This article, written in the field of historical musicology, examines Arman’s new compositions, as well as his studies in the field of Afghan military music institutions, fanfaer and band ensembles that changed with modernization.

Keywords:

halit recep (önüt) arman, afghanistan, marching band, fanfare, morso,

PDF

___

Akman, Fatih (2012), “Halid Recep Arman’ın Çoksesli Türk Müziğinin Gelişimine ve Armoni Orkestrası Repertuvarlarına Katkıları” (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzikoloji Anabilim Dalı Genel Müzikoloji Programı, Danışman: Gülper Refiğ, İstanbul
Akman, Fatih (2018), “1933-1942 Yılları Arasında Çoksesli Müziğin Afganistan’da Kurumsallaşması ve Halit Recep Arman’ın Bu Sürece Katkıları”, Etnomüzikoloji Derneği Uluslararası Etnomüzikloji Sempozyumu Müzik ve Politika Sempozyum Bildiri Kitabı, www.etnomüzikoloji.org, (erişim tarihi: 18.05.2020)
Aktüze, İrkin (2004), Müziği Anlamak Ansiklopedik Müzik Sözlüğü, Pan Yayıncılık, İstanbul
Antep, Ersin (2011), “Türk Marşının Babası, Afganlar’ın Donizettisi”, Andante Dergisi, sayı:63, http://www.muzikoloji.org/kose/kose_yazisi_goster.aspx?yazi_id=16, (erişim tarihi: 17.05.2020)
Arman, H. Recep (1958), Tarihte Bahriye Mızıkaları, Deniz Kuvvetleri Kumandanlığı Meslek Kitapları DH 557-M/MG, Hizmete Özel, İstanbul
Bilgin, Bora (2010), “Bando Müziğinde THM Etkisi”, Musiki Dergisi, İstanbul, http://www.arsiv2007.musikidergisi.net/?p=259, (erişim tarihi: 16.05.2020)
Dönmez, Banu M. (2019), Etnomüzikolojinin Temel Kavramları, Bağlam Yayınları, İstanbul
Dünden Bugüne Silahlı Kuvvetler Bando Okulları Komutanlığı, (2009), Ankara
Fevzi, Firuz (2013), “Mustafa Kemal Atatürk ve Afgan Kralı Amanullah Han Bağlamında Türkiye Cumhuriyeti ve Afganistan Devleti Arasında ki Dostluk İlişkisi Üzerine,” Kuruluşunda 90. Yıla Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Sempozyumu 23-25 Ekim 2013 Eskişehir, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/KURULU%C5%9EUNDAN-90.-YILINA-T.C.-C.-II2.pdf, erişim tarihi: 15.10.2020
Gazimihal, Mahmut R. (1955), Türk Askeri Muzıkaları Tarihi, Maarif Basımevi, İstanbul
Gazimihal Mahmut R. (1961), Musiki Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul
Havilan, William A. Vd. (2008), Kültürel Antropoloji, Kaknüs Yayınları, İstanbul
Haydon, Glen (1941), Introduction to Musicology, The University of North Carolina Press, Chapel Hill
Karakaya, Fikret (2006), “nefîr”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul
Mutçalı, Serdar (1995), Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul
Sanal, Haydar (1964), Mehter Musikisi Bestekar Mehterler-Mehter Havaları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul
Tekin, Erhan (2004), “Cumhuriyet Döneminde Çoksesli Türk Askeri Müziğmizin Gelişmesinde Etkili ve Önemli Olan Bir İsim: Halit Recep Arman”, Cumhuriyet Döneminde Askeri Müzik ve Gelişimi Sempozyumu, KK Basımevi ve Basılı Evrak Depo Müdürlüğü, Ankara
Toker, Halil (2007), “Peştu Dili”, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 34, TDV Yayınları, İstanbul
Üngör, Etem (1965), Türk Marşları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara
Üngör, Etem R. (1997), “Büyük Marş Bestekarı, İlk ve Tek Bando generalimiz Halit Recep Arman”, Musiki Mecmuası, yıl: 50, no: 458
https://www.dictionary.com/browse/morceau?s=t, (erişim tarihi: 18.05.2020)
https://www.merriam-webster.com/dictionary/morceau, (erişim tarihi: 18.05.2020)