Benâî ve Mûsikî Risalesinde Makâm Kavramı

15. yüzyıl için tarihi kaynak özelliği taşıyan Mûsikî Risâlesi Herat Türklerinden olan Benâîtarafından h.888/ m. 1483 yılında Farsça olarak kaleme alınan ve Türk mûsikîsi konularını işleyenbir nazariyat kitabıdır. Benâî eserinde tel bölünmeleri, makâm (devirler), âvâzeleri, şu’beler baştaolmak üzere birçok nazariyat konusuna yer vermiştir. Çalışmada esas aldığımız konu risâleiçerisinde yer alan makâmlar konusudur. Benâî eserinde meşhur on iki devir üzerinde durmuştur.Bu devirleri özel daireler yerine kendi hazırladığı bir tablo üzerinde ebced sembolleri ilegöstermeyi tercih etmiş ve tabaka birleşimleri ile açıklamıştır. Bu on iki devri anlatırken öncemüellifin verdiği şekil ile ardından konunun daha rahat anlaşılması için Arel- Ezgi-Uzdileknazariyatı üzerinden gösterdik. Safiyyüddîn-i Urmevî, Abdülkâdir Merâgî ve Alişah b. Hacı Bükegibi önemli isimleri eseri içerisinde zikreden ve referans olarak kullanan Benâî için sistemciokulun takipçileri arasında olduğunu söyleyebiliriz. Çalışmadaki amacımız, tarihi kaynak niteliğitaşıyan bu eseri araştırmacılara tanıtarak mûsikî literatürüne kazandırmaktır.

___

  • Arat, R. R. (2000). Baburnâme, Ankara, ISBN: 975-17-2404-X: Sera Ofset Matbaa. Arel, H. S. (1968). Türk Mûsikîsi Nazariyatı Dersleri, İstanbul, İleri Türk Musikisi Konservatuvarı Yayınları:2. Benâî, (888). Mûsikî Risâlesi, Tahran Merkez Neşr-i Danişgâhı, Tahran. Güray, C. (2012). Bin Yılın Mirası Makâmı Var Eden Döngü: Edvâr Geleneği, İstanbul, ISBN: 9786054518166: Pan Yayınevi. Kaçar, G. Y. (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi, Ankara, ISBN: 978-605-5985-41-7: Maya Akademi. Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, (3. Baskı), İstanbul, ISBN: 975-437- 017-6: Ötüken Neşriyat. Şahin, M. (2013). Orta Çağda Herât Bölgesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. Şahin, M. (2013). Timur İmp. Müzik Eğlence Kültürü ve Yetişen Ünlü Müzisyenler, Hıstory Studıes Internatıonal Journal Of Hıstory, 5/2, s.430. Uslu, R. (1997). Herat Tarihi, İstanbul, (Fotokopi nüshadır).