Yabancı Unsurlu Özel Hukuk Uyuşmazlıklarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı İle Yabancı Hukukun İçeriğinin Temin Edilmesi Arasındaki İlişki

Türk mahkemeleri, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) m.2 hükmünün bir gereği olarak, yabancı unsurlu bir özel hukuk uyuşmazlığında tespit ettiği yabancı hukukun olaya uygulanacak maddi muhtevasını re’sen temin etme yükümlülüğü altındadır. Bununla beraber, bu tür davalarda kritik bir öneme sahip olan yabancı hukukun içeriğinin temin edilmesi zor bir süreçtir ve genellikle uzun bir zaman almaktadır. Diğer taraftan, gerek Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) m.6/1 gerekse Anayasa m.36 ve 141/son hükümleri yabancı unsurlu davaları da makul sürede karara bağlama yükümlülüğü yüklediğinden, mahkemelerin yargılamanın uzamasına sebep olabilecek gereksiz gecikmelerden kaçınması da gerekmektedir. Zira yabancı hukukun makul bir sürede temin edilmemesi ve yargılamanın makul bir süre içerisinde sona erdirilmemesi, makul sürede yargılanma hakkının ihlaline yol açabilecektir. Dolayısıyla, makul sürede yargılanma hakkının ihlalinin önlenmesi için Türk mahkemelerinin bu tür uyuşmazlıklarda söz konusu iki yükümlülük arasında nasıl bir denge sağlaması gerektiği meselesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) makul sürede yargılanma hakkına ilişkin içtihatları ile konuyu ele alan bir kararı ışığında incelenmeyi hak etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yabancı hukukun uygulanması, Makul sürede yargılanma hakkı, Makul süre kavramı, Yabancı hukukun içeriğinin makul süre içinde belirlenmesi

The Relationship Between the Right to A Fair Trial Within A Reasonable Time and Ascertainment of Content of Foreign Applicable Law in Private International Law Cases

The Turkish courts are under the obligation to ascertain the content of foreign law ex officio, which is determined as the applicable law in a case with foreign element, as a requirement of Art. 2 of Turkish Code on Private International Law and International Cıvil Procedure numbered 5718 (CPIL). However, ascertainment of content of foreign law, which has a critical importance in such cases, is a difficult process that takes a certain amount of time. On the other hand, since Art.6/1 of the European Convention on Human Rights as well as Art.36 and 141 of Turkish Constitution impose an obligation to hear such cases within a reasonable time, it is also necessary for the courts to avoid unnecessary delays that may prolong the length of proceedings. The fact that foreign law could not be ascertained in a reasonable time can lead to failure of the trial to be heard within a reasonable period of time, which may lead to violation of the right to trial within a reasonable time. Therefore, the question of how the Turkish courts should strike a balance between these obligations in such cases in order to prevent possible violations of right to fair trial within a reasonable time deserves to be examined in the light of case law of European Court of Human Rights (ECtHR) on right to fair trial within a reasonable time and of a decision which discuss the issue directly.

Keywords:

Application of foreign law, Right to fair trial within a reasonable time, The concept of reasonable time, Ascertainment of content of foreign law within a reasonable time,

PDF

___

AKTEPE ARTIK, Sezin; Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, Seçkin, Ankara 2014. ALANGOYA, H. Yavuz/YILDIRIM, M. Kamil /DEREN-YILDIRIM, Nevhis; Medeni Usul Hukuku Esasları, 7. Baskı, İstanbul, 2009.
ATALI, Murat; “6754 Sayılı Bilirkişilik Kanunu Ve Hukuki Konularda Bilirkişilik”, AÜHFD, C.65, S.4, 2016, s.3271-3282.
AYBAY, Rona/DARDAĞAN, Esra; Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), 3. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008.
CHESHIRE, /NORTH, /FAWCETT; Private International Law, 14th Ed., Oxford University Press, Oxford 2008.
CLAYTON, Richard/TOMLINSON, Hugh; Fair Trial Rights, Second Edition, Oxford University Press, Oxford 2010.
ÇELİKEL, Aysel /ERDEM, B. Bahadır; Milletlerarası Özel Hukuk, 14.Bası, Beta İstanbul 2016.
ÇELİKEL, Aysel/ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre; Türk Milletlerarası Özel Hukuk Mevzuatı, 17. Bası, Beta, İstanbul 2017.
DICEY/MORRIS/COLLINS; The Conflict of Laws, Fourteenth Edition, Vol.1, Sweet & Maxwell, London 2006.
DOĞAN, Vahit; Milletlerarası Özel Hukuk, 3.Bası, Savaş, Ankara 2015.
ECKER-EBERHARD, Ekkehard; “Dava Malzemesinin Taraflarca Getirilmesi İlkesinin Esasları ve Sınırları”, (Çeviren-Derleyen: M. Kamil YILDIRIM), İlkeler Işığında Medeni Yargılama Hukuku, 7. Baskı, Beta İstanbul 2012.
ESPLUGES MOTA, Carlos/IGLESIAS, Jose Luis/PALAO, Guillermo; Application of Foreign Law, Sellier, Munich 2011.
GEEROMS, Sofie; Foreign Law in Civil Litigation: A Comparative and Functional Analysis, Oxford University Press, Oxford 2004.
GİRAY, Faruk Kerem; “Milletlerarası Özel Hukuk Hakkaniyetinin 5718 Sayılı MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi”, YÜHFD, C.8, S.2/2011, C.9, S.1/2012 Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, s.555-577.
GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref/GÖLCÜKLÜ, Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 10.Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2013.
HARRIS, David/O’BOYLE, Michael/WARBRICK, Colin; Law of the European Convention on Human Rights, Second Edition, Oxford University Press, 2009.
HARTLEY, Trevor C.; “Pleading and Proof of Foreign Law: The Major European Systems Compared”, ICLQ, Vol.45, 1996, s.271-292.
HAUSMANN, Rainer; “Pleading and Proof of Foreign Law - A Comparative Analysis, The European Legal Forum, Vol.1, 2008, s.1-13.
HILL, Jonathan/SHÚİLLEABHÁİN, Máire Ní; Clarkson&Hill’s Conflict of Laws, Fifth Edition, Oxford University Press, Oxford 2016.
http://hudoc.echr.coe.int
http://www.echr.coe.int/Documents/Facts_Figures_1959_2009_ENG.pdf
İNCEOĞLU, Sibel; İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, 4.Bası, Beta, İstanbul 2013.
JACOBS/WHITE/OVEY, The European Convention on Human Rights, Fifth Edition, Oxford University Press, 2010.
KARSLI, Abdurrahim; Medeni Muhakeme Hukuku, 4. Baskı, Alternatif, İstanbul 2014.
KIESTRA, Louwrens R.; The Impact of the European Convention on Human Rights on Private International Law, Springer, The Hague 2014.
KURU, Baki; Hukuk Muhakemeleri Usulü, 6. Baskı, C.2, İstanbul 2001.
LALANI, Shaheeza; “Establishing the Content of Foreign Law: A Comparative Study”, Maastricht Journal, Vol. 20, No.1, 2013, s.75-112.
MAYSS, Abla; Principles of Conflict of Laws, Third Edition, Cavendish Publishing, London-Sydney, 1999.
MOLE, Nuala/HARBY, Catharina, The Right to A Fair Trial - A Guide to the Implementation of Article 6 of the European Convention on Human Rights, 2nd Edition, Human Rights Handbooks, No. 3, Belgium 2006.
MORRIS, J.H.C./McCLEAN, David/RUIZ ABOU-NIGM, Veronica; The Conflict of Laws, Ninth Edition, Sweet&Maxwell, London 2016.
NOMER, Ergin; Davada Yabancı Kanun, İstanbul 1972, (Yabancı Kanun).
NOMER, Ergin; Devletler Hususî Hukuku, 21. Bası, Beta, İstanbul 2015, (DHH).
ÖZMUMCU, Seda; “Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Re’sen Araştırma İlkesi”, SDÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C.4. S.2, MİHBİR Özel Sayısı, 2014, s.145-171.
PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ÖZEKES, Muhammet, Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, 2.Bası, Yetkin, Ankara 2014.
POSTACIOĞLU, İlhan E./ALTAY, Sümer; Medenî Usûl Hukuku Dersleri, 7.Bası, Vedat, İstanbul 2015.
PÜRSELİM ARNİNG, Hatice Selin; “Avrupa Birliği’ne Üye Devlet Mahkemeleri Arasında Hukuki ve Ticari Meselelerde Delil Toplanmasına İlişkin İşbirliği Hakkında Tüzük (AT 1206/2001)”, Avrupa Birliği Devletler Özel Hukuku, Ed. Işıl ÖZKAN/Ceyda SÜRAL/Uğur TÜTÜNCÜBAŞI, Adalet, Ankara 2016, s.310-331.
REID, Karen; A Practitioner’s Guide to the European Convention on Human Rights, Sweet & Maxwell, London 2011.
ROGERSON, Pippa; Collier’s Conflict of Laws, Fourth Edition, Combridge University Press, Cambridge 2013.
RUHİ, Ahmet Cemal; Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun, 4. Baskı, Seçkin, Ankara 2014.
SCHILKEN, Eberhard; “Medeni Yargılamada Hakimin Rolü”, (Çeviren: Nevhis DEREN-YILDIRIM), İlkeler Işığında Medeni Yargılama Hukuku, Derleyen: M. Kamil YILDIRIM, 7. Baskı, Beta İstanbul 2012.
ŞANLI/Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN- FİGANMEŞE, İnci; Milletlerarası Özel Hukuk, 5. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016.
TANRIVER, Süha; Medenî Usûl Hukuku, Cilt I, Yetkin, Ankara 2016.
TEKİNALP, Gülören/UYANIK, Ayfer; Milletlerarası Özel Hukuk, 12.Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016, s.46.
www.echr.coe.int/.../Stats_violation_1959_2011_ENG.pdf
www.kazanci.com
YAŞAR, Tuğçe Nimet; “Türk Mahkemelerinde Yabancı Hukukun Uygulanması”, MHB, C.33, S.2, 2013, s.75-114.
YAZICI, Hilmi/ATASOY, Hasan; Şahıs, Aile ve Miras Hukuku ile İlgili Yargıtay Tatbikatı, 1952-1970, s.291-292.
YILMAZ, Ejder; Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Yetkin, Ankara 2012.
ZAJTAY, Imre; “Chapter 14: The Application of Foreign Law”, International Encyclopedia of Comparative Law, Vol.3, Private International Law – Part 1, Ed. Kurt Lipstein, Nohr Siebeck, Tübingen 2011, s.1-45.,