Refakatsiz Çocukların Hukukî Temsili: Seçilmiş Avrupa Ülkeleri ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme

Ebeveynlerinin ya da diğer herhangi bir yetişkinin sorumluluğunda olmayan refakatsiz çocukların hukukî temsili, tüm dünyada küresel bir problem olarak başat rolde öne çıkmaktadır. Velâyet altında olmayan bu çocukların başta sığınma sürecine dair işlemleri olmak üzere, onu tüm yasal işlemlerinde temsil edecek, barınması, eğitimi ve gelişiminden öncelikli sorumlu olacak, çocuğa dair kararlarda çocuğun üstün yararına göre hareket edilmesini sağlayacak temsilcilere ihtiyacı vardır. Ülkeler, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’den doğan yükümlülüklerine paralel olarak refakatsiz çocukların hukukî temsilini ya kendi ulusal düzenlemelerine uyarlayarak ya da onlara özel yeni düzenlemeler yaparak tanzim etmeyi tercih etmektedir. Türkiye’de de sayıları giderek artan refakatsiz çocukların hukukî temsilinde esas itibarıyla Türk Medenî Kanunu ve Çocuk Koruma Kanunu hükümleri uygulanmaktadır. İşbu çalışmada Türkiye’deki refakatsiz çocukların hukukî temsili, mevzuat ve uygulamadan verilen örnekler üzerinden, seçilmiş Avrupa ülkelerindeki uygulamalara da yer verilerek incelenecek ve çözüm önerileri sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Refakatsiz çocuk, Refakatsiz küçük, Refakatsiz mülteci çocuk, Hukukî temsil, Yasal temsil, Vesâyet, Vasi, Kayyımlık

Legal Representation of Unaccompanied Minors: An Assessment in Terms of Türkiye and Selected European Countries

The legal representation of unaccompanied minors who are not being cared for by their parents or any other adult stands out as one of the main global problems. These children are under no one’s custody and need representatives who will represent them in all legal proceedings, especially during the asylum process, who will take primary responsibility for their shelter, education, and development, and who will ensure that decisions regarding the child are applied in accordance with the child’s best interests. In line with states’ obligations arising from the Convention on the Rights of the Child, they are responsible for resolving the legal representation of unaccompanied children either by helping children adapt to the current national legislation or by enacting new regulations specific to unaccompanied minors. The legal representation of unaccompanied minors, whose number is also increasing in Türkiye, is mainly carried out within the framework of the Turkish Civil Code and the Child Protection Law. This study will examine the legal representation of unaccompanied minors in Türkiye through examples given from current legislation and practice, including those in selected European countries, and will present recommended solutions.

Keywords:

Unaccompanied children, Unaccompanied minors, Unaccompanied refugee children, Legal representation, Guardianship, Guardian, Curatorship,

PDF

___

Acar Umut A, Vesâyet Kurumu ve Vasinin Sorumluluğu (Seçkin Yayıncılık 2021). google scholar
Akıntürk T ve Ateş D, Türk Medenî Hukuku Aile Hukuku II. Cilt (21. Bası, Beta 2019). google scholar
Ârsredovisnmg 2021 < https://www.migrationsverket.se/download/18.6b4387bd17dc72a9925f ec/1645777608413/Migrationsverket_A%CC%8AR_2021.pdf> Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Asylum Information Database by European Council on Refugees and Exiles, “Identification-Belgium” Erişim Tarihi 31 Ağustos 2022). google scholar
Asylum Information Database by European Council on Refugees and Exiles, “Statistics-the Netherlands” Erişim Tarihi 31 Ağustos 2022. google scholar
Asylum Information Database by European Council on Refugees and Exiles, Legal Representation of Unaccompanied Children Sweden (2022) Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Atasü Topçuoğlu R, Türkiye’de Göçmen Çocukların Profili, Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Önerileri Hızlı Değerlendirme Araştırması (İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı ve Uluslararası Göç Örgütü 2013). google scholar
Atasü Topçuoğlu R ve Bulgurcuoğlu SE, “Türkiye’de ve Almanya’da Refakatsiz Göçmen Çocuklara Yönelik Sosyal Hizmetler” in Hatice Pars (ed), Türk-Alman Çalışmaları Serisi II (Nobel 2021). google scholar
Belçika Vesâyet Kanunu için Erişim Tarihi 31 Ağustos 2022. google scholar
Bouma H, López M, Knorth E ve GrietensBriefing H, Briefing on the Dutch Child Protection System” (2016) Hestia 1 için Erişim Tarihi 5 Eylül 2022. google scholar
Caritas International Erişim Tarihi 31 Ağustos 2022. google scholar
Communication from the Commission to the European Parliament and the Council, “Action Plan on Unaccompanied Minors (2010-2014)”, SEC (2010)534. google scholar
Communication from the Commission to the European Parliament and the Council, “The protection of children in migration”, COM (2017) 0211 final (2017). google scholar
Communication From The Commission to the European Parliament, The Council, The European Economic and Social Commıttee and the Committee of the Regions, “EU strategy on the rights of the child”, COM (2021) 142 final (2021). google scholar
Committee on the Rights of the Child, Treatment of unaccompanied and separated children outside their country of origin, General Comment No. 6, CRC/GC/2005/6 (2005). google scholar
Council of the European Union, Directive 2013/33/EU of the European Parliament and of the Council of 26 June 2013 laying down standards for the reception of applicants for international protection (recast)—
Conditional confirmation of the final compromise text with a view to agreement, Interinstitutional File: 2016/0222 (COD) (2018). google scholar
Council of Europe Action Plan on Protecting Vulnerable Persons in the Context of Migration and Asylum in Europe (2021-2025). google scholar
Council of Europe, “Effective guardianship for unaccompanied and separated children in the context of migration, Recommendation”, CM/Rec(2019)11 of the Committee of Ministers (2020). google scholar
Crawley H, Child First, Migrant Second: Ensuring That Every Child Matters (Immigration Law Practitioners’ Association 2006). google scholar
Çeçen Demir A, “Uluslararası Koruma Kapsamındaki Refakatsiz Çocuklara Vasi ve Kayyım Atanması” in Nuray Ekşi (ed) Uluslararası Koruma Kapsamındaki Refakatsiz Çocuklar İçin Adalete Erişimin Güçlendirilmesi Projesi El Kitapçığı (Türkiye Adalet Akademisi 2018) 43-48. google scholar
Çelikaksoy A ve Wadensjö E, “Ensamkommande barns och ungas vag in i det svenska samhallet” (2018) 3 Delmi. google scholar
Çelikel A ve Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (17. Basım, Beta 2021). google scholar
Çelikel A ve Gelgel G, Yabancılar Hukuku (Yenilenmiş 27. Bası, Beta 2022). google scholar
Çiçekli B, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Yargıtay Kararları (Seçkin Yayıncılık 2014). google scholar
Dinç C, “Velâyetin Kaldırılması” (2004) 54 (1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 255-309. google scholar
Directive 2013/32/EU of The European Parliament and of The Council of 26 June 2013 on common procedures for granting and withdrawing international protection (recast), (2013) L 180/60. google scholar
Directive 2013/33/EU of 26 June 2013 laying down standards for the reception of applicants for international protection (recast), (2013) L 180/96. google scholar
Dural M, Öğüz T ve Gümüş MA, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku (Filiz Kitabevi 2021). google scholar
Dutch Civil Code Erişim Tarihi 1 Eylül 2022. google scholar
Ekşi N, Milletlerarası Yetki (2. Bası, Beta 2000). google scholar
Ekşi N, Türkiye’ye Sığınan Yabancıların Aile ve Şahsın Hukuku Davaları (Beta, 2021). google scholar
Esen E, Türk Hukukunda Yabancıların İkamet İzinleri (Beta 2019). google scholar
European Commission, Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council on standards for the qualification of third-country nationals or stateless persons as beneficiaries of international protection, for a uniform status for refugees or for persons eligible for subsidiary protection and for the content of the protection granted and amending Council Directive 2003/109/ EC of 25 November 2003 concerning the status of third-country nationals who are long-term residents, COM (2016) 466 final 49 ve European Commission, Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council establishing a common procedure for international protection in the Union and repealing Directive 2013/32/EU, COM (2016) 467 final 15. google scholar
European Commission, “The New Pact on Migration and Asylum documents” (2020). google scholar
European Guardianship Network Erişim Tarihi 1 Eylül 2022. google scholar
European Guardianship Network, Towards a European Framework of Guardianship Institutions (2010). google scholar
European Migration Network, Children in Migration Netherlands national contribution to the EMN study on ‘Children in Migration’ (2021). google scholar
European Migration Network, Unaccompanied minors in Belgium Reception, Return and Integration Arrangements (2009). google scholar
European Union Agency for Fundamental Rights, “Guardianship for children deprived of parental care” (2015). google scholar
European Parliamentary Research Service, Briefing-Children’s rights in the EU Marking 30 years of the UN Convention on the Rights of the Child (2019). google scholar
European Union Agency for Fundamental Rights, Guardianship Systems For Unaccompanied Children in The European Union Developments Since 2014 (Publication of the European Union 2022). google scholar
European Court of Human Rights, Guide on Article 6 of the European Convention on Human Rights, Updated on 30 April 2022, 81-83. Ayrıca bkz Salduz v Turkey App no 36391/02 (ECHR, 27 November 2008). google scholar
Eurostat, “Children in migration-asylum applicants” Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Eurostat, “Asylum 2021: asylum decisions and unaccompanied minors” Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Eurostat, “Asylum applicants considered to be unaccompanied minors-annual data” Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Föraldrabalk (1949:381) Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
För dig som ar god man, förvaltare eller förmyndare, Göteborgs Stads Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Framtagen Av Riksförbundet Frivilliga Samhallsarbetare, Vad ska en god man hjalpa mig med? (2018) Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Gençcan ÖU, Vasilik Hukuku (Yetkin Yayınları 2022). google scholar
Gençcan ÖU, Türk Medenî Kanunu’nda Kayyımlık ve Yasal Danışmanlık (Yetkin Yayınları 2022). google scholar
GİB, “Yıllara Göre Geçici Koruma Kapsamındaki Suriyeliler” Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
GİB, “Yıllara Göre Uluslararası Koruma Başvurusu” Erişim Tarihi 7 Eylül 2022). google scholar
Graeve KD, Vervliet M ve Derluyn I, “Between Immigration Control and Child Protection: Unaccompanied Minors in Belgium” 2017 (15) 1 Social Work and Society International Online Journal 1-13. google scholar
Gümüş MA, Türk Medenî Hukukunda Kayyımlık (Vedat Kitapçılık 2006). google scholar
Helsinki Yurttaşlar Derneği, Askıya Alınmış Çocukluk: Türkiye’de Sığınma Arayan Ailesinden Ayrı Düşmüş Çocukların Durumu (2010). google scholar
Human Rights Watch, Seeking Refuge Unaccompanied Children in Sweden (2016) Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
İnsan Hakları Eylem Planı ve Uygulama Takvimi (2021) 108 Erişim Tarihi 10 Eylül 2022. google scholar
Kalverboer K, Zijlstra E, Os C, Zevulun D, Brummelaar M ve Beltman D, “‘It is a house but it isn’t my home’ Unaccompanied minors in the Netherlands and the care facility in which they flourish best” (2016) 1-16. google scholar
Karataş K, “Türkiye’de Çocuk Koruma Sistemi ve Koruyucu Aile Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme” (2007) 18 (2) Toplum ve Sosyal Hizmet 7-20. google scholar
Karataş K, Rittersberger H, Atasü Topçuoğlu R, Demir OÖ, Türkiye’de Refakatsiz Çocuklara Erişim ve Çocuğun Yüksek Yararına Yönelik Hizmet Sunumunun Teşvik Edilmesi Projesi Değerlendirme Raporu (2014). google scholar
Kılınç AN, “Türk Hukukunda Koruyucu Aile Sözleşmesi ve Koruyucu Aile ile Çocuk Arasındaki Hukuki İlişkinin Değerlendirilmesi” (2020) 28 (3) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1217-1261. google scholar
Kilkelly U, Rap S, Coron G ve Moschos G, Promoting child-friendly approaches in the area of migration, Standards, guidance and current practices (Council of Europe 2019). google scholar
Koçoğlu G, “Çocuk Koruma Açısından Uluslararası Koruma Kapsamındaki Refakatsiz Çocuklar” in Nuray Ekşi (ed) Uluslararası Koruma Kapsamındaki Refakatsiz Çocuklar İçin Adalete Erişimin Güçlendirilmesi Projesi El Kitapçığı (Türkiye Adalet Akademisi 2018) 27-35. google scholar
KOREV, Refakatsiz Sığınmacı Çocuklar Çalıştayı Sonuç Raporu (2017) 10 için Erişim Tarihi 29 Ağustos 2022. google scholar
KOREV, “Koruyucu aile olma ve evlat edinme hakkında her şey” Erişim Tarihi 29 Ağustos 2022. google scholar
Lag (2005:429) om god man för ensamkommande barn Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Lag (1904:26 s.1) om vissa internationella rattsförhâllanden rörande aktenskap ochförmynderskap Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Lexpera Hukuk Bilgi Sistemi Erişim Tarihi 9 Eylül 2022. google scholar
“Mağdur çocuklara Türkiye kucak açtı” Erişim Tarihi 29 Ağustos 2022. google scholar
Migrationsverket, People and public authorities you meet Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
“More about NIDOS” Erişim Tarihi 1 Eylül 2022. google scholar
Muktedir L, Yargıtay Uygulamasında Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (Seçkin Yayıncılık 2014). google scholar
Nalçacıoğlu Erden HZ, “Yabancıların Kişi Hallerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi” 2022 12(1) Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 898-970. google scholar
NIDOS 2018 Jaarverslag Erişim Tarihi 5 Eylül 2022. google scholar
Özkan H, Açıklamalı ve İçtihatlı Sulh Hukuk Davaları ve Tatbikatı Vesâyet ve Kayyımlık (Legal 2015). google scholar
Öztan B, Aile Hukuku (6. Bası, Turhan Kitabevi 2015). google scholar
Reneman M, “Identification of asylum seekers with special reception and procedural needs in the Dutch asylum procedure”, UNCHR VU Migration Law Working Paper Series 16 (2018). google scholar
Öztürk N, Taner G ve Kontacı E, Çocukların Adalete Erişim Hakkı Çerçevesinde Hukuki Yardım Hizmetlerine Dönük İhtiyaç Analizi (Türkiye Barolar Birliği 2019). google scholar
Serdar İ, “Koruyucu Aile” Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan, (Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları 2000) 467-508. google scholar
Silav Ö, Refakatsiz Çocukların İyilik Hallerini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2022. google scholar
Sizer M, Ülkeden Uzaklaştırmaya İlişkin Kararlarda Çocuğun Yüksek Menfaati İlkesinin Rolü (Yetkin Yayınları 2021) google scholar
States Parties to the 1951 Convention relating to the Status of Refugees and the 1967 Protocol Erişim Tarihi 31 Ağustos 2022. google scholar
Statista, Number of asylum applications from unaccompanied minors in Sweden from 2011 to 2022 Erişim Tarihi 6 Eylül 2022. google scholar
Şanlı C, Esen E ve Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (9. Basım, Beta 2021). google scholar
Swedish Migration Agency (2021) için Erişim Tarihi 6 Eylül 2022. google scholar
TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Mülteci Hakları Alt Komisyonu, “Göç ve Uyum Raporu” (2018). google scholar
Tiryakioğlu B, Milletlerarası Özel Hukukta Çocuklara İlişkin Kurallar (TC Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı 1991). google scholar
“Tjej och ny i Sverige” Erişim Tarihi 6 Eylül 2022. google scholar
Töre N, Avrupa Yollarında Kayıp Göçmen Çocuklar (Turhan Kitabevi 2022). google scholar
Tunç S, Refakatsiz Çocuk ve Gençlerin Kurum Bakımı ve Sonrasına İlişkin Deneyimleri (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2022). google scholar
TÜİK, “Uluslararası Göç İstatistikleri” (2019) Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
TÜİK, “İstatistiklerle Gençlik” (2021) Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Türk Kızılayı, “Türk Kızılayı’nın Uluslararası Koruma Kapsamındaki Refakatsiz Çocuklara İlişkin Faaliyetleri” in Nuray Ekşi (ed) Uluslararası Koruma Kapsamındaki Refakatsiz Çocuklar İçin Adalete Erişimin Güçlendirilmesi Projesi El Kitapçığı (Türkiye Adalet Akademisi 2018) (89-97). google scholar
Uluslararası Göç Örgütü, “Uluslararası Göç Hukuku No. 31”, in Richard Perruchoud ve Jillyanne Redpath Cross (eds), Göç Terimleri Sözlüğü (2. Baskı IOM 2013). google scholar
Ulusu Karataş AE, “Geçici Koruma Altındaki Suriye Vatandaşlarının Çocuk Yaşta Evliliklerinin Mukayeseli Hukuka ve Türk Hukukuna Göre Geçerliliği” (2020) 78 (1) İstanbul Hukuk Mecmuası 21-81. google scholar
UNHCR, “Global Trends: Forced Displacement in 2021” (2021). google scholar
UNHCR, “Turkey Fact Sheet” (2022) 1 Erişim Tarihi 16 Ağustos 2022. google scholar
UNHCR, Guidelines for the Alternative Care of Children (2009). google scholar
UNHCR, Guidelines on Policies and Procedures in Dealing with Unaccompanied Children Seeking Asylum (1997). google scholar UNHCR Guidelines on Formal Determination of the Best Interests of the Child (2006). google scholar
UNHCR, Inter-agency Guiding Principles on Unaccompanied and Separated Children (2004). google scholar
Usta S, “Koruyuculuk mu, Evlâtlık mı? Bir Çocuk Bakım ve Koruma Modeli Olarak Koruyucu Aile ve Türkiye Uygulaması” in Yasemin Güllüoğlu Altun (ed), Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye 80. Yıl Armağanı (2018) 21-57. google scholar
Wildt LR, Melin E, Ishola P, Dolby P, Murk J and Pol P, Overview of family-based reception for unaccompanied minors in the EU Member States, (NIDOS 2015). google scholar
“Vad ska en god man hjalpa mig med?” Erişim Tarihi 6 Eylül 2022. google scholar
Vad ingâr i uppdraget?, Göteborgs Stads için Erişim Tarihi 7 Eylül 2022. google scholar
Vannelli M, “The Unaccompanied Child’s Right to Legal Assistance and Representation in Asylum Procedures under EU Law” (2022) 11 (1) 11 Laws 1-18. google scholar
Vereniging van Nederlandse Gemeenten, “Factsheet Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV’ers)” (2016) Erişim Tarihi 5 Eylül 2022. google scholar
Yıldız E ve Gürsoy S, Kayyımlık ve Kayyım Katılımıyla Görülmesi Gereken İşler ve Davalar (Vedat Kitapçılık 2007). google scholar
Zijlstra E, Rip J, Beltman D, Os C, Knorth EJ ve Kalverboer M, “Unaccompanied minors in the Netherlands: Legislation, policy, and care” (2017) 15 (2) Social Work and Society International Online Journal 1-20. google scholar