Ömer Taha SÖZER, Sinem ÖZTÜRK DURSUN, Neslihan YORTAN, Ülkü GÜREŞEN, Mehmet ŞAKİROĞLU

Kişilik Özellikleri, Mizah Tarzları ve Üniversiteye Uyum Arasındaki Doğrudan ve Dolaylı İlişkiler: Mizah Tarzlarının Aracı Rolü

Üniversite uyumu, üniversiteye yeni başlayan gençlerin en sık karşılaştıkları yaşam zorlukları arasındadır. Uyum sürecini olumlu ya da olumsuz etkileyebilecek çeşitli bireysel farklılıklar olabilir. Bu farklılıkların ve uyumu kolaylaştırabilecek değişkenlerin belirlenmesi öğrencilerin yaşayabilecekleri zorlukların anlaşılması açısından önemli olacaktır ve erken müdahale imkanı sunacaktır. Buradan hareketle bu çalışma üniversiteye uyumda kişilik özelliklerinin ve mizah tarzlarının doğrudan etkisini ve kişilik özellikleri ile üniversiteye uyum arasındaki ilişkide mizah tarzlarının dolaylı etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Kişilik özellikleri Pekiştirmeye Duyarlılık Kuramı doğrultusunda önerilen davranışsal aktivasyon ve davranışsal inhibisyon sistemleri referans alınarak değerlendirilmiştir. Mizah tarzları ise kendini geliştirici, kendini yıkıcı, katılımcı ve saldırgan mizah olarak dört farklı boyutta ele alınmıştır. Türkiye’deki bir devlet üniversitesinde birinci sınıf okuyan 282 öğrenci araştırmaya dahil edilmiştir. Katılımcıların 193’ü kadın, 87’si erkektir. Araştırmada Davranışsal Aktivasyon-İnhibisyon Ölçeği, Mizah Tarzları Ölçeği ve Üniversite Yaşamı Ölçeği kağıt-kalem formu olarak uygulanmıştır. Bulgular davranışsal inhibisyonun üniversiteye uyumu negatif, davranışsal aktivasyonun ise üniversiteye uyumu pozitif yönde yordadığını göstermiştir. Ayrıca kendini yıkıcı mizah tarzının üniversiteye uyumu negatif, kendini geliştirici ve katılımcı mizahın ise üniversiteye uyumu pozitif yönde yordadığı saptanmıştır. Yürütülen aracılık analizleri sonuçlarına göre davranışsal aktivasyon ile üniversiteye uyum arasındaki ilişkide kendini geliştirici ve katılımcı mizah tarzlarının kısmi aracı oldukları saptanmıştır. Ayrıca davranışsal inhibisyon ile üniversiteye uyum arasındaki ilişkide kendini yıkıcı mizahın aracı rolü incelenmiş, ancak analiz sonuçları kendini yıkıcı mizah tarzının aracı rolü olmadığını göstermiştir. Sonuçlara göre DİS ve kendini yerici mizah tarzı üniversite uyumu açısından risk faktörleri olarak değerlendirilebilirken DAS, kendini geliştirici ve katılımcı mizah tarzları uyum sürecini kolaylaştırabilir. Ödül duyarlılığı yüksek öğrenciler üniversiteye uyum sağlarken olumlu mizah tarzlarını kullanmakla birlikte, ceza duyarlılığı yüksek öğrencilerin uyum sürecinde yaşadıkları güçlüklerde olumsuz mizah tarzının rolü bulunmamaktadır. Bu sebeple bazı kişilik özelliklerinin üniversite uyumu için risk oluşturabileceğinin farkında olunmasının ve bir baş etme yöntemi olarak olumlu mizah tarzlarının geliştirilmesinin uyum sürecine katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Üniversite uyumu, mizah, davranışsal aktivasyon, davranışsal inhibisyon, kişilik, baş etme

Direct and Indirect Relationships Between Personality Characteristics, Humor Styles and University Adjustment: The Mediating Role of Humor Styles

University adjustment is one of the most common life challenges that freshman encounter. There may be several individual differences that can either positively or negatively affect the adjustment process. Identifying the individual differences and variables that facilitate the adjustment process is significant to an understanding of students' adjustment difficulties and to hereby providing the opportunity for early intervention. For this reason, this study aims to investigate the direct effect of personality and humor styles on university adjustment and the indirect effect of humor styles on the relationship between personality and university adjustment. Behavioral activation and behavioral inhibition systems, postulated by Reinforcement Sensitivity Theory, were taken as a reference to measure personality characteristics. Humor styles were categorized in four different dimensions; self-enhancing, affiliative, self-defeating, and aggressive humor. Participants were 282 freshman students from a public university in Turkey. Of the participants 193 were female and 87 were male. Behavioral Activation-Inhibition Scale, Humor Styles Scale and University Life Scale were applied using a paper-pencil form. The results showed that while university adjustment was negatively predicted by behavioral inhibition, it was positively predicted by behavioral activation. Also, self-defeating humor predicted university adjustment negatively, while self-enhancing and affiliative humor predicted it positively. The results of the mediation analyses revealed that the relationship between behavioral activation and university adjustment was mediated partially by self-enhancing and affiliative humor styles. The mediational role of self-defeating humor in the relationship between behavioral inhibition and university adjustment was also examined, but the result showed that self-defeating humor had no mediational role. According to the results, BIS and self-defeating humor style seem to be risk factors for university adjustment whereas BAS, self-enhancing and affiliative humor styles facilitate this process. Students high in reward sensitivity use positive humor styles when adjusting to university, whereas difficulties in the adjustment process of students high in punishment sensitivity are not due to the use of malignant humor styles. For this reason, recognizing some personality characteristics as risk factors for university adjustment and enhancing positive humor styles as coping strategies may be helpful for dealing with the adjustment process.

Keywords:

University adjustment, humor, behavioral activation, behavioral inhibition, personality, coping,

PDF

___

Akdur, S. ve Durak-Batıgün, A. D. (2017). Mizah tarzları ile kişilik özellikleri, kişilerarası ilişki tarzları ve psikolojik sağlık arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Yazıları, 20(39), 1-10.
Akhunlar Turgut, M. N., Sarıot Ertürk, Ö., Karslı, F. ve Şakiroğlu, M. (2018). Algılanan stres ve üniversite yaşamına uyum ilişkisinde bir aracı değişken: Ayrılık anksiyetesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. doi: 10.16986/HUJE.2018044072
Aladağ Bayrak, Ö. ve Bülbül, T. (2013). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin yükseköğretim yaşamına uyum düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Dergisi, 3(2), 6-20.
Aladağ, M., Kağnıcı, D. Y., Tuna, M. E. ve Tezer, E. (2003). Üniversite yaşamı ölçeği: Ölçek geliştirme ve yapı geçerliliği üzerine bir çalışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,2(20), 41-47.
Alkan, N. (2014). Humor, loneliness and acceptance: Predictors of university drop-out intentions. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 152, 1079-1086.
Aydın, G. (1993). İç-dış kontrol odağı inancı ile durumluk mizah tepkisi arasındaki ilişki. II. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bilimsel Çalışmaları (s. 87-98). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Baker, R. W. ve Siryk, B. (1984). Measuring adjustment to college. Journal of Counseling Psychology, 31, 179–189.
Barlow, D. H., Sauer-Zavala, S., Carl, J. R., Bullis, J. R. ve Ellard, K. K. (2014). The nature, diagnosis, and treatment of neuroticism: Back to the future. Clinical Psychological Science, 2(3), 344-365.
Besser, A. ve Zeigler-Hill, V. (2011). Pathological forms of narcissism and perceived stress during the transition to the university: The mediating role of humor styles. International Journal of Stress Management, 18(3), 197-221. doi: 10.1037/a0024826
Beyaz, Ş. (2004). Heyecan Arama Gereksinimi ve Akran Baskısının Ergenlerin Risk Alma Eğilimleriyle İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bijttebier, P., Beck, I., Claes, L. ve Vandereycken, W. (2009). Gray’s reinforcement sensitivity theory as a framework for research on personality–psychopathology associations. Clinical Psychology Review, 29(5), 421-430.
Cann, A., Norman, M. A., Welbourne, J. L. ve Calhoun, L. G. (2008). Attachment styles, conflict styles and humour styles: Interrelationships and associations with relationship satisfaction. European Journal of Personality, 22, 131-146. doi:10.1002/per.666
Cann, A., Zapata, C. L. ve Davis, H. B. (2011). Humor styles and relationship satisfaction in dating couples: Perceived versus self-reported humor styles as predictors of satisfaction. Humor: International Journal of Humor Research,24(1), 1-20.
Carver, C. S. ve Connor-Smith, J. (2010). Personality and coping. Annual Review Of Psychology, 61, 679-704.
Carver, C. S. ve White, T. L. (1994). Behavioral inhibition, behavioral activation, and affective responses to impending reward and punishment: The BIS/BAS Scales. Journal of Personality and Social Psychology,67(2), 319.
Ceyhan, A. A. (2006). An investigations of adjustment levels of Turkish university students with respect to perceived communications skill levels. Social Behavior and Personality, 34(4), 367-380.Corr, P. J. (2004). Reinforcement sensitivity theory and personality. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 28(3), 317-332. doi: 10.1016/j.neubiorev.2004.01.005
Corr, P. J. ve Cooper, A. J. (2016). The Reinforcement Sensitivity Theory of Personality Questionnaire (RST-PQ): Development and validation. Psychological Assessment, 28(11), 1427-1440.
Credé, M. ve Niehorster, S. (2012). Adjustment to college as measured by the student adaptation to college questionnaire: A quantitative review of its structure and relationships with correlates and consequences. Educational Psychology Review, 24(1), 133-165. Doi: 10.1007/s10648-011-9184-5M
Demirci, M. K. (2019). Evli bireylerin öznel iyi oluş düzeyleri ile mizah tarzları, temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve evlilik uyumu arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Trabzon Üniversitesi/Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
Derryberry, D. ve Reed, M. A. (1994). Temperament and attention: Orienting toward and away from positive and negative signals. Journal of Personality and Social Psychology, 66, 1128-1139.
Dumanlı, Ş. ve Köroğlu, Ö. (2018). Turist rehberlerinin stresle başa çıkma tarzları ile mizah tarzları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Journal of Yasar University,13(52), 328-342.
Duru, E. (2016). Üniversiteye uyum sürecinde yalnızlığı yordamada sosyal destek ve sosyal bağlılığın doğrudan ve dolaylı rolleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29) 13-24.
Dyson, R. ve Renk, K. (2006). Freshmen adaptation to university life: Depressive symptoms, stress, and coping. Journal of Clinical Psychology,62(10), 1231-1244.
Eysenck, H. J. (1967). The biological basis of personality. Springfield, IL: Thomas.
Feldt, R. C., Graham, M. ve Dew, D. (2011). Measuring adjustment to college: Construct validity of the student adaptation to college questionnaire. Measurement and Evaluation in Counseling and Development,44(2), 92-104.
Ford, T. E., Lappi, S. K. ve Holden, C. J. (2016). Personality, humor styles and happiness: Happy people have positive humor styles. Europe’s Journal of Psychology, 12(3), 320-337.
Ford, T. E., McCreight, K. A. ve Richardson, K. (2014). Affective style, humor styles and happiness. Europe’s Journal of Psychology,10(3), 451-463.
Franken, I. H. ve Muris, P. (2006). BIS/BAS personality characteristics and college students’ substance use. Personality and Individual Differences, 40(7), 1497-1503.
Fritz, H. L., Russek, L. N. ve Dillon, M. M. (2017). Humor use moderates the relation of stressful life events with psychological distress. Personality and Social Psychology Bulletin,43(6), 845-859.Gable, S. L. (2006). Approach and avoidance social motives and goals. Journal of Personality,74(1), 175-222.
Gallagher, D. J. (1996). Personality, coping, and objective outcomes: Extraversion, neuroticism, coping styles, and academic performance. Personality and Individual Differences, 21(3), 421-429.
Gray, J. A. (1982). The neuropsychology of anxiety: An enquiry into the function of the septo-hippocampal system. New York: Oxford University Press.
Gray, J. A. (1990). Brain systems that mediate both emotion and cognition. Cognition and Emotion, 4(3), 269-288.
Hayes, A. F. (2016). Process 2.16.1 [Bilgisayar programı]. Erişim Adresi: http://www.processmacro.org/download.html
Heponiemi, T., Keltikangas-Järvinen, L., Puttonen, S. ve Ravaja, N. (2003). BIS/BAS sensitivity and self-rated affects during experimentally induced stress. Personality and Individual Differences, 34(6), 943-957.
Hickman, G. P. ve Andrews, D. (2003). Humor and college adjustment: The predictive nature of humor, academic achievement, authoritative parenting styles on the initial adjustment of male and female first-year college students. Journal of The First-Year Experience & Students in Transition, 15(2), 61-81.
Hickman, G. P. ve Crossland, G. L. (2004). The predictive nature of humor, authoritative parenting style, and academic achievement on indices of initial adjustment and commitment to college among college freshmen. Journal of College Student Retention: Research, Theory & Practice, 6(2),225-245.
Hundt, N. E., Kimbrel, N. A., Mitchell, J. T. ve Nelson-Gray, R. O. (2008). High BAS, but not low BIS, predicts externalizing symptoms in adults. Personality and Individual Differences, 44(3), 565-575.
İkiz, F. E. ve Otlu, B. M. (2015). Üniversite yaşamına uyum sürecinde yaşanan sorunlar ve başa çıkma yolları. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(4) 35-52. doi: 10.18026/cbusos.93556
Jorm, A. F., Christensen, H., Henderson, A. S., Jacomb, P. A., Korten, A. E. ve Rodgers, B. (1998). Using the BIS/BAS scales to measure behavioural inhibition and behavioural activation: Factor structure, validity and norms in a large community sample. Personality and Individual Differences, 26(1), 49-58.
Kaba, İ. ve Keklik, İ. (2016). Öğrencilerin üniversiteye uyumlarında psikolojik dayanıklılık ve psikolojik belirtiler. Hacettepe Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2) 98-113.
Karahan, F., Sardoğan, M. E., Özkamalı, E. ve Dicle, A. N. (2005). Üniversite 1. sınıf öğrencilerinin üniversiteye uyum düzeylerinin sosyokültürel etkinlikler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(30), 63-72.
Korotkov, D. ve Hannah, T. E. (1994). Extraversion and emotionality as proposed superordinate stress moderators: A prospective analysis. Personality and Individual Differences, 16, 787–792.
Kuiper, N. A. (2010). Introductory comments: Special issue of EJOP on humor research in personality and social psychology (editorial). Europe’s Journal of Psychology, 6, 1-8.
Kuiper, N. A., Kirsh, G. A. ve Leite, C. (2010). Reactions to humorous comments and implicit theories of humor styles. Europe’s Journal of Psychology, 6(3), 236-266. doi:10.5964/ejop.v6i3.215.
Knyazev, G. G., Wilson, G. D. ve Slobodskaya, H. R. (2008). Behavioural activation and inhibition in social adjustment. P.J. Corr (Ed.), The reinforcement sensitivity theory of personality içinde (s. 415-430). New York: Cambridge University Press. Lazarus, R. S. ve Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Litman, J. A. (2006). The COPE inventory: Dimensionality and relationships with approach- and avoidance-motives and positive and negative traits. Personality and Individual differences, 41(2), 273-284. doi: 10.1016/j.paid.2005.11.032
Lu, L. (1994). University transition: Major and minor life stressors, personality characteristics and mental health. Psychological medicine, 24(1), 81-87.
Mardaga, S. ve Hansenne, M. (2007). Relationships between Cloninger’s biosocial model of personality and the behavioral inhibition/approach systems (BIS/BAS). Personality and Individual Differences, 42(4), 715-722.
Martin, R.A. (2001). Humor, laughter, and physical health: Methodological issues and research findings. Psychological Bulletin, 127, 504–519.
Martin, R. A., Kuiper, N. A., Olinger, L. J. ve Dance, K. A. (1993). Humor, coping with stress, self-concept, and psychological well-being. Humor, 6, 89-89.
Martin, R.A. ve Lefcourt, H. M. (1983). Sense of humor as a moderator of the relation between stressors and moods. Journal of Personality and Social Psychology, 45, 1313–1324.
Martin, R. A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Gray, J. ve Weir, K. (2003). Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: Development of the humor styles questionnaire. Journal of Research in Personality, 37(1), 48-75.
McCrae, R. R. ve Costa, P. T. (2003). Personality in adulthood: A five-factor theory perspective (2nd ed.). Guilford Press.
Meyer, B., Olivier, L. ve Roth, D. A. (2005). Please don’t leave me! BIS/BAS, attachment styles, and responses to a relationship threat. Personality and Individual Differences, 38(1), 151-162.
Overholser, J. C. (1992). Sense of humor when coping with life stress. Personality and Individual Differences, 13(7), 799-804.
Overholser, J. C. ve Adams, D. M. (1997). Stressful life events and social support in depressed psychiatric inpatients. T.W. Miller (Ed.), Clinical disorders and stressful life events içinde (s. 121-141). Connecticut: International Universities Press.
Özbay, Y., Palancı, M., Kandemir, M. ve Çakır, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının duygusal düzenleme, mizah, sosyal öz-yeterlilik ve başa çıkma davranışları ile yordanması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 10(2), 325-345.
Özdemir, S., Sezgin, F., Kaya, Z ve Recepoğlu, E. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin stresle başa çıkma tarzları ile kullandıkları mizah tarzları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 17(3), 405-428.
Plessen, C. Y., Franken, F. R., Ster, C., Schmid, R. R., Wolfmayr, C., Mayer, A. M., ... Maierwieser, R. J. (2020). Humor styles and personality: A systematic review and meta-analysis on the relations between humor styles and the Big Five personality traits. Personality and Individual Differences, 154. doi: 10.1016/j.paid.2019.109676
Porterfield A. I. (1987). Does sense of humor moderate the impact of life stress on psychological and physical well-being? Journal of Research in Personality, 21, 306-317.
Pritchard, M. E., Wilson, G. S. ve Yamnitz, B. (2007). What predicts adjustment among college students? A longitudinal panel study. Journal of American College Health, 56(1), 15-22.
Rahat, E. ve İlhan, T. (2016). Coping styles, social support, relational self-construal, and resilience in predicting students’ adjustment to university life. Educational Sciences: Theory & Practice, 16,187–208.
Rasmussen, S. A., Elliott, M. A. ve O’Connor, R. C. (2012). Psychological distress and perfectionism in recent suicide attempters: The role of behavioural inhibition and activation. Personality and Individual Differences, 52(6), 680-685.
Reisoğlu, S. ve Yazici, H., (2017). The role of university students’ five factor personality traits, humorstyles, and emotional intelligence on their interpretation of subjective well-being. Journal of History Culture and Art Research, 6(4), 888-912. doi: 10.7596/taksad.v6i4.973
Romundstad, S., Svebak, S., Holen, A. ve Holmen, J. (2016). A 15-year follow-up study of sense of humor and causes of mortality: The Nord-Trondelag health study. Psychosomatic Medicine,78, 345-353.
Rosenman, S. ve Rodgers, B. (2006). Childhood adversity and adult personality. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 40(5), 482-490.
Ruch, W. ve McGhee, P. E. (2014). Humor intervention programs. A.C. Parks ve S.M. Schueller (Ed.), The Wiley-Blackwell handbook of positive psychological interventions içinde (s. 179-189). New Jersey: Wiley-Blackwell.
Safranek, R. ve Schill, T. (1982). Coping with stress: Does humor help? Psychological Reports, 51, 222.
Sobel, M. E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290-312.
Şişman, S. (2012). Davranışsal Inhibisyon Sistemi/Davranışsal Aktivasyon Sistemi Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 32(2), 1-22.
Tuna, M. E. (2003). Cross-cultural differences in coping strategies as predictors of university adjustment of Turkish and U.S. students. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
Türkiye İstatistik Kurumu. (2019, Haziran). Yükseköğretim İstatistikleri. Erişim Adresi https://istatistik.yok.gov.tr
Updegraff, J. A., Gable, S. L. ve Taylor, S. E. (2004). What makes experiences satisfying? The interaction of approach-avoidance motivations and emotions in well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 86(3), 496-504.
Vella-Zarb, R. A. ve Elgar, F. J. (2010). Predicting the ‘freshman 15’: Environmental and psychological predictors of weight gain in first-year university students. Health Education Journal, 69(3), 321-332.
Vervoort, L., Wolters, L. H., Hogendoorn, S. M., De Haan, E., Boer, F. ve Prins, P. J. (2010). Sensitivity of Gray’s behavioral inhibition system in clinically anxious and non-anxious children and adolescents. Personality and Individual Differences, 48(5), 629-633.
Viana, A. G. ve Gratz, K. L. (2012). The role of anxiety sensitivity, behavioral inhibition, and cognitive biases in anxiety symptoms: Structural equation modeling of direct and indirect pathways. Journal of Clinical Psychology, 68(10), 1122-1141.
Vilaythong, A.P., Arnau, R. C., Hosem, D. R. ve Mascaro, N. (2003). Humor and hope: Can humor increase hope? Humor, 16(1), 79-89.
Voigt, D. C., Dillard, J. P., Braddock, K. H., Anderson, J. W., Sopory, P. ve Stephenson, M. T. (2009). BIS/BAS scales and their relationship to risky health behaviours. Personality and Individual Differences, 47(2), 89-93.
Warbah, L., Sathiyaseelan, M., Vijayakumar, C., Vasantharaj, B., Russell, S. ve Jacob, K. S. (2007). Psychological distress, personality, and adjustment among nursing students. Nurse education today, 27(6), 597-601.
Yalım, D. (2007). First year college adjustment: The role of coping, ego-resiliency, optimism and gender. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Middle East Technical University, The Graduate School of Social Sciences, Ankara.
Yerlikaya, E. (2003). Mizah tarzları ölçeğinin uyarlama çalışması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
Yıldız, A. D. (2018). Erken dönem uyum bozucu şemalar ve yalnızlığın üniversite uyum düzeyi ile ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 33(81), 82-96.
Yue, X., Hao, X. ve Goldman, G. (2010). Humor styles, dispositional optimism, and mental health among undergraduates in Hong Kong and China. Journal of Psychology in Chinese Societies, 11, 173-188.