Covid 19 Salgınının Kentsel Gıda Sistemleri ve Tarımsal İşgücü Bağlamında Sosyal, Mekânsal, Yönetsel Etkileri

Son yıllarda Dünyada ve Türkiye’de salgın, iklim değişikliği, deprem, ekoloji ve gıda alanında yaşanan kriz ve şoklar her geçen gün kır ve kent mekanları üzerindeki etkisini artırmaktadır. Özellikle doğal, ekolojik felaketler ve salgın hastalıkların kentsel gıda sistemlerini ve tarımdaki aile üreticilerini ve mevsimlik/göçmen işçiler gibi farklı grupları nasıl etkileyeceği sorusu kamuoyunun ve akademik araştırmaların önde gelen başlıklarından biri haline gelmektedir. Bu çalışmada 2020 Mart ayından itibaren Türkiye’de etkili olmaya başlayan Covid 19 Salgını’nın gıda sistemleri içinde yer alan küçük üreticiler ve mevsimlik işçiler üzerindeki etkilerine odaklanılmıştır. Çalışmada salgının etkilerinin yoğunlaştığı ve fındık hasadının başladığı 2020 Eylül ayında Sakarya’nın Karasu ve Kocaali İlçelerinde nitel yöntemle yapılan saha araştırmasından elde edilen veriler kullanılmıştır. Araştırmada salgın yönetimi esnasında başvurulan sosyal izolasyon ve diğer kısıtlama tedbirlerinin tarımda işgücü hareketliliği ve ürün piyasaları üzerinde çeşitli kırılganlıklar yarattığı saptanmıştır. Tarımdaki üretim ve emek süreçlerinin farklı kır ve kent mekanları arasındaki işbölümüne bağımlı hale gelmesi bu tip kırılganlıkların ortaya çıkmasında etkili olmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kentsel Gıda Sistemleri, Tarımsal İşgücü, covid 19 salgını

The Social, Spatial and Administrative Effects of The Covid 19 Pandemic On Urban Food Systems and Agricultural Labor Force

In recent years, crises and shocks related pandemics, climate change, earthquakes, ecology and food have been increasing their impact on rural and urban spaces globally, including Turkey. Especially the question of how natural, ecological disasters and pandemic diseases will affect urban food systems, family producers and different groups such as seasonal/migrant workers has become one of the prominent topics in public discourse and academic research. In this study, the focus is on the effects of the COVID-19 pandemic that began to impact Turkey from March 2020 on small producers and seasonal workers within the food systems. The data obtained from field research conducted in the Karasu and Kocaali Districts of Sakarya in September 2020, where the effects of the pandemic intensified and hazelnut harvesting began is used. The research reveals that the social isolation and other restrictive measures adopted during the pandemic management have created various vulnerabilities in terms of labor mobility in agriculture and product markets. The interdependence of production and labor processes in agriculture on the division of labor between different rural and urban spaces contributes to the emergence of such vulnerabilities.

Keywords:

Urban Food Systems, Covit 19 Pandemic, Agricultural Labor,

PDF

___

Adaman, F.; Akkoç, S. (2023). Gıdanın Politik Ekolojisi, (der.), 1. Basım.; Metis Yayınları: İstanbul.
Aysu, A.; Kayaoğlu, S.M. (2014) Köylülükten Sonra Tarım: Osmanlıdan Günümüze Çiftçinin İlgası ve Şirketleşme, (der.) Ankara: Epos Yayınları.
Aydın, Z. (2018) Çağdaş Tarım Sorunu, Ankara: İmge Yayınları.
Büke, A. (2020). COVID-19 ve Küresel Tarım-Gıda Sistemi: Eğilimler, Sorunlar, Olanaklar, Yerkürenin Sesi Web Sitesi, https://yerkure.org/yerkurenin-sesi/(Erişim Tarihi:25 Ağustos 2023).
BBC (2023). Dünya Sağlık Örgütü: Covid 19 Küresel Acil Durum Sona Erdi.” https://www.bbc.com/turkce/articles/cv2k804x19ro (Erişim Tarihi: 11.07.2023).
BDDK, (2023). Aylık Bankacılık Sektörü Verileri, https://www.bddk.org.tr/BultenAylik(Erişim: 23.09.23).
Benek, S., Baydemir, R.,; Bozdoğan, S. (2020). COVID-19 Pandemi sürecinde mevsimlik gezici tarım işçiliği ve çalışma koşulları üzerine bir inceleme: Beylikova (Eskişehir) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 76, 75-94.DOI: 10.17211/tcd.815947.
BM FAO (2018). Sustainable Food Systems Report. https://www.fao.org/3/ca2079en/CA2079EN.pdf(Erişim Tarihi: 25 Ağustos 2023).
BM FAO (2021). The State Of Food Security and Nutrition In The World 2021. https://www.fao.org/state-of-food-security-nutrition/2021/en/(Erişim Tarihi: 25 Ağustos 2023).
Bochtis, D.; Lefteris, B.; Lampridi, M.; Marinoudi, V.; Pearson, S.,; Sørensen, C. G. (2020). Agricultural workforce crisis in light of the COVID-19 pandemic. Sustainability 12 (19): 8212. https://doi.org/10.3390/su12198212
Bogoeski, V. (2022). Continuities of exploitation: seasonal migrant workers in German agriculture during the COVID‐19 pandemic. Journal of Law and Society, 49(4), 681-702. https://doi.org/10.1111/jols.12389
Boratav, K. (2004). Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm, Ankara: İmge Yayınları.
Boratav, K. (2013). Tarımsal Fiyatlar, İstihdam ve Köylülüğün Kaderi, Türkiye’de tarımının ekonomi-politiği (1923-2013) içinde, 2. Basım.; N.O., Notabene Yayınları: İstanbul.
Cansev, A., Tüccar, M., & Turhan, Ş. (2018). Sakarya ili Kocaali ilçesinde faaliyette bulunan fındık işletmelerinin mevcut yapısı ve sorunları. Bahçe, 47(2), 23-31.
Correa-Cano, M. E.; Salmoral, G.; Rey, D.; Knox, J. W.; Graves, A.; Melo, O. (2022). A novel modelling toolkit for unpacking the water-energy-food-environment (WEFE) nexus of agricultural development. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 159, 112182. https://doi.org/10.1016/j.rser.2022.112182.
Çınar, S. (2014). Öteki "proletarya": De-proletarizasyon ve Mevsimlik Tarım İşçileri, 1. Basım., NotaBene Yayınları: İstanbul.
Çabaş, M. (2017). 1990 sonrası fındık ihracatının Türkiye’nin dış ticareti üzerine etkileri: Sakarya örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dünya Gazetesi (2017). İndirim Marketleri Son 3 Yılda Yüzde 72 Büyüdü., https://www.dunya.com/ekonomi/indirim-marketleri-son-3-yilda-yuzde-72-buyudu-haberi-390090(Erişim Tarihi: 20.09.2023).
Euronews (2020). Türkiye'de son 12 yılda çiftçi sayısı yüzde 48 düştü, tarım alanları da azalıyor, https://tr.euronews.com/2020/05/14/turkiye-de-ciftci-sayisi-yuzde-38-dustu-tarim-alani-yuzde-12-azaldi(Erişim Tarihi, 23.09.2023).
Gerbeau, Y. M. ; Avallone, G. (2016). Producing cheap food and labour: migrations and agriculture in the capitalistic world-ecology. Social Change Review, 14(2). 122-148. https://doi.org/10.1515/scr-2016-0025
Gürel, B.; Pelek, D. (2023) Gıda Sisteminin Kilit Özneleri: Çiftçiler, Yarı Zamanlı Çiftçiler, Mevsimlik İşçiler ve Diğerleri Gıdanın politik ekolojisi içinde, 1. Basım.; A.F.;A.S., Metis Yayınları: İstanbul, ss. 52-68.
Hobsbawm, E. (1996). Kısa 20. Yüzyıl 1914-1991 Aşırılıklar Çağı, 1. Basım., Çev.: Yavuz Alogan, Sarmal Yayınevi: İstanbul.
İslamoğlu, H., Güloksüz, E., Kaya, A. Y., Çavdar, A., Karakoç, U., Nizam, D. ve Yazıcı, G. (2008). Türkiye’de Tarımsal Dönüşüm ve Küresel Piyasalarla Bütünleşme Süreci, TÜBİTAK Proje Raporu (Proje No.106K137).
Jakobsen, J. (2021). New food regime geographies: scale, state, labor. World Development, 145, 105523. https://doi.org/10.1016.
Erköse, H. Y., Şahin, O., Yükseker, D., & Sert, D. H. O. (2020). Devlet ve Küresel Piyasa Arasında: Karadeniz Bölgesi’nde Küçük Ölçekli Fındık Üretimi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40, 55–77. Doi: 10.26650/SJ.2020.40.1.0047
Haber24 (2020). Sakarya’da Fındık Fabrikası Korona Nedeni ile Üretimi Durdurdu. https://www.haber54.com.tr/ekonomi/sakarya-da-findik-fabrikasi-korona-nedeni-ile-uretimi-durdurdu-h4466.html, (Erişim Tarihi: 23.05.2023).
Kalkınma Atölyesi (2020). Virüs Mü, Yoksulluk Mu: Korona Virüs Salgınının Mevsimlik Gezici Tarım İşçileri ve Onların Çocukları İle Bitkisel Üretime Olası Etkisi Hızlı Bir Değerlendirme. https://www.ka.org.tr/publications, (Erişim Tarihi: 15.07.2023).
Karadaş, E., & Ekinci, İ. (2021). Covid-19 Pandemisi Gölgesinde Sosyo-Mekânsal Eşitsizlikler ve Kent Planlama: Diyarbakır Örneği. İdealkent, 12(34), 1582-1613. https://doi.org/10.31198/idealkent.880705
Keyder, Ç.; Yenal, Z.; Nizam, D. (2020). COVID-19, Tarım ve Gıda: Dünyada ve Türkiye’de neler yaşandı, neler yaşanacak? https://sarkac.org/2020/07/covid-19-tarim-ve-gida-dunyada-ve-turkiyede-neler-yasandi-neler-yasanacak,(Erişim Tarihi: 18 Ağustos 2023).
KİB (2023). Karadeniz İhracatçılar Birliği Fındık İhracatı İstatistikleri, https://kib.org.tr/files/Sezon0808.pdf(Erişim Tarihi: 18 Ağustos 2023).
Kuran S. (2019). Türkiye’de gıda sistemleri ve ekolojik etkileri, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Medland, L. (2017). Misconceiving ‘seasons’ in global food systems: The case of the EU seasonal workers directive. European Law Journal, 23(3-4), 157-171.
McMichael, P. (1991). “A food regime genealogy”, The Journal of Peasant Studies, 36(1), 139-169.
McMichael, P. (2022). Gıda Rejimleri ve Tarım Sorunları, 1. Basım., Çev.: Duygu Avcı, Notabene Yayınları: İstanbul.
Molinero‐Gerbeau, Y. (2021). The problem is not Covid‐19, it's the model! industrial agriculture and migrant farm labour in the EU. Eurochoices, 20(3), 69-74, https://doi.org/10.1111/1746-692X.12308.
Moore, Jason W. 2010. “The end of the road? agricultural revolutions in the capitalist world-ecology, 1450-2010.” Journal of Agrarian Change, 10 (3): 389–413. https://doi.org/10.1111/j.1471-0366.2010.00276.
OECD (2016). OECD Resilient Cities Report. https://bebka.org.tr/, (Erişim Tarihi: 15.05.2023).
Oral, N. (2013). Bitmeyen Masal: Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Türkiye’de Tarımın Ekonomi-Politiği (1923-2013) içinde, 2. Basım.; Ed., N.,O., Notabene Yayınları: İstanbul, ss.429-445.
Özden, K., & Özmat, M. (2014). Salgın ve kent: 1347 Veba salgınının Avrupa’da sosyal, politik ve ekonomik sonuçları. İdealkent, 5(12), 60-87.: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/461752 (Erişim Tarihi : 22.06.2023).
Öztürk, M., Topaloğlu, B., Hilton, A., & Jongerden, J. (2017). Rural‒Urban Mobilities in Turkey: Socio-spatial Perspectives on Migration and Return Movements, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 20(5), 1-18. https://doi.org/10.1080/19448953.2018.1406696.
Pechlaner, G.; Otero, G. (2010). The neoliberal food regime: Neoregulation and the new division of labor in North America. Rural sociology, 75(2), 179-208. https://doi.org/10.1111/j.1549-0831.2009.00006.x
Sakarya Valiliği (2021). İl Brifing Raporu. http://sakarya.gov.tr/kurumlar/sakarya.gov.tr/y_site/sakarya/brifing/brifing_2021_2.pdf, (Erişim Tarihi: 10.07.2023).
Schmidhuber, J.; J. Pound; B. Qiao. (2020). COVID-19: Channels of transmission to food and agriculture. Rome, UN FAO. https://doi.org/10.4060/ca8430en.
Soğancılar, N., Dereli, Z., & Sağlam Arı, G. (2022). Covid 19 salgınında gıda güvencesi: gıda tedarik zincirlerine bağlı etkiler. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2333-2349. Doi: 10.29023/alanyaakademik.1055879.
Şık, B. (2018) Gıda Güvenliği Gıda Güvencesi Gıda Egemenliği Kavramları Üzerine, https://m.bianet.org/bianet/siyaset/197364-gida-guvenligi-gida-guvencesi-ve-gida-egemenligi-kavramlari-uzerine, (Erişim Tarihi: 15.08.2023).
Taz. (2020). Kutsal Kuşkonmazı Kurtarmak, https://taz.de/Almanyadaki-mevsimlik-tarm-icileri/!5679631/(Erişim Tarihi:10.08.2023).
TTB (2020). Covid 19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu. Türk Tabibler Birliği, www.ttb.org.tr, (Erişim Tarihi: 05.08.2023).
TEPGE (2021). Ürün Raporu: Fındık 2021. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF, (Erişim Tarihi: 05.07.2023).
TEPGE, (2022a), Ürün Fındık Raporu 2022. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporlar%C4%B1/2022%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporlar%C4%B1/F%C4%B1nd%C4%B1k%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporu%202022-365%20TEPGE.pdf, (Erişim Tarihi 19 Eylül 2023).
TEPGE, (2022b). Tarım Ürünleri Piyasa Raporu (Ocak-2022). Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/,(Erişim Tarihi: 05.08:2023).
TUİK (2021). İstihdamın Sektörel Dağılımı, https://biruni.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul,(Erişim: 23.09.2023).
TUİK (2023a). Bitkisel Üretim İstatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr, (Erişim: 23.09.2023).
TUİK (2023b). İşgücü İstatistikleri Bölgesel Sonuçları, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=102&locale=tr, (Erişim: 24.09.2023)
KGM, (2017). 2016 YILI FINDIK RAPORU, Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü Raporu, https://ticaret.gov.tr/data/5d41e59913b87639ac9e02e8/afb70617107b5d49cd4e70a47774be68.pdf,(Erişim Tarihi: 19 Eylül 2023).
Yıldırım, U. D. (2015). Türkiye Tarımında Yapısal Dönüşüm ve Mevsimlik Tarım İşçileri: Sakarya Örneği, İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı.
Yıldırım, U.D. (2014). 1980 Sonrası Türkiye tarımında yapısal dönüşüm ve mevsimlik tarım işçileri: Sakarya örneği, Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yılmaz, E., Turgut, U., Tosun, D., ve Gümüş, S. (2020). İzmir İlindeki çiftçilerin kırsal nüfusun yaşlanma eğilimi ve tarımsal faaliyetlerin devamlılığına ilişkin görüşleri. Tarım Ekonomisi Dergisi, 26(2), 109-119.
Ziraat Odası Aylık Gazetesi (2020). Taleplerimizden Bir Kısmı Karşılanmaya Başlandı. www.tzob.gov.tr , (Erişim Tarihi: 23.05.2023).
Van der Ploeg, J.D. (2020). From biomedical to politico-economic crisis: the food system in times of Covid-19, The Journal of Peasant Studies, 47(5), 944-972, DOI: 10.1080/03066150.2020.1794843.
Van der Ploeg, J. D., Ye, J., & Schneider, S. (2023). Reading markets politically: On the transformativity and relevance of peasant markets. The Journal of Peasant Studies, 50(5), 1852-1877. https://doi.org/10.1080/03066150.2021.2020258.
Wang, K. C. (2017). East Asian food regimes: agrarian warriors, edamame beans and spatial topologies of food regimes in East Asia. The Journal of Peasant Studies, 45(4), 739-756. https://doi.org/10.1080/03066150.2017.1324427