Bir ‘‘Planlama Örneği” Olarak Köy Enstitüleri Deneyimi
Köy Enstitüleri, Cumhuriyet’in ilanının ardından modernleşme sürecine giren Türkiye’nin tarihinde, kırdan başlayan bir kalkınma vizyonuna sahip planlı bir eğitim hamlesinin en etkin özneleridirler. Uzun yıllar süren bir ulusal savaşın ardından, ülkenin yüksek oranda bir kırsal nüfusa ve düşük bir eğitim düzeyine sahip olduğu göz önünde bulundurularak, kıra öncelik veren eğitim odaklı bir kalkınma planlanmıştır. O dönemin aydınlanma ruhu ile köy enstitüleri vizyonu bir araya gelerek ülke sathında 1940-1948 yılları arasında 21 bölgede köy enstitüleri kurulmuştur. Köy enstitüleri kuruluş kararının arkasında, bu yorgun fakat kararlı ülkenin içinde bulunduğu koşulların geniş bir analizinin izleri bulunmaktadır. Tüm köy enstitüleri; çağdaş kültürel, bilimsel ve uygulamalı bilgilerin sağlandığı ortamlar olmalarının yanısıra yere özgü içsel kaynaklardan beslenmeleri ile kalkınmanın lokomotiflerinden olmuşlardır. Köy enstitüleri; işbirliği ile gerçekleşen yapım süreçleri, teorinin yanısıra uygulamaya ve üretime verdikleri yer, kampüs organizasyonları, özgün eğitim modelleri, planlı gelişim süreçleri, bulundukları yöreye ve ülkeye olan katkıları gibi nitelikler ile, alışılmış eğitim kurumlarından farklılaşan bir yere sahiptirler. Ülkesel ve bölgesel planlamadan sorumlu bir kuruluşun olmadığı bir dönemde, dönemin eğitimden sorumlu bakanlığı; dünya için çok yeni bir eğitim anlayışını ülkeye tanıtmış olmanın yanısıra, eğitim kurumlarının yer seçimlerinde bölgesel bazlı bir öngörüyü geliştirmiştir. Bu noktada çalışmanın temel amacı; köy enstitülerini, enstitülerin kuruluşunda gözetilmiş olan planlı yaklaşım üzerinden değerlendirmektir. Araştırma; o döneme ait belgeler ile köy enstitüleri üzerine yapılmış çalışmalardan derlenen yazılı ve görsel kaynaklar ışığında sürdürülmektedir. Ortaya çıkan sonuçlar; yere özgü dinamiklerinin ortaya çıkarılmasını bekleyen bölgeler öncelikli olmak üzere, ulusal ve bölgesel ölçekte bir planlama vizyonuna sahip eğitim yaklaşımları için bugün de yol gösterici niteliktedir.
The Village Institutes’ Experience of Turkey as a “Planning Case” Itself
Village institutes are the active subjects of planned education movement having development vision that rose from villages in the history of Turkey, which entered in the process of modernism with the proclamation of the Republic. After a national war extended for many years, a development giving precedence to the villages and focusing on education was planned by taking into consideration of high level of rural population and low level of education in the country. The spirit of enlightenment and the vision of rural institutes came together, and 21 village institutes were founded throughout the country between 1940 and 1948. On the background of founding village institutes, there are the marks of a comprehensive analysis of the conditions of this exhausted but determined country. All the village institutes were the locomotives of development by virtue of the fact that feed by endogenous resources alongside the contemporary cultural, scientific, and applied knowledge they provided. Village institutes have unique features in comparison with the usual educational institutions such as their collaborative construction processes, emphasis on practicing and producing they placed besides theoretical information, spatial organization of campuses, precious education models, planned development processes, their contributions to the locality and the country as well. When there was no public institution responsible for national and regional planning, the ministry responsible for education developed a regional-based vision while deciding the locations of these institutions, besides it introduced an education approach to the country that was very new for the world. At this point, the main purpose of this research is to evaluate the village institutes regarding the planned approach that had been taken into consideration in their establishment process. The research is conducted through the records concerning that period, and the written and visual documents compiled from the studies carried on about the village institutes. The results reached have a guiding role even for today for the regions primarily waiting for their local-specific dynamics to be revealed, and also for educational approaches those have a planning vision at national and regional levels.
___
- Altunya, N. (2002). Köy Enstitüsü Sisteminin Düşünsel Temelleri. Ankara: Uygun Yayınevi.
- Altunya, N. (2009). Köy Enstitüsü Sistemine Toplu Bir Bakış (Vol. 2. Baskı). Ankara: Köy Enstitülerini Araştırma ve Eğitimi Geliştirme Derneği.
- Arayıcı, A. (1999). Village Institutes in Turkey. Prospects , XXIX (2), 267- 280.
- Arslan, H. (2004). Toplumun Yeniden İnşaası: Köy Enstitüleri. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (26), 31-35.
- Atıcı, E. (2011). Anadolu’da Aydınlanma Ateşini Yakanlar 2. Ankara: Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları.
- Aydoğan, M. (1997). İsmail Hakkı Tonguç-Kitaplaşmamış Yazıları (Cilt 1). Ankara: Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı (KEÇEV) Yayınları.
- Aysal, N. (2005). Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi , 35-36, 267-282.
- Başaran, M. (1999). Devrimci Eğitim Köy Enstitüleri. İstanbul: Papirüs Yayınevi.
- Bilir, M. (2003). Köy Enstitüleri Sisteminde Toplum Kalkınması Süreci. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , Bahar 2003 (10), 1-14.
- Gümüşoğlu, F. (2014). İsmail Hakkı Tonguç’un Mektupları ve Klasik Eğitime Karşı Özgürleştirici Eğitim. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 10-11, 129-148.
- Güneri, M. (2017). Hasanoğlan Hatırası: Bir Köy Enstitülünün Kaleminden ve Objektifinden (1941-1951) (Vol. 3. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Gedikoğlu, Ş. (1971). Evreleri, Getirdikleri ve Yankılarıyla Köy Enstitüleri. Ankara: İş Matbaacılık ve Ticaret.
- Gençkaya, Ö. F. (2008). Eğitimin Başkenti Ankara. Ankara: Vehbi Koç ve Ankara Araştırmaları Merkezi (VEKAM).
- Geray, C. (1974). Planlı Dönemde Köye Yönelik Çalışmalar (Sorunlar, Yaklaşımlar, Örgütlenmeler). Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
- İnan, A. (1989). İzmir İktisat Kongresi. Türk Tarih Kurumu Yayınları , 2. Baskı.
- Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı. (2016, Nisan-Mayıs-Haziran). Köy Enstitüleri Bülteni Sayı:51. Retrieved Ekim 18, 2017, from http://www. koyenstitulerivakfi.org.tr/FileUpload/ds12596/File/bulten_51_.pdf
- Kapluhan, E. (2012). Atatürk Dönemi Eğitim Seferberliği ve Köy Enstitüleri. Marmara Coğrafya Dergisi , 172-194.
- Karaman, S. (2003, Haziran). 63. Kuruluş Yılında Köy Enstitüleri. Retrieved Ekim 18, 2017, from Üniversite ve Toplum: http://www.universitetoplum.org/text.php3?id=125
- Kardaş, A. (2017). Cumhuriyet Döneminde Bir Hareketin Son Temsilcisi: Ernis Köy Enstitüsü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi , 10 (48), 184-190.
- Kartal, S. (2008). Toplum Kalkınmasında Farklı Bir Eğitim Kurumu: Köy Enstitüleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 4 (1), 23-36.
- Kaya, Ö. (2015, Eylül 02). Beşikdüzü Köy Enstitüsü. Retrieved Haziran 10, 2018, from Gezgin Kültür / Aylık Gezi Kültürü Dergisi: http://gezgindergi.com/besikduzu-koy-enstitusu/
- Kirby, F. (1962). Türkiye’de Köy Enstitüleri. Ankara: İmece Yayınları.
- Koç, İ. (2000). İzmir İktisat Kongresi’nin Türk Ekonomisinin Oluşumuna Etkileri. Atatürk Üniversitesi Atatürk İlekleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürlüğü Atatürk Dergisi , 3 (1), 145-167.
- Kuyumcu, İ. (2003). Aydınlanma Sürecinde Köyü Enstitüleri - Devrim Yazıları - Sonrası. Ankara: Selvi Yayınları.
- Ortaş, İ. (2005). Ülkemizin Kaçırdığı En Büyük Eğitim Projesi: Köy Enstitüleri. Pivolka , 4 (17), 3-5.
- Önen, E. (1993). Köy Enstitüleri ve Toplum Kalkınması. Abece: Eğitim ve Ekin Dergisi , 80, pp. 1-3.
- Özel, M. (Yay. Haz.). (2000). Köy Enstitüleri 60. Yıl. Ankara: Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayını.
- Şahhüseyinoğlu, H. N. (1992). Köy Enstitülü Bir Öğretmen. Abece: Eğitim ve Ekin Dergisi , 70, pp. 25-26.
- T.C. Maarif Vekilliği İlk Öğretim Genel Direktörlüğü. (1940). Köy Öğretmeni Yetiştirmek Maksadile Açılacak Enstitüler Hakkında Not (İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı arşivinden erişilmiştir).
- T.C. Maarif Vekilliği. (1940). Köy Enstitüleri Kanunu Layihası. İstanbul: Maarif Matbaası (İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı arşivinden erişilmiştir).
- T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (1945). Tebliğler Dergisi. Sayı: 356, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı arşivinden erişilmiştir).
- T.C. Ziraat Vekaleti Ziraat Umum Müdürlüğü. (1936). 5748/6582 Sayılı Yazı. 6/7/1936 (İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı arşivinden erişilmiştir).
- TBMM. (1942, 6 25). 4274 Sayılı Köy Okulları ve Enstitüleri Teşkilat Kanunu . Retrieved 12 2, 2017, from TBMM: https://www.tbmm. gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc023/ kanuntbmmc023/kanuntbmmc02304274.pdf
- Tonguç, İ. H. (1939). Canlandırılacak Köy. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Tonguç, İ. H. (1998). Eğitim Yoluyla Canlandırılacak Köy (3. Baskı). Ankara: Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları.
- Toprak, G. N. (2008). Cumhuriyetin İlk Döneminde Türk Eğitim Sistemi ve Köy Enstitüleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- UNESCO Türkiye Milli Komisyonu. (2018). UNESCO Genel Konferansları Tarafından İlan Edilen Anma ve Kutlama Yıldönümleri. Retrieved Temmuz 4, 2018, from UNESCO Türkiye Milli Komisyonu: http://unesco. org.tr/Home/Page/132?slug=Anma-ve-Kutlama-Yıl-Dönümleri.
- ISSN: 1300-7319
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1986
- Yayıncı: TMMOB Şehir Plancıları Odası
Sayıdaki Diğer Makaleler
Site ve Mahalle Yerleşimlerinde Açık Alan Oyunlarının Karşılaştırılması: Tekirdağ Örneği
Bir ‘‘Planlama Örneği” Olarak Köy Enstitüleri Deneyimi
Suç Korkusu Konusunda Bir İnceleme: Kadıköy Örneği
Nilgün Çolpan ERKAN, Beril SEVİN