YEŞİL SEGEDİK (GÖKÇE) KAYA MEZARLARI VE SURP KEVORK (KAHRAMAN SEGEDİK) KİLİSESİ

Antik Çağ’da Sophene adıyla anılan Tunceli yöresinin de içinde bulunduğu bölgenin arkeolojisi hakkındaki bilgilerimiz oldukçasınırlıdır. Tunceli/Hozat yakınlarında tarafımızdan tespit edilen Yeşil Segedik kaya mezarları ve Kahraman Segedik Kilisesi,Sophene’deki mezar tipleri ve mimari plastik anlayışına ilişkin yeni veriler sunmaktadır. Kaya mezarları, Hozat ilçe merkezinekarayolu ile 30 km. batısında yer alan Kalecik Köyü - Yeşil Segedik (Gökçe) Mezrası’nın yaklaşık 400 m. doğusundaki tepeninyamacında bulunmaktadır. Güneydoğudan kuzeybatıya uzanan nekropol alanında ekseriyetle arcosoliumlu bir yapıya sahip13 kaya mezarı bir arada olmak üzere 14 kaya mezarı saptanmıştır. Kaya mezarları teraslandırılmış üç kaya platformu üzerinebulundukları alanın topoğrafik özelliklerine uygun olarak konumlandırılmıştır. Kaya mezarlarının yaklaşık 2 km. batısındakiKalecik Köyü - Kahraman Segedik Mezrası’nda tek nefli, dikdörtgen planlı bir özellik gösteren devşirme malzemeden inşaedilmiş Osmanlı Dönemi’ne ait bir kilise yer alır. Barındırdığı özellikler bakımından kaya mezarlarının yapılışını M.S. III -V.yüzyıllar arasına tarihlendirilebilirken kilisenin devşirme malzemesinin geçmişini Erken Bizans Dönemi’ne değin geriyegötürmek mümkündür.

THE ROCK – CUT TOMBS OF YEŞİL SEGEDİK AND THE CHURCH OF SURP KEVORK (KAHRAMAN SEGEDİK)

Our knowledge on archaeology of the region, which was called Sophene in the Ancient Age and now located in Tunceli and around the neighbour cities, is so limited. Yeşil Segedik rock-cut tombs and Kahraman Segedik Church that we have found in our research near Tunceli/ Hozat, provide new data on the types of tombs and architectural plastic understanding in Sophene. These rock-cut tombs are located on a hill that is 400 m away on the east to Kalecik village-Yeşil Segedik (Gökçe) hamlet that is 30 km land route away on the west to the center of Hozat Province. 14 rock-cut tombs, 13 of which are together, mostly in arcosolium shape have been detected on the necropolis site lying from south east to north west. The rockcut tombs positioned appropriate for the topographic peculiarities of the three terraced rock platform that they repose on. Approximately 2 km away on the East of these rock-cut tombs, in Kalecik Village- Kahraman Segedik hamlet, there is a single nave church belongs to the Ottoman Era, which has been built of spolia in rectangular shape. Considering the characteristics of rock-cut tombs we can date their building between 3rd and 5th centuries AD; however, spolia material of the church can be date to the period of Early Byzantine.

PDF

___

Appian’s Roman History, (1961). Volume II: Books VIII -XII (with an English translation by W. Horace), The Loeb Classical Library, Harward University Press, London.
Barrett, A. A. (1977). “Sohaemus, King of Emesa and Sophene”, The American Journal of Philology, 98/2, 153- 159.
Çelgin, A. V. (1990). Termessos Kenti Nekropolleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Danık, E. (2010). Išuwa’dan Tunceli’ye Tarih ve Kültür. Tunceli Dayanışma ve Kültür Vakfı Yayınları, Ankara.
Dessau, H., (1892). Inscriptiones Latinae Selectae - Volume I, Publisher Berolini, Berlin.
Dio’s Roman History Volume III: Books XXXVI – XL. (1961). (with an English translation by E. Cary, PH. D.), The Loeb Classical Library, Harvard University Press, London.
Diodorus Siculus, Volume XI: Fragments of Books XXI-XXXII.(1967) (with an English Translation by F. R. Walton), The Loeb Classical Library, Harvard University Press, London.
Doğanay, O. (2009). Isauria Bölgesi Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri. Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.
Dupont – Sommer, A. (1949). Les Araméens, L’Orient Ancien Illustre N. 2, Librairie A. Maisoneuve, Paris.
Erdoğan, S. (2015). Yazılı ve Arkeolojik Verilere Göre M.Ö. II. ve I. Binyılda Tunceli – Bingöl Bölgesi. A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Erdoğan, S. (2017). “Demir Çağ ve Helenistik Dönem Tunceli Yüzey Araştırması - 2016”, 35. Araştırma Sonuçları Toplantısı II, Bursa, 447 - 468.
Ergeç, R. (1995). Güney Kommagene Bölgesindeki Antik Dönem Nekropol ve Mezarları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Eutropius,(2004) Breviarium Historiae Romanae & Roma Tarihinin Özeti. (Latinceden Çev. Ç. Menzilcioğlu), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Grousset, R. (2006). Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, (Çev. S. Dolanoğlu), Aras Yayıncılık, İstanbul.
Frankfort, T. (1963). “La Sophéne et Rome”, Latomus 22/2 (Avril-Juin): 181-190.
Hauptmann, H. (1969/70). “Norşun-Tepe, Historische und Ergebnisse der Grabungen”, Istanbuler Mitteilungen 19/20, 21-78.
Hewsen, R. H. (1992). The Geography of Ananias of Širak (Ašxarhac’oyc’), The Long and the Short Recensions.
Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B Nr. 77, Wiesbaden.
Honigmann, E. (1970). Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı. (Çev. F. Işıltan), İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Hübschmann, H. (1969). Die Altarmenischen Ortsnamen – Mit Beiträgen zur Historischen Topographie Armeniens. Oriental Press, Amsterdam.
Kévorkian, R. H. – Paboudjian, P. B. (2012). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler. (S. Dolanoğlu), Aras Yayıncılık, İstanbul.
Lohmann, E. (1906). “Durch Sophene und Kataonien” Globus XC/3, 37-42.
Luther, A. (1997). Die Syrische Chronik des Joshua Stylites. Walter de Gruyter, Berlin & New York.
Özman, R. (2015).“Arapgir Onar Köyü Kaya Mezarları” Tarih Dergisi 62, 1-36.
P’awstos Buzand’s,(1985) History of the Armenians. (Translated by R. Bedrosian), New York.
Pliny the Elder,(1942) Natural History, Volume II: Books 3- 7. (Translated by H. Rackham), Loeb Classical Library 352, Harvard University Press, Cambridge.
Plutarch,(1917) Lives. Volume V: Agesilaus and Pompey. Pelopidas and Marcellus. (with an English translation by B. Perrin), The Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge.
Procopius,(1961) History of Wars Volume I: Books I – II. (with an English Translation by H. B. Dewing), The Loeb Classical Library, Harvard University Press, London.
Salvini, M. (1972). “Le Testimonianze Storiche Urartee Sulle Regioni del Medio Eufrate MEΛITHNH, KOMMAГHNH, ΣOΦHNH, TOMIΣA”, La Parola del Passato, CXLII-CXIV, 100-111.
Salvini, M. (2008). Corpus dei Testi Urartei Volume I-II. Pubblicazioni dell’Istituto di Studi sulle civiltà dell’Egeo e del Vicino Oriente del Consiglio Nazionale delle Ricerche, Roma.
Schäfer, H. P. (1977). “Die Inschrift Rusa II Argištehinis in Mazgirt-Kaleköy” Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 18, 249-268.
Sinclair, T. A. (1989). Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey III. The Pindar Press, London.
Söğüt, B. – Er, Y. (2005). “Dağlık Kilikya’da Olba – Diocaesarea Nekropollerindeki Kaya Mezarları”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 5, 97-110.
Sözen, M. (1973). “Çemişgezek’in Ulukale Köyü’ndeki Mimari Eserler”, Sanat Tarihi Yıllığı, V, 119 -140.
Strabo,(1928) Geography, Volume V: Books 10-12. (Translated by H. L. Jones), Loeb Classical Library, Harvard University Press, Cambridge.
Tacitus,(1937) Annals. Books 13 -16 (Translated by J. Jackson), Loeb Classical Library 322, Cambridge, Harvard University Press, 1937.
Taş, T., – Özcan, F. (2015). “MS 4. ve 7. Yüzyıllar Arasında Haç Motiflerinin Gelişimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, 247 - 275.
Taylor, J. G. (1868). “Journal of a Tour in Armenia, Kurdistan, and Upper Mesopotamia, with Notes of Researches in the Deyrsim Dagh, in 1866”, Journal of the Royal Geographical Society of London 38, 281 - 361.
Taylor, R. (2000). Death and The Afterlife: A Cultural Encylopedia. ABC-CLIO, Santa Barbara – Denver – Oxford.
Thierry, J. (1986 -1987). “Le Couvent Erkayn зnkuzik’en Dersim” Revue des Études Arméniennes XX, 381-417.
Van Loon, M. N. (1974). “The Euphrates Mentioned by Sarduri II of Urartu”, K. Bittel- H. J. Houwink (Ed.) Anatolian Studies Presented to Hans Güstav Güterbock on the Occasion of his 65th Birthday: Nederlands HistorischArchaeologisch Instituut in het Nabije Oosten, İstanbul, 187-194.
Weissbach, F. H. (1927). “Sophene”, Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Reihe 2, Band III A 1, Stuttgart, 1015-1019.
Zeyrek, T. H. (2007). “Yukarı Söğütlü Nekropollerinden Kaya Mezarları”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(2), 194-221.