TEKNOLOJİK GELİŞMELER BAĞLAMINDA BELGESEL FİLM YAKLAŞIMLARI

Toplumsal belleğin oluşumuna söylemleriyle katkı sunan ve kültürün taşıyıcısı konumunda olan belgesel film gelişim çizgisi içerisinde devinimsel niteliğiyle dikkat çekmektedir. Gerçeği etik paradigmalar çerçevesinde estetik duyumlarla yorumlayan belgesel filmin serüveninde bu devinimselliği tetikleyen en önemli motivasyon ise, sinema sanatının bir ifade aracı olarak teknolojinin imkanlarını yakından takip etmesidir. Dolayısıyla sosyo-ekonomik ve politik konjonktür kadar teknolojik ilerlemeler de belgesel film tarihinde kilit rol oynamaktadır. Belgesel filmin yapım aşamasındaki en önemli aygıtlarından kabul edilen kamera ve ses teknolojisinin zaman içerisinde dijitalleşmesi, yapım sonrası aşamasının en etkin araçlarından olan kurgu tekniğinin bilgisayar teknolojisiyle bambaşka bir boyuta bürünmesi belgesel film yapımını derinden etkileyen öncül teknolojik girişimler arasındadır. Teknoloji yalnızca belgeselin üretim mantığını etkilememiş aynı zamanda belgesel filmin doğuşundan bu yana elzem olan izleyiciye ulaşma şekillerini de -televizyon, bilgisayar, internet ve son olarak dijital film/dizi platformlarıyla- dönüşüme uğratmıştır. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı belgesel film tarihindeki bu kırılmaları açığa çıkartarak teknolojik gelişmeler çerçevesinde değişen ve dönüşen belgesel film yaklaşımlarını incelemek ve tüm bu teknik ilerlemelerin belgesel filmin anlatım dili ve estetiği üzerinde nasıl bir dönüşüme yol açtığını değerlendirmektir. Belgesel filmde bu teknik girişimlerin ardından ortaya çıkan yeni belgesel dilinin artalanıyla ilgili ulusal literatürde kısıtlı çalışmanın olması bu çalışmanın yapılmasını zaruri kılmıştır. Belgesel film alanındaki söz konusu bu yaklaşımların özetlenmesinin yanı sıra sistematik bir şekilde derlenmesi ve bir senteze ulaşılması çalışmanın literatüre sunacağı katkıların başında gelmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Belgesel film, belgesel film hareketi, dijital teknolojiler

DOCUMENTARY FILM APPROACHES IN THE CONTEXT OF TECHNOLOGICAL DEVELOPMENTS

Documentary film, which contributes to the formation of collective memory with its discourses and is the carrier of culture, draws attention with its dynamic quality in the line of development. The most important motivation that triggers this dynamism in the adventure of documentary film, which interprets reality with aesthetic sensations within the framework of ethical paradigms, is that the art of cinema closely follows the possibilities of technology as a means of expression. Therefore, technological advances as well as socio-economic and political conjuncture play a key role in the history of documentary film. The digitalisation of camera and sound technology, which are considered to be the most important devices in the production phase of documentary film, and the editing technique, which is one of the most effective tools of the post-production phase, taking on a completely different dimension with computer technology are among the pioneering technological initiatives that deeply affect documentary film production. Technology has not only affected the logic of documentary production, but has also transformed the ways of reaching the audience -television, computer, internet and finally digital film/series platforms- which have been essential since the birth of documentary film. In this context, the main purpose of this study is to reveal these breaks in the history of documentary film, to examine the documentary film approaches that have changed and transformed within the framework of technological developments, and to evaluate how all these technical advances have led to a transformation in the narrative language and aesthetics of documentary film. The limited number of studies in the national literature on the background of the new documentary language that emerged after these technical initiatives in documentary film made it necessary to conduct this study. In addition to summarising these approaches in the field of documentary film, reviewing them systematically and reaching a synthesis is one of the main contributions of this study to the literature.

Keywords:

Documentary film, documentary film movement, digital technologies,

PDF

___

Adanır, O. (2017). Sinema sanatı ve belgesel film. H. Kuruoğlu ve A.F. Parsa (Ed.), Belgesel filmde zamanın ruhu (s. 1-7) içinde. Ankara: Detay Yayıncılık.
Aitken, I. (1990). Film and reform: John Grierson and the documentary film movement. London: Routledge Taylor & Francis Group.
Arapoğlu, F. (2017). Video sanatının öyküsü. N. Ç. Bikiç ve F. Özgür (Der.), Belgesel / kısa film / video sanatı (s. 269-279) içinde. İstanbul: Doruk Yayımcılık.
Arık, B. (2005). Popüler kültür ve belgesel tüketimi. N. Pembecioğlu (Ed.), Belgesel film üstüne yazılar (s. 144-157), Ankara: Babil Yayıncılık.
Armes, R. (1995). Video görüntüsünün estetiği (Çev. G. Özaysın). L. Kılıç (Der.), Video sanatı eleştirel bir bakış (s. 44-64) içinde. İstanbul: Hil Yayın.
Aufderheide, P. (2007). Documentary film a very short introduction. New York: Oxfod University Press.
Auistin, T. & Jong, W.D. (2008). Rethinking documentary new perspectives, new practices. London: Open University Press.
Ayça, E. (1997). Belgesel üzerine. Belgesel sinema üzerine belgesel sinemacılar birliği I. ulusal konferansı bildirileri (s. 18-27) içinde. İstanbul: Belgesel Sinemacılar Birliği.
Baker, M. (2006). Documentary in the digital age. Oxford: Focal Press.
Barbash, I. ve Taylor, L. (1997). Cross-cultural filmmaking: A handbook for making documentary and etnographic films and videos. London: University of California Press.
Barnouw, E. (1993). Documentary: A history of the non-fiction film. New York: Oxfod University Press.
Barsam, R. M. (1973). Non-fiction film a critical history. New York: E.P. Dutton Press.
Beattie, K. (2004). Documentary screens non-fiction film and television. New York: Palgrave MacMillan.
Birchall, D. (2008). Online documentary. In T. Auistin & W.D. Jong (Eds.), Rethinking documentary new perspectives, new practices (pp. 278-283). London: Open University Press.
Biryıldız, E. (2002). Sinemada akımlar. İstanbul: Beta Basım.
Blue, J. (1965). Thoughts on cinéma vérité and a discussion with the Maysles Brothers. Film Comment, 2 (4), 22-30. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/43753274
Bluem, W. (1965). Documentary in American television. New York: Hasting House Publishers.
Canikligil, İ. (2007). Dijital video ile sinema. İstanbul: Pusula Yayıncılık.
Cauwenberge, G. V. (2013). Cinéma vérité: Vertov revisited. In B. Winston (Ed.), The documentary film book (pp. 189-197). London: Bloomsbury Publishing.
Cereci, S. (1992). Belgesel filmde senaryo (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Corner, J. & Rosenthal, A. (2005). New challenges for documentary. Manchester: Manchester University Press.
Coşkun, E. (2003). Dünya sinemasında akımlar. İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
Çakaroz, E. (2008). Belgesel sinemanın tarihsel süreç içinde geçirdiği değişim ve bu değişimin sonucu olarak televizyondaki belgesele dayalı melez program türleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
Edwards, R.L. (2002). New media activism: Alternative media and new Technologies from video to the digital age (Doctoral dissertation). University of Southern California Retrieved from ProQuest Digital Dissertations database https://www.proquest.com/pqdtglobal/docview/305512352/D6D3E58532114566PQ/1?accountid=10699
Ellis, J. (1990). A history of film. New Jersey: Prentice-Hall.
Erkılıç, H. ve Toprak, A. G. (2012). Belgesel sinemanın alternatif dağıtım ve gösterim olanağı olarak internet. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 2 (2), 10-16.
Freyer, E. (1979). Chronicle of Summer ten years after. In L. Jacobs (Ed.), The documentary tradition (pp.437-443). New York: W.W. Norton & Company.
Gevgilili, A. (1989). Çağını sorgulayan sinema. Ankara: Bağlam Yayıncılık.
Gündeş, S. (1998). Belgesel filmin yapısal gelişimi Türkiye’ye yansıması. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
Gürata, A. (1997). Özgür sinema. Derman ve diğerleri (Der.), Sinema akımları (s. 177-191) içinde. Ankara: Med-Campus # A126 Proje Yayınları.
Graham, P. (1964). Cinéma-Vérité" in France. Film Quarterly, 17(4), 30-36. Retrieved from https://doi.org/10.2307/1210652
Grierson, J. (1933). The documentary producer. Cinema Quarterly, 2(1), 7-9. Retrieved from https://ia800307.us.archive.org/13/items/cinema02gdro/cinema02gdro.pdf
Hall, J. (1991). Realism as a style in Cinema Verite: A critical analysis of "Primary". Cinema Journal, 30 (4), 24-50.
Hardy, F. (1966). Grierson on documentary. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
Hedling, E. (2018). Lindsay Anderson Sequence and the rise of auteurism in 1950s Britain. In I. Mackillop & N. Sinyard (Eds.), British cinema of the 1950s (pp. 23-31). doi: https://doi.org/10.7765/9781526137272.00008
İpek, Ö. (2014). Michel Foucault izleğinde bir sinema: Frederick Wiseman’in belgesel evreni. Özgür İpek (Der.), Tanıklıklar sineması (s. 137-206). İstanbul: Agora Kitaplığı.
Jacobs, L. (1979). The documentary tradition (2. bs.). New York: W.W. Norton & Company.
Kahana, J. (2016). The documentary film reader: History, theory, critcism. Oxford: Oxford University Press.
Kılıç, L. (1995). Çoğaltım aracından sanat ortamına. L. Kılıç (Der.), Video sanatı eleştirel bir bakış (s. 9-13) içinde. İstanbul: Hil Yayın.
Kilborn, R. ve Izod, J. (1997). An introduction to television documentary: Confronting reality. Manchester: Manchester University Press.
Krinsky, T. (2007). StreamWorks: FourDocs showcases the old and the new. Retrieved from https://www.documentary.org/column/streamworks-fourdocs-showcases-old-and-new
LaRocco, M. (2018). Video camera technology in the digital age: Industry standards and the culture of videography (Doctoral dissertation). University of Southern California Retrieved from ProQuest Digital Dissertations database https://www.proquest.com/pqdtglobal/docview/2182794731/F450635861444233PQ/1?accountid=10699
Mamber, S. (1974). Cinema Verite in America: Studies in uncontrolled documentary. London: MIT Press.
Manovich, L. (2014). HTML’den Borges’e yeni medya (Çev. S. Bozkurt). M. Çakır (Ed.), Yeni medyaya eleştirel yaklaşımlar (s. 157-183). İstanbul: Doğu Kitabevi.
McLane, B. (2012). A new history of documentary film. New York: Continuum.
Monaco, J. (2001). Bir film nasıl okunur? Sinema dili, tarihi ve kuramı (Çev. E. Yılmaz). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
Mutlu, E. (1991). Televizyonu anlamak. Ankara: Gündoğan Yayınları.
Nichols, B. (2017). Belgesel sinemaya giriş (Çev. D. Eruçman). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
O’Donovan, M. (2001). ‘AIDC documents a growing industry. Encore, 19(3), 12-13.
Parsa, A. F. (2017). Belgesel film anlatısında hikâye anlatımı ve senaryo yazımı. H. Kuruoğlu ve A.F. Parsa (Ed.), Belgesel filmde zamanın ruhu (s. 31-49) içinde. Ankara: Detay Yayıncılık.
Plantinga, C.R. (1997). Rhetoric and representation in nonfiction film. New York: Cambridge University Press.
Postman, N. (1985). Televizyon öldüren eğlence (Çev. O. Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Rabiger, M. (1987). Directing the documentary. Boston: Focal Press.
Rosenthal, A. (1996). Writing, directing and producing documentary films and videos. Illinois: Southern Illinois University Press.
Rotha, P. (2000). Belgesel sinema (Çev. İ. Şener). İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
Saunders, D. (2014). Belgesel (Çev. A. N. Kanıyaş). İstanbul: Kolektif Kitap.
Susam, A. (2017). Kamera ile izdivaç belgeseli bağlamında temsil ve gerçeğin dönüşümleri. H. Kuruoğlu ve A.F. Parsa (Ed.), Belgesel filmde zamanın ruhu (s. 159-174) içinde. Ankara: Detay Yayıncılık.
Sørenssen, B. (2012). The Polish Black Series documentary and the British Free Cinema Movement. In A. Imre (Ed.), A companion to Eastern European cinemas (pp. 183-200). John Wiley & Sons.
Teksoy, R. (2005). Rekin Teksoy’un sinema tarihi cilt 1. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
Thompson, K. ve Bordwell, D. (1994). Film history: An introduction. New York: McGraw-Hill.
Turim, M. (1995). Video sanatı: bir gelecek kuramı (Çev. A. Tunç). L. Kılıç (Der.), Video sanatı eleştirel bir bakış (s. 100-108) içinde. İstanbul: Hil Yayın.
Ulutak, N. (1988). Belgesel sinemanın temel özellikleri ve tarih felsefesi açısından belgesel sinemada gerçeklik (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Vicente, A. (2008). Documentary viewing platforms. In T. Auistin & W.D. Jong (Eds.), Rethinking documentary new perspectives, new practices (pp. 271-278). London: Open University Press.
Winston, B. (2013). The documentary film book. New York: Palgrave Macmilla.