HİCRÎ V. ASIR HANEFÎ FIKIH USULÜ ÇEVRESİNİN NESİH ALGISI - DEBÛSÎ ÖRNEĞİ

Nesih, fıkıh usulünün konuları arasında erken dönemlerden itibaren tartışılan önemli meseleler arasında yer almaktadır. Hanefî usul doktirininin oluşmasında ve şekillenmesinde büyük katkıları olan Debûsî’nin (ö. 430/1039) de nesih konusuna özel bir önem atfettiği görülür. Debûsî, konuyla ilgili olarak öncelikle neshin mümkün ve pratikte vâki bir husus olduğunu inceler. Nesihle ilgili olarak literatüre yansımış olan tartışmalar arasında Kur’ân ve sünnetin birbirini neshedip edemiyeceği meselesi de önemli bir yer tutmaktadır. Debûsî, Şâfiî (ö. 204/820) tarafından ortaya konan Kur’ân ve sünnetin birbirini neshedemeyeceği düşüncesini eleştirmiş ve çeşitli argümanlarla bunun imkanını ispatlamaya çalışmıştır. Konuyla ilgili olarak ele alınan diğer bir önemli husus ta, nas üzerine yapılan ziyade meselesidir. Debûsî, konuya özel bir önem vermiş ve nas üzerine yapılan ziyadenin nesih olduğu yaklaşımını savunan hakim Hanefî düşüncesini güçlü delillerle savunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Debûsî, Nesih, Takvîmu’l-edille, Nâsih, Mensûh

PDF

___

Abdülazîz el-Buhârî, Alâüddîn b. Ahmed b. Muhammed. Keşfu’l-esrâr an Usûl-i Fahri’l-İslâm el-Pezdevî. 2 Cild. İstanbul: Şirket-i Sahâfe-i Osmâniye, 1308/1890.
Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Füsûl fi’l-usûl. Thk. Uceyl Câsim en-Neşemî. 2. Baskı. 4 Cild. Kuveyt: Vizâretü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye, 1994.
Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. Takvîmu’l-edille fi usûli’l-fıkh. Thk. Halil Muhyiddin Meys. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2001.
Elmalılı Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Azim Yayınları, 2007.
İbn Emîr Hâc, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Halebî. et-Takrîr ve’t-tahbîr. 2 Cild. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
İbn Melek, Abdüllatîf bin Abdülazîz bin Emînüddîn. Şerhu’l-Menâr. İstanbul: Salah bilici kitabevi, t.y.
Molla Cîven, Ahmed b. Ebî Saîd b. Abdillâh el-Leknevî. Nûrü’l-envâr fî şerhi’l-Menâr. 2 Cild. İstanbul: İhsan Kitabevi, 1986. Molla Hüsrev, Mehmed. Mir’âtü’l-usûl fî şerh-i Mirkâti’l-vusûl. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, t.y.
en-Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Keşfu’l-esrâr şerhu’l-musannif ale’l-Menâr. 2 Cild. İstanbul: İhsan Kitabevi, 1986.
Lutfullah Cebeci, “Ebû Müslim el-İsfahânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000, 22: 509er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsûl fî ilmi usûli’l-fıkh. Thk. Taha Câbir Feyyâz el-Alvânî. 6 Cild. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
es-Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Mîzânü’l-usûl. Neşr. Muhammed Zekî Abdülbir. Katar: b.y., 1984.
es-Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed b. Abdilcebbâr et-Temîmî el-Mervezî. Kavâtiu‘l-edille fi’l-usûl. Thk. Nâcî es-Süveyd. 5 Cild. Beyrût: el-Mektebetü’l-asriyye, 2011.
es-Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Usûl. Thk. Ebû’l-Vefâ el-Afğânî. 2 Cild. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2005.
eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. er-Risâle. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. Mısır: Matbaa Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1938.