Geç Dönem Osmanlı Devleti’nde Toprağa Bağlı Hak Mücadeleleri: Karaosmanoğlu Kerimesi Zahide Hanım’ın Arazileri Örneği

Toprak mülkiyeti meselesi tarih sahnesindeki varlığı süresince bir tarım devleti olarak kalan Osmanlı İmparatorluğu’nda önemli mücadele alanlarından biri olmuştur. Bu mücadelenin aktörleri ve araçları zaman ve zemine bağlı olarak çeşitli dönüşümler geçirse de toprağa erişim ve onun nimetlerinden yararlanma konusu tüm toplumsal gruplar için hayati bir mesele olma özelliğini korumuştur. Ne var ki on dokuzuncu yüzyıldan itibaren toprağa bağlı mülkiyet ilişkilerinde yaşanan dönüşümler hak mücadelelerinin boyut ve veçhelerini giderek karmaşıklaştırmıştır. Toprak sahipliği meselesi bu dönemden itibaren toprağı yöneten ve kullananlar açısından yeni anlamlar kazanmaya başlamıştır. Bu çalışma toprağa bağlı hak mücadelelerinin on dokuzuncu yüzyıl sonlarında aldığı şekli tarihsel bir hikâyenin farklı aktörleri üzerinden değerlendirmeye çalışacaktır. Eski gücünü kaybetmiş ancak adı hala hatırlanan ünlü bir ayan ailesinin kızı, üst düzey devlet adamlarının mahdumları, merkezi ve yerel yöneticiler ve köylüler. Konumları ve çıkarları gereğince çoğunlukla birbirlerinin hilafına hareket eden bu bir grup insanın hikâyesi dönemin mülkiyet ilişkilerinde yaşanan dönüşüme ışık tutmak üzere irdelenecektir

Anahtar Kelimeler:

Toprak mülkiyeti, mera, orman, tapu, Karaosmanoğlu, Bergama

Land ownership was one of the most contentious realm for the Ottoman Empire throughout its huge life span. Even though the actors and instrument of land conflicts have transformed along of spatial and temporal inducement the access and exploitation of land remained a crucial problem for the whole social actors. However as from the nineteenth century land conflicts escalated on account of the transformation of landedproperty relations. Land ownership began to gain new contents both for executive and exploiters of land. This paper intends to evaluate the characters of landedproperty relations in the late-nineteenth-century using several conflicts on land. A daughter of a notable family which lost its former power but yet in memories, the sons of high-profile bureaucrats, central and local governors and villagers. The story of these people, mostly act to the disadvantage of each other accordingly their position and interest, will be explicated to understand property relations on land in the late nineteenth century

Keywords:

Land ownership, meadow, forest, title deed, Karaosmanoğlu, Bergama,

PDF

___

BOA, Babıali Evrak Ofisi, 584/43792; 610/45732; 641/48012; 730/54706.
BOA, Dahiliye Hukuk, 13/23.
BOA, Dahiliye Mektubi Kalemi, 1058/21; 1204/62; 1715/69; 1771/107; 1775/51; 2166/60; 2248/6; 2343/114; 2346/115; 2479/83; 253/63; 2652/15.
BOA, Dâhiliye, Muhâberât Umûmî Dairesi, 35/47
BOA, İrade Dahiliye, 1076/84415; 1087/85292; 1140/88948; 1177/92050
BOA, İrade Hususi, 35/33
BOA, Şura-yı Devlet, 1392/42; 1394/16; 2478/13; 2973/75; 321/27.
BOA, Yıldız Hususi Maruzat, 268/4; 309/39; 376/125
BOA, Yıldız Mütenevvi Maruzat, 116/36
EFENDİ, Ali Haydar, Şerh-i Cedîd-li Kanun’il Arazi, İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1321.
EMECEN, Emecen, “Bergama”, T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, IV, (Ankara 1992), ss. 492-495.
EMECEN, Emecen, XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
GÜNAY, Günay, Bergama Yeşil (Yeni) Medrese ve II Numaralı Şer’iyye Sicilinde Yer Alan Kitaplar, Tarih İncelemeleri Dergisi, 13, (1998), ss. 209-230.
İSLAMOĞLU, Huri, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Köylü, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
İSLAMOĞLU, İslamoğlu, “16. Yüzyıl Anadolu’sunda Köylüler, Ticarileşme ve Devlet İktidarının Meşrulaştırılması”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, ed. Çağlar Keyder-Faruk Tabak, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012.
KARABULUT, Asuman, “Bergama Kazası’nın Demografik ve İskân Yapısı (1831-1908)”, Tarih Okulu Dergisi, 30, (2017), ss. 121-167.
KENANĞLU, Macit, “Nizâmiye Mahkemeleri”, T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, XXXIII, (Ankara 2007), ss. 185-188.
KERMAN, Zeynep, “Sâmipaşazâde Sezâi”, T.D.V. İslam Ansiklopedisi, XXXVI, (Ankara 2009), s. 77-78.
MARDİN, Ebu’l-Ula, Arazi Kanunnamesi Şerhi, Dersaadet, İkdam Matbaası, 1324.
Martal, Abdullah, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında İzmir’in Sosyo-Ekonomik Yapısında Gerçekleşen Değişmeler”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, I, 3, (1993), ss. 117-131.
ORHONLU, Orhonlu, “Kara ‘Othman-Oghli”, E.İ. New Edition, (Leiden 1978), ss. 592-594.
ÖZER, Özer, “Hu Sesleri Geliyor Eski Konaktan”, Chronicle Dergisi, 4, (2006), ss. 26-31.
QUATAERT, Donald, “Islahatlar Devri”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, ed. Halil İnalcık-Donald Quataert, II, İstanbul: Eren Yayıncılık, 2004. s. 885-1051.
QUATAERT, Donald, “Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri”, Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, ed. Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, Ankara: Phoenix Yayınevi 2006, ss. 447- 455.
ŞEVKET, Pamuk, “Osmanlı Tarımında Üretim İlişkileri, 1840-1913”, Toplum ve Bilim, 17, (1982), ss. 3-50.
TERZİBAŞOĞLU, Yücel, “A Very Important Requirement of Social Life: Privatization of Land, Criminalisation of Custom, and Land Disputes in the Nineteenth-Century Anatolia”, Les Acteurs Des Transformations Foncieres Autour de la Mediterranee au XIXe Siecle, ed. Vanessa Gueno et Didier .