Bir Sosyal Tarih Kılavuzu Olarak Târih-i Selânikî

Sosyal tarih kavramı modern dınemlere ait bir terimdir ve bu anlamda yakın bir geçmişe sahiptir. Dolayısıyla, Klasik Dınem Osmanlı Devletindeki sosyo-ekonomik hayata ilişkin bilgileri, müstakil anlamda ele alan herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bununla beraber Osmanlı arşiv kayıtları ya da kroniklerdeki bilgiler arasında birtakım sosyal tarih unsurlarının bulunması mümkündür. Resmî kayıtların mutlak dili yanında kronikler, birtakım toplumsal refleksleri, kamusal beğeni ve itirazları vb. insanî tonlarda yer yer bizlere aktarmaktadır. Bu bağlamda, yazarın dikkatli bir gızlemci oluşu; sosyal hassasiyetler taşıması gibi kişilik ızellikleri, edindiğimiz bilgilerin zenginliği ve derinliğini etkilemektedir. XVI. yy. Osmanlı Tarihinin ınemli kaynaklarından biri olan Târih-i Selânikîye bakıldığında, Mustafa Selânikî Efendinin bu ızellikleri ınemli oranda taşıdığı gırülmektedir. Bu bağlamda, Sosyal tarih izlerini arar bir algıyla incelenen Târih-i Selânikîde, seksendırt ayrı konu başlığı tespit edildi. Hatta, bu başlıkların hemen her birinin, farklı bir sosyo-ekonomik tarih çalışma alanını içerdiği gırüldü. Bu anlamda, ikinci bir sınırlamaya gidilerek, yoğunluklu olarak ekonomiyle iliş- kili olduğu tespit edilen konular elendi. Nihayet elde kalan başlıklarda iki temel tasnif gızetildi. Bunlardan biri, reaya-devlet ilişkisi bağlamında ortaya çıkan sosyal tarih meseleleri olarak, diğeri ise reaya-devlet-din ilişkisi bağ- lamında ortaya çıkan meseleler bağlamında değerlendirmeye alındı.

Târih-i Selânikî As A Social History Guide

The term of social history has a modern background; hence, there is not any original study on socio-economic life in the Classical Era of the Ottoman Empire, separately. Nevertheless, its possible to be some social history elements among the Ottoman state records or chronicles pages. Together with the literal statement of the Ottoman state records, the Ottoman chronicles tell us a certain number of case in humanely fashion, connected with social interactions, public legitimacy and illegitimacy issues. In this context, chronicle writers some characteristic approaches, like to be attentive social observers, and having some social sensibilities effect our social history learnings. We think that Mustafa Selânikî Efendi had these features substantially. Thus, we found out eighty five topics with awareness of the tracing social history clues. Indeed, nearly every one of these topics belonged different socio-economic history study areas. In this manner, we eliminated purely economic topics. The others were classified as in two main topics. The first is social history issues in the context of reayastate relationships. The other is social history issues in the context of reayastate-religion relationships.

___

Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, Hazırlayan: Mehmet İpşirli, TTK Yay., Ankara 1999.

Târih-i Naîmâ, Haz. Mehmet İpşirli, TTK Yay., Ankara 2007.

Gelibolulu Mustafa Âli, Kühnül-Ahbâr, Haz. M. Hüdai Şentürk, TTK Yay., Ankara 2003.

Gelibolulu Mustafa Âli, Mevâidün-Nefâis fî Kavâidil-Mecâlis, TTK Yay., Ankara 1997.

Peçevî Tarihi, Haz.Bekir Sıtkı Baykal, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1982.

Ahmet Refik, Alimler ve Sanatkârlar, İstanbul 1924.

BABİNGER, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev. Coşkun Üçok , TC Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.

FAROQHİ, Süreyya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Çev. Elif Kılıç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.

MARDİN, Şerif, Sivil Toplum, Türkiyede Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul 1991.

T. H., Selânikî, MEB İslâm Ansiklopedisi, c. 10, s. 349-351.

HOEXTER, Miriam, Waqf Studies in the Twentieth Century: The State of the Art, JESHO 41, 4, 1998.

Lady Montagu, Türkiye Mektupları, Tercüman 1001 Temel Eser, Çev.: Aysel Kurutluoğlu, İstanbul ?,

Hasan Beyzâde Tarihi, Haz. Şevket Nezihî Aykut, TTK Yay. Ankara 2004.

AND, Metin, 16. Yüzyılda İstanbulda Gündelik Yaşam, Osmanlı Uygarlığı, Haz. Halil İnalcık, Günsel Renda, c. I., Ankara ?.

TABAKOĞLU, Ahmet, Tekâlif maddesi, TDV Ansiklopedisi, c. 40, Ankara 2011, s. 336-337.

UZUN, Mustafa, Ebced, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara 1994, c. 10, s. 68-70.

BÖLÜKBAŞI, Ayşe, XVI. Yüzyıl İstanbulunda Devlet ve Tarikatlar: Halvetî Tekkelerinin İnşasında Devlet İdarecilerinin Rolü, History Studies, c. 6, s. 3, Nisan 2014, s. 71-87.