Bir Ağa, Bir Tüccar ve Bir Kadın: XIX. Yüzyıl'da Tirebolu'da Tekne İnşa Etmek An Aga, Merchant and Woman: Shipbuilding at XIXth Century Tirebolu

Osmanlı Devleti sahillerinde gemi inşa edilen tezgâhlar ve inşa işinde çalışan zanaatkârlar olduğunu sefer zamanlarında Tersâne-i Amire'nin buralardan yardım aldığı dönemlerden biliyoruz. Fakat sefer zamanları haricinde taşrada sürdürülen inşa faaliyetiyle ilgili bilgilerimiz kısıtlıdır. Bu makale, XIX. yüzyılın üçüncü çeyreğinde Hadice isimli bir kadının Tirebolu'daki arazisinde gemi inşa edenlerle yaptığı mücadeleye odaklanıyor. Taraflar arasındaki mücadelenin ayrıntıları: taşra-merkez münasebeti, Tanzimat sonrası hukuksal uygulamaların değişimi ve taşraya yansımaları, farklı toplum kesiminden gelen insanlar arasındaki ilişkiler ve Osmanlı sivil gemi inşa sektörü hakkında bilgiler vermektedir. Bu bilgilerin incelenmesiyle ortaya serilen detaylar yeni sorular sorulmasını sağlayacak nitelik arz ediyor. Osmanlı toprak hukukunda sahil arazilerin yeri, dünya deniz nakliyatındaki artışın küçük kıyı kentlerinin denizcilik faaliyetlerine yansıması, XIX. yüzyılda Osmanlı denizcilik düzenlemelerinin taşraya yansımalar vb. bu sorulardan sadece bir kısmını oluşturmaktadır.

We know that there were shipbuilding yards and ship craftsmen at the shores of Ottoman Empire since Imperial Arsenal get help from those yards at times of great military campaigns. But our knowledge about their ongoing shipbuilding process out of military purposes is limited. This article focuses on the struggle of a Tirebolu habitant named Hadice against shipbuilders and owners of the boats being built on a seashore land of hers. Details of the struggle among them provide information about centre and province relations, Tanzimat's legal system changes and it's reflections to provincial area, relations between different social classes and civilian shipbuilding sector. Analyzing of these information enables us to ask new questions. Place of seashore lands at Ottoman land law, effect of increasing global maritime navigation on naval activities of small coastal towns, XIXth century Ottoman maritime regulations and its reflections to countryside etc are only a small numbers of such questions.

___

BOA. DH. MKT. 231-21

BOA. DH.MKT. 1561-119

BOA. DH. MKT. 2507--115

BOA. î. DH. 301--19039

BOA. î. DH. 588--40931

BOA. A. MKT

BOA. A. DVN

BOA. A. DVN

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT.

BOA. A. MKT. d.

549--31

652--16

594--31

608--78

614--66

641--5

681--53

BOA. MAD.

BOA. MVL.

BOA. MVL.

BOA. MVL.

BOA. MVL.

BOA. MVL.

BOA. MVL.

BOA. MVL.

DV. 45--88

74--41

120--33

DV. 217--41

MHM. 232--75

NZD. 363--31

UM. 104--76

UM. 167--95

UM 262-10

UM. 436--17

UM. 538--61

UM. 566--87

13430

BOA. ŞD. 1826--2

BOA. ŞD. 2581--29

BOSTAN, İdris, Osrnanli Bahrg/e Teşkilatı: XVII. Yağız/da Tersane--i Ainire, TTK Bas., Ankara 1992.

BULUNUR, Kerim İlker, "16. Yüzyılda Osmanh Imparatorluğu'nda Deniz Taşımacılığı: Navlun ve İskerçe Sözleşmeleri", International ]0arnal #Histeg/ Stadieı, Şerafettin Turan'a Armağan, C. 6, S. 3, Nisan 2014, ss. 89--102.

CHRISTMAS Henry, İftanhal ae Ege Yollarinda: Ta'/nir, Efes, Bergarna, Salihli, Alaşehir,

Denizli, Akhiıar 785 7, Çev. Mustafa Özbaş, Kitap Yay., Istanbul 2012.

CİN, Halil, "Osmanlı Devletinde Kıyıların Hukuki Rejimi", Seha L. Meray/'a Arniagan, Ankara Üniversitesi, SBF Yay., C. I, ss. 79--106, Ankara 1981.

ÇADIRCI, Musa, "Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men'--i Mürür ve Pasaport Nizâmnâmeleri", Belgeler, No: 19, ss. 169--181, Ankara 1993.

ÇIZAKÇA, Murat, Tila/n Diiiyaıinda ne Batida İş Ortaklik/ari Tarihi, Çev. Şehnaz Layıkel, Tarih Vakfı Yurt Yay., Istanbul--1999.

EKİNCİ, Ekrem Buğra, "Tanzimat Devri Osmanlı Mahkemeleri", Ankara Baroıa Dergixi, Sy. 2001/1. ss. 59--72.

EKİNCİ, İlhan, "Karadeniz'de Ayanlar ve Denizcilik", Karadeniz Araştirrnalari, Sy. 37, Bahar, ss. 15--49, 2013.

EKİNCİ, İlhan, "Osmanlı Denizciliğinde Sened--i Bahri Uygulaması", Ulas/aramız SoyalAraştzrrna/ar Dergiyi, C. 6, Sy. 28, Güz, ss. 81--94, 2013.

EMECEN, Feridun, "Doğu Karadeniz'de Ayânhk: Tirebolulu Kethüdazâde Mehmed Emin Ağa", Belleten, C. LXV, Sy. 242, ss. 193--215, Ankara--2001.

GEDİKLİ, Fethi, "XV. ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde Deniz Taşımacılığına Dair Bazı Hukuki Terimler ve Düzenlemeler", Tark Hakak Tarihi Araştirma/ari, Sy. 1, Bahar, ss. 41--64, 2006.

GÜÇER, Lütfı, "XVI XVIII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunun Ticaret Politikası", Ta'rk İktisat Tarihi Yil/iği, Sy. 1, ss. 1-- 128, Istanbul 1987.

KENANOGLU, M. Macit, "Nizamiye Mahkemeleri", TDl/İflarn Anıiklepediıi, c. 33, ss. 185--188.

KILIÇ, Halim, Ornianli Devleti'nde Bir İdari Modern/eşine Kararan Olarak Şaraj/i Dei/let 7868--7876), Dan. Doç. Dr. Cenk Reyhan, Gazi Ünv. Sosyal Bilimler Ens., Ankara 2012. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi)

KUTAY, Ilhan, "Sahillerin Hukuki Statüsü", Ankara Baraja Değin, Sy. 6, ss. 974-- 978, Ankara 1968.

ÖZAKINCI, Harun (Yön.), Hadigari Carnhar, 2009.

SÜMER, Faruk, Tirehola Tarihi, Tirebolu Kültür Yardımlaşma Derneği, Istanbul 1992.

ŞEN, Murat, "Islam ve Osmanlı Hukukunda Kamulaştırma Müessesesi", Atata'rk Ünieersitexi Erşinean Hakak Fakiilteıi Değin, C. 2, Sy. 1, ss. 171--186, 1998

TURNA, Nalan, 79. Yy. 'den 20. ij/e Oırnanli Toprak/arinda Seyahat, Gate ne Ang/i; Belgeleri Miirar Teşkireleri, Kaknüs Yay., İstanbul 2013.

UYGUN, Süleyman, Oırnanli Salarinda Rekabet; Meren'eri Maritiin Vapar KhMPdIÜ'aJZ (7857-7974), Kitap Yay., İstanbul 2015.

UBICINI, H. A., Oxinanli'da Madem/eyne Sanem, Çev. Cemal Aydın, Timaş Yay., Istanbul 1998

VURAL, Reyhan, Tirebolu Çooukluk. Haizralari, MVt Yay., İstanbul 2010, s. 15--16; KARSLI, Metin, Bir Seodadzr Tirebolu, Arı Sanat Yay., İstanbul 2013.

YAKAY, Sinan, Karadeniz Ereğli'de Terraneeiliğin Taribi we Temaflm' Ağalar, Kdz. Ereğli Tic. ve San. Odası Yay., Ereğli 2004.

YAZICI, Nurcan, "Osmanlı Devleti'nde Tersane--i Amire Mimarlığı ve Mimarları", Turkler oe Deniz, Ed. Ozlem Kumrular, Kitap Yay., ss. 381--403, Istanbul 2007.

YÜKSEL, Ayhan, Tirebolu'dan Suna/ar, OJinanli'dan Cuinburij/ei'e Değerleriniiş, Arı Sanat Yay., İstanbul 2005.

YÜKSEL, Ayhan, Tirebolu Kazasi Nikab Kayitlari (7867--7906), Kitabevi Yay., İstanbul 2008

YÜKSEL, Ayhan, Gegnnğien Gununiiige Tirebolulu Denigoiler, Bengi Yay., İstanbul 2010.

YÜKSEL, Ayhan, Tirebolu Kazasi Nufus Defteri: Tirebolu, Erpa/e, Yağlidere, Gule Niğux Kayitlari (7835--7847), Arı Sanat Matb., Istanbul 2013.