KAYIP BİR DÎVÂN’IN İZİNDE: NAKKAŞ SÂ‘Î VE ŞİİRLERİ

Klasik Türk edebiyatında daha hayattayken sanatkârlıklarıyla şöhreti yakalayan birçok şair yetişmiştir. Özellikle 16. yüzyıl, bu özellikleri haiz şairler bakımından oldukça mümbit bir dönem olmuştur. Bu yüzyılda hayattayken şöhreti yakalayan şairlerden biri de Sâ‘î’dir. Şairliğinin yanında çok iyi bir nakkaş oluşuyla da meşhur olan Sâ‘î, aynı zamanda tarih düşürmedeki maharetiyle de dikkatleri çekmiştir. Daha çok Mimar Sinan’ın ağzından onun hayatı ve inşa ettiği eserler hakkında nazım-nesir karışık kaleme aldığı Tezkîretü’l-Ebniye ve Tezkîretü’lBünyân adlı eserleriyle meşhur olan Sâ‘î’nin bilinen bir diğer önemli eseri de Dîvân’ıdır. Ancak bu Dîvân’ın şimdilik herhangi bir nüshasına ulaşılamamıştır. Her ne kadar bu eser kayıp olsa da tezkireler, biyografik kaynaklar ve mecmualarda şaire ait bir divançe teşkil edecek kadar çok şiir kayıtlıdır. Bu da şairin yakalamış olduğu şöhreti göstermesi açısından önemlidir. Bu çalışmada Sâ‘î’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilecek; tezkireler, biyografik kaynaklar ve mecmualardan hareketle tespit edilen şiirlerinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde birtakım değerlendirmelerde bulunularak bunlardan bazı örneklere yer verilecektir.

On The Way of A Lost Divan: Miniaturist Sa’i and His Poetries

Many poets who got the reputation with their artisanship while they were alive grew up in the classical Turkish literature. Especially, 16th century became a fertile period in terms of the poets with those properties. One of the poets who got the reputation as being alive in that century is Sa’i. Sa’i who was famous with being a good miniaturist beside being a poet drew attention with his skills in the chronogram. Another important work belonging to Sa’i who was famous with his works in the name of Tezkîretü’l Ebniye and Tezkîretü’l-Bünyân that he wrote as a mixture of poetry-prose is Divan about the life of Sinan the architecture mostly through his phrases and about his works. However, any copies of this Divan has not been able to be reached yet. Even if this work is a lost one, many poetries which will constitute a divance belonging to the poet in the collection of biographies, biographical sources and journals are recorded. This is important because it shows that the poet got the reputation. In this study, the information will be given about Sa’i’s life and works; some of their samples will be included as a set of evaluations is made on the poetries, form and content properties which are determined from the point of collection of biographies, biographical sources and journals.

PDF

___

Açıkgöz, Namık (2017), Riyâzü’ş-Şu’arâ, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2017, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0, [E.T. 05.08.2019].
Akbayar, Nuri (hzl.), Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir i Osmânî), C. 2, Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay., İstanbul 1996.
Arslan, Ömer, Ubeydî Dîvânı (Metin ve İnceleme), İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış YLT, İstanbul 2013.
Ayçiçeği, Bünyamin, “Nuruosmaniye Kütüphanesi Türkçe Şiir Mecmû‘aları: İnceleme-Dizin”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 16, İstanbul 2016, s. 227-367.
Aydemir, Yaşar, Vizeli Ramazan Behiştî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2018, ekitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan behisti-divanipdf.pdf?0, [E.T. 25.05.2018].
Aynur, Hatice, 15. yy. Şairi Çâkerî ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), Scala Yay., İstanbul 1999.
Balcı, Rüştü (hzl.), Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zünûn An Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn. C.2, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2014.
Bedestani, Ayşe, XVI. Yüzyıl Şairi Ahdî-i Bağdâdî Dîvânı, Marmara Üniversitesi TAE, Yayımlanmamış YLT, İstanbul 2018.
Bulan, Ayşe, Haşimî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Selçuk Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış YLT, Konya 1993.
Cönk, İstanbul Araştırma Enstitüsü Yazmaları, SR_000479.
Çalka, Mehmet Sait, “Bir Şairnâme Örneği Olarak Süheylî’nin Gülşen-i Şuarâ Adlı Kasidesi ve Bu Kasidede Yer Alan Türk, Arap ve Fars Şairleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2017, S. 42, s. 273-301.
Çavuşoğlu, Mehmet, Amrî Divanı, Tenkidli Basım, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1979.
Develi, Hayati ve Rıfat, Sâmih, Sâî Mustafa Çelebi, Tezkiretü’l-Bünyan ve Tezkiretü'l-Ebniye (Yapılar Kitabı-Mimar Sinan'ın Anıları), Koçbank Yay., İstanbul 2002.
Devellioğlu, Ferit, Ansiklopedik Osmanlıca-Türkçe Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 2011.
Efe, Zahide, “16. Yüzyıl Divan Şairi Hâtemî ve Dîvânçesi”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2019, 8/20, s. 114-150
Efe, Zahide, “Kastamonulu Divan Şairi Tâli’î ve Şiirleri”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8/18, 2019, s. 120-153.
Erdoğan, Mustafa, Bursalı Rahmî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2017, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55910,bursali-rahmi-divanipdf.pdf?0, [E.T. 25.05.2018].
Gıynaş, Kamil Ali, Pervâne Bey Mecmuası, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2017, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0, [E.T. 06.09.2018].
Gürbüz, İncinur Atik, Mecmû’atü’l-Letâ’if ve Sandûkatü’l-Ma’ârif, Kültür ve Turizm Bak. Yay. Yay., Ankara 2018, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/57123,mecmuatulletaif-ve-sandukatul-maarifpdf.pdf?0, [E.T. 15.01.2019].
Gürbüz, Mehmet, Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş’âr, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2018, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58582,sultan-i-hubana--munasibesarpdf.pdf?0, [E.T. 15.01.2019].
İsen, Mustafa, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Akçağ Yay., Ankara 1994.
Kalyon, Abuzer, Peşteli Hisâlî, Metâli’ü’n-Nezâ’ir (II. Cilt) İnceleme-Metin, Gazi Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış DT, Ankara 2011.
Kaplan, Yunus, “Belîğî ve Dîvânçesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 22, 2019, s. 359-448.
Kaplan, Yunus, “Dîvânı Meçhul Bir 16. Yüzyıl Şairi: Edirneli Tîğî ve Şiirleri”, Dede Korkut, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 16, 2018, s. 104-147.
Kaplan, Yunus, “Sâbit Divanı’nda Mahallîleşme ve 17. Yüzyıl Sosyal Hayat Unsurları” Turkish Studies, Volume 4, Issue 5, 2009, s. 209-248.
Kaya, Bilge, Hisâlî Hayatı - Eserleri ve Metâliü'n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi: İncelemeMetin, Gazi Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış DT, Ankara 2003.
Kayabaşı, Bekir, Kaf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı, İnönü Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış DT, Malatya 1997.
Keskin, Neslihan İlknur, Sosyal Hayatın 17. Yüzyıl Dîvân Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri, Gazi Üniversitesi SBE, DT, Ankara 2009.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.), Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, C. II, Bizim Büro Yay., Ankara 2001.
Macit, Muhsin, Divan Şiirinde Ahenk Unsurları, Kapı Yay., İstanbul 2016.
Mecmûʽa-i Eşʽâr ve Envâ-i Hutût, Michigan Üniversitesi Yazmaları 356.
Mecmûʽa-i Eşʽâr ve Fevâ’id, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 547.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, DTCF Yazmaları, Mustafa Con A 686.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Ktp. Seyfettin Özege Yazmaları, ASL 625 Mec 83.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, MC O.103.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Ktp., T 1532, vr. 149b-151b.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Ktp., T 3549.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Ktp., T 3795.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Konya Bölge Yazma Eserler Ktp. 8340.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Marmara Üniv. İlahiyat Fakültesi Ktp., T811.21.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Millet Ktp., Ali Emiri Manzum 635.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Millet Ktp., Ali Emiri Manzum 685.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 240.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 1826/1.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 4228/2.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 803.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8076.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8121.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Süleymaniye Ktp., Çelebi Abdullah 315.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Süleymaniye Ktp., Zühdü Bey 226.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp., B. 404.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Vatikan Ktp. Türkçe Yazmaları, Barb. Or. 126.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Yapı Kredi Sermet Çifter Ktp. 1082.
Mecmûʽa-i Eşʽâr, Yapı Kredi Sermet Çifter Ktp. 410.
Mecmûʽa-i Gazeliyyât, Milli Ktp. Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Hk 319/1.
Mecmûʽa-i Nezâ’ir, Berlin Devlet Ktp., Ms. Or. Oct. 3652.
Onay, A. Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı (Hzl. Cemal Kurnaz), Akçağ Yay., Ankara 2000.
Özkat, Mustafa, Kara Fazlî’nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin), Marmara Üniversitesi TAE, Yayımlanmamış YLT, İstanbul 2005.
Saatçi, Suphi, “Sâî Mustafa Çelebi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 35, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2008, s. 539-41.
Sihâm-ı Kazâ, İstanbul Üniv. Nadir Eserler Ktp. T 511.
Solmaz, Süleyman, Gülşen-i Şu’arâ, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2018, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0, [E.T. 01.09.2019].
Sungurhan, Aysun, Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2017, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizâde-hasancelebi---tezkiretus-suara.html, [E.T. 01.03.2019].
Şehrengîz ve Nâme Mecmuası, Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Ktp., ASL 322-339.
Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl.), Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, C. 2, Meral Yay., İstanbul 1972.
Zavotçu, Gencay, Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmet Rızâ, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Tezkiresi, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2009, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83506/zehr-i-mrzade-seyyid-mehmed-riza---tezkire-i-riza.html, [E.T. 01.09.2019].