Osmanlı Devleti’nde İlk Daimi Elçilikler ve Diplomasiye Olan Etkileri
Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren yürüttüğü diplomasi, daima tek taraflı ve karşılıksız olmuştur. Bu durum, Osmanlıların siyaseten ve dinen kendilerini diğer devletlerden daha üstün bir noktada görmeleri ile ilgilidir. Ancak on sekizinci yüzyıldan itibaren Batı’da yaşanan gelişmeler, Batının daha ön plana geçmesine imkân tanımış ve Osmanlı Devleti bu gelişmelerden belli bir noktada habersiz kalmıştır. Bu durum, Osmanlı Devleti’nin karşılıksız/tek taraflı diplomasisinin bir sonucu olarak Batı ile herhangi bir iletişim kanalı kurmaması neticesinde meydana gelmiştir. Dolayısıyla bu sorunu aşma ve sağlıklı bir iletişimi gerçekleştirme ihtiyacı doğmuştur. Bu ihtiyaç, daimi elçiliklerin açılması ile giderilmeye çalışılmıştır. Daimi elçiliklerin açılması, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren yürüttüğü karşılıksız diplomasiden, muvazene diplomasisine geçişinin bir başlangıcı olarak görülmüştür. Bu nedenle söz konusu diplomasinin uygun bir şekilde yürütülmesinde daimi elçilikler oldukça önemli bir rol oynamıştır. Bu makalede, Osmanlı Devleti’nde daimi elçiliklerin açılmasının temel sebepleri ve elçiliklerin diplomasiye olan etkilerinin ne boyutta olduğu incelenecektir. Ayrıca elçiler tarafından ele alınan sefaretnamelerin önemi üzerinde de durulacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Osmanlılar, diplomasi, elçilik, reformlar, sefaretnameler
The First Permanent Embassies in the Ottoman Empire and Their Effects on Diplomacy
The diplomacy of the Ottoman Empire since its establishment has always been unilateral and non-reciprocity. This is related to the fact that they see themselves politically and religiously superior to other states. However, the developments in the West since the eighteenth century allowed the west to come to the forefront and the Ottoman Empire remained unaware of these developments at a certain level. This was the result of the fact that the Ottoman Empire did not establish any communication channels with the West as a result of its non-reciprocity diplomacy. Therefore, there is a need to overcome this problem and realize a healthy communication. This problem was tried to be solved by opening the permanent embassies. The opening of the permanent embassies has been seen as the beginning of the transition from non-reciprocity diplomacy, which has been carried out since the establishment of the Ottoman Empire, to balance policy. Therefore, the permanent embassies played an important role in the proper functioning of this diplomacy. In this article, the main reasons of the opening of the permanent embassies in the Ottoman Empire and the effects of the embassies on diplomacy will be examined. In addition, the importance of the embassies reports handled by the ambassadors will be emphasized.
___
- Kaynakça
- Arşiv Belgeleri
- BOA, Hatt-ı Hümayun, 239/13375, H-29-12-1206.
- BOA, Hatt-ı Hümayun, 1261/48823, H-29-12-1238.
- Telif Eserler
- Afyoncu, Erhan. Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2007.
- Akyılmaz, Gül. “III. Selim’in Dış Politika Anlayışı ve Diplomasi Reformu Çerçevesinde Batılılaşma Siyaseti.” Türkler, Hasan Celâl Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
- Aydın, Mahir. “Livadya Sefâretleri ve Sefâretnameleri.” Belgeler XIV / 18 (1989-1992), 312-357.
- Aysal, Necdet. “Çöküşten Mütarekeye Osmanlı’da Haberalma.” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 40 (2007 Kas), 523-543.
- Balcı, Sezai. Babıâli Tercüme Odası. İstanbul: Libra Kitap, 2018.
- Beydilli, Kemal. “Sefaret ve Sefaretnâme Hakkında Yeni Bir Değerlendirme.” Osmanlı Araştırmaları, XXX (2007), 9-30.
- Dönmez, Ahmet. “Karşılıklı Diplomasiye Geçiş Sürecinde Osmanlı Daimi Elçiliklerinin Avrupa’da Yeniden Tesisi 1832-1841.” Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006.
- Herbette, Maurice. Fransa’da İlk Daimi Türk Elçisi Moralı Esseyit Ali Efendi [1797-1802]. Çev., Erol Üyepazarcı. İstanbul: Pera Yayıncılık, 1997.
- Karaca, Zeynep. “Osmanlı- Avusturya Sefaretnamelerinin Osmanlı Diplomasisi ve Modernleşme Süreci Üzerine Etkileri.” Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (EFAD). 1:1 (2018 Ara), 9-32.
- Karal, Enver Ziya. Halet Efendi’nin Paris Büyükelçiliği (1802-1806). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1940.
- Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
- Karamuk, Gümeç. “Hacı Zağanos’un Elçilik Raporu.” Belleten LVI / 216 (1992), 391-406.
- Korkut, Hasan. “Osmanlı Sefaretnameleri Hakkında Yapılan Araştırmalar.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 1:2 (2003 Eyl), 491-512.
- Korkut, Hasan. Osmanlı Elçileri Gözü İle Avrupa. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2007.
- Kuran, Ercüment. “Türkiye’nin Batılılaşmasında Osmanlı Daimi Elçiliklerinin Rolü.” VI. Türk Tarih Kongresi’nde Sunulan Bildiri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, Ekim 20-26, 1961.
- Kuran, Ercüment. Avrupa’da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Faaliyetleri 1793-1821. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1988.
- Kuran, Ercüment. Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
- Kurtaran, Uğur. “Karlofça Antlaşması’ndan Sonra İstanbul’a Gelen Yabancı Elçilerin Ağırlanması ve Yapılan Harcamalar.” Tarih Araştırmaları Dergisi, 37/63 (2018), 331-370.
- Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev., Metin Kıratlı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
- Mumcu, Ahmet. Divan-ı Hümayun. Ankara: Birey ve Toplum Yayınları, 1986.
- Ortaylı, İlber. “Osmanlı Diplomasisi ve Dışişleri Örgütü.” Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Murat Belge ve Fahri Aral. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
- Özcan, Besim. “Devleti Yeniden Kalkındırma Hamlesi: Nizam-ı Cedid ve Âkıbeti.” İslam Tarihi ve Medeniyeti Osmanlılar Siyasi Tarihi-II-, Mehmet Şeker ve Şefaettin Severcan. İstanbul: Siyer Yayınevi, 2018.
- Özkan, Selim Hilmi. Amcazâde Hüseyin Paşa (1644-1702). Saarbücken: Türkiye Alim Kitapları, 2015.
- Özkan, Selim Hilmi. Osmanlı Devleti ve Diplomasi, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2017.
- Paşa, Ahmed Cevdet. Cevdet Tarihi ( Tertib-i Cedit ). Sadık Emre Karakuş ve Murat Babuçoğlu. İstanbul: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Kültür Yayınları, 2017.
- Paşa, Ahmed Cevdet. Tarih-i Cevdet. İstanbul: Üç Dal Neşriyat, 1966.
- Pul, Ayşe. “Osmanlı-Fransız Diplomasisinin İki Mühim Evresi: Girit ve Mısır Seferleri.” OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 22 (2007), 159-176.
- Savaş, Ali İbrahim. Osmanlı Diplomasisi. İstanbul: 3F Yayınevi, 2007.
- Shaw, Stanford J. Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu. Çev., Hür Güldü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2008.
- Şahin, Muhammet. “Osmanlı Diplomasisinde Değişim ve Osmanlı Devleti’nin Avrupa Devletler Sistemine Girişi.” Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi [Prof. Dr. Reşat Genç Özel Sayı-1] 29/I (2009): 824-834.
- Tanör, Bülent. “Anayasal Gelişmelere Toplu Bir Bakış.” Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Murat Belge ve Fahri Aral. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
- Teply, Karl. Dersa’âdet’te Avusturya Sefirleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1988.
- Topaktaş, Hacer. “Polonya’nın Türkiye’deki İlk Daimi Elçiliğinin Kurulma Süreci: Tarihsel Dinamikler.” Uluslararası İlişkiler, 11/43 (2014): 105-125.
- Turan, Namık Sinan. “Osmanlı Diplomasisinde Batı İmgesinin Değişimi ve Elçilerin Etkisi (18. Ve 19. Yüzyıllar).” Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 6:2 (2004 Haz), 57-86.
- Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Kemal Beydilli. 36. cilt. İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 2009.
- Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Mehmet İpşirli. 11. cilt İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1995.
- Unat, Faik Reşit. Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri. Ankara: Tarih Kurumu Yayınları, 1968.
- Yalçınkaya, Mehmet Alaaddin, Sezai Balcı, Musa Kılıç, Uğur Kurtaran, Ahmet Dönmez, Turgut Subaşı ve Necmettin Alkan. Osmanlı Diplomasi Tarihi: Kurumları ve Tatbiki, (Ankara: Altınordu Yayınları, 2018), 28.
- Yalçınkaya, Mehmet Alaaddin. “Kuruluştan Tanzimat’a Osmanlı Diplomasi Tarihi Literatürü.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 1:2 (2003), 423-489.
- Yalçınkaya, Mehmet Alaaddin. “Osmanlı Zihniyetindeki Değişimin Göstergesi Olarak Sefaretnamelerin Kaynak Değeri.” OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 7 (1996), 319-338.
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Selim Hilmi Özkan
Sayıdaki Diğer Makaleler
Osmanlı Devleti’nde İlk Daimi Elçilikler ve Diplomasiye Olan Etkileri
Ortadoğu Denkleminde Filistin Sorunu
Gazâlî’nin Bâtınîlere Karşı Yazdığı Eserler Üzerine Bir İnceleme
Eski Dersim Mebusu Lütfi Fikri Bey'in 1925 Yılında Ankara İstiklal Mahkmesi'nde Yargılanması
Osmanlı Diplomasisinde Bir Kaynak: Nâmei -Hümâyûn Defterleri ve 7 Numaralı Defterin Tanıtımı