Kıyamet Kilisesi Yangını (1808) ve Kilisenin Onarımı Hakkındaki Anlaşmazlıklar (Arşiv Temelli Bir Tarih Çalışması)
XIX yüzyılın başlarında, genel olarak Filistin'in ve özellikle Kudüs'ün tarihini ve geleceğini etkileyen büyük gelişmeler yaşanmıştır. Bu bağlamda, en önemli gelişme Kudüs'teki dış etkinin artması ve Kudüs civarında büyük güçlerin var olma çabaları olmuştur. Suriye, Lübnan ve Filistin'deki Avrupa nüfuzu, Mısır'ın Fransızlarca işgal edilmesinden sonra artmıştır. Fransızların doğu seferi, Avrupa ülkelerine Kudüs’ün önemini hatırlatmış, Avrupa ülkeleri Filistin'de söz sahibi olmak için rekabet etmeye başlamıştır. Avrupalılar, Osmanlı Devleti'nin yaşadığı zayıflıktan yararlanarak, Kudüs'teki Hristiyan mezheplerini himaye etme savını ileri sürmüşlerdir. Her bir devlet, Kudüs'teki bir cemaati korumak aracılığıyla bölgede siyasi hedeflere ulaşmayı amaçlamıştır. Avrupalıların rekabeti mezhepler arasında çatışmaları güçlendirmiş, gergin atmosfer, Kıyamet Kilisesi'nin yakılmasına yol açmıştır. Bu olay, Avrupa ülkeleri arasında Kudüs'teki Hristiyan mezhepleri üzerinden genel olarak Osmanlı Devleti ve özelde Kudüs sathındayeni bir çatışma ve rekabet döneminin başlangıcı olarak kabul edilebilir. Osmanlı idaresi, geleneksel politikası bağlamında yangını tarafsız bir şekilde ele almaya çalışmıştır. Her bir mezhebin sahip olduğu belgeleri inceleyerek soruşturmalar yürütmüş, kilisenin onarım ve idare hakkının kime verileceğini komisyonlar aracılığıyla belirlemeye gayret etmiştir. Çalışmamızda, Osmanlı Arşivlerinden alınan ilk elden belgelere dayanılarak, Kıyamet Kilisesi'nde tanık olunan yangına ve hadisenin muhtemel ve kesin nedenlerine değinilmekte, kiliseye dair yaşanan çatışmalar detaylı bir şekilde okumak amaçlamaktadır.
Burning of the Church of the Holy Sepulchre (1808) and the Ensuing Discussion about the Reconstructıon (an Archive-Based Study of History)
In the early 19th century, great developments overshadowed the history and the future of Jerusalem in particular and Palestine in general. The most important of these events was the increase in foreign influence in Jerusalem and the great powers' efforts to find a foothold there. The rising European influence came after the French campaign against Egypt. This French campaign warned European countries about Jerusalem’s importance, and European countries began to compete to influence that city. These countries considered the denominations in Jerusalem as a means of achieving their goals, using each country as an excuse to protect the followers of a sect in Jerusalem by taking advantage of the weakness the Ottoman State experienced. One of the European rivalry results supporting the Christian denominations in Jerusalem was the escalation of the conflict between them, which later led one of these denominations to burn the Holy Sepulcher’s Church. This incident can be regarded as the beginning of a new era of conflict and competition between the European countries over the Ottoman State in general and Jerusalem in particular, hidden behind the Christian denominations in Jerusalem. The Ottoman Empire’s policy handled this incident by not taking any side directly. Instead, it limited itself to conducting investigations by reviewing and examining the documents owned by each denomination. The state resorted to forming many committees of Ottoman personalities as well as figures from the competing denominations. By relying on the initial documents drawn from the Ottoman Archives, this study aims to reach the truth of the burning of the Church of the Holy Sepulcher, the reasons that led to this fire, and an attempt to trace the conflicts that followed the fire and the Ottoman State’s policy in dealing with it.
___
- Jerusalem Hertiage (İhyâu’t-Turâs ve’ş-Şuûnu’d-Dîniyye Müessesetu İhyâu’t-Turâs ve’lBuhûsu’l-İslâmiyye Arşivi) Abu Dis-Jerusalem
- Jerusalem Hertiage (İhyâu’t-Turâs Arşivi), Record No:320, Document: 7.
- Jerusalem Hertiage (İhyâu’t-Turâs Arşivi), Record No:284, Document: 22,23,24.
- Jerusalem Hertiage (İhyâu’t-Turâs Arşivi), Record No:318, Document: 112.
- BOA, HAT. 1361/53655. (H-29-12-1222/M-27-02-1808).
- BOA, TS. MA. E. 866/11. (H-21-03-1222/M-29-05-1807).
- BOA, HAT. 269/15715. (H-29- 12-1221/M-09-03-1807).
- BOA, HAT. 1349/52713. (H- 09-09-1221/M-20-11-1806).
- BOA, HAT. 1651/8. (H-29-12-1223/M-15-02-1809).
- BOA, HAT. 771/ 36188. (H-29-12-1225/M-25-01-1811).
- BOA, HAT. 771/36190. (H-29-12-1225/M-25-01-1811).
- BOA, HAT. 526/25776. (H-29-12-1225/M-25-01-1811).
- BOA, HAT. 1523/25. (H-10-10-1228/M-06-10-1813).
- BOA, A. DVNSKLS. D. 9. (H- evahir-i Cemaziyelevvel 1226/M-18-06-1811). 67
- BOA, A.DVNSKLS.d. (evahir-i Cemaziyelevvel 1228/M-27-05-1813). 67
- BOA, HAT. 1521/21. (H-21-01-1228/M-24-01-1813).
- BOA, HAT. 1272/49332. (H-29-12-1228/M-23-12-1813).
- BOA, HAT. 1525/30. (H-15-02-1229/M-06-02-1814).
- BOA, HAT. 1241/48258. (H-29-12-1227/M-03-01-1813).
- Abu Jabir, Sad. Al-Wujud Al-Masihi Fi Al-Quds Khilal Al-Qarnayn Al-Tasi’ ’Ashar Wa Al-’Ishrin. 2nd ed. Beirut-Lebanon: Markaz Dirasat al-Wahdat al-Arabiya, 2010.
- Al-Aref, Aref. Al-Mufassal Fi Tareekh Al-Quds. 5th ed. Vol. 16. Jerusalem: Matbaa Al-Maaref, 1999.
- Al-Juburi, Nawar. Al-Nashat Al-Qunsuli Al-Faransi Fi Al-Quds Al-Sharif: 1840-1900. Amman-Jordan: Dar wa Maktabat al-Hamid li al-Nashr wa al-Tawzi, 2015.
- Al-Khouri, Nichola and Shehada Al-Khouri. Khulasat Tareekh Kanisat Ourashalem Al-Orthodhoksiya. Jerusalem: Matbat Baiet Almaqdis, 1925.
- Al-Tarawneh, Fatima Salim. “Al-Wad ‘ Al-Idari Fi Al-Quds Al-Shareef 1740 -1821.” Al-Jamia AlUrduniyyah 43(3) (2015).
- Armstrong, Karen. Jerusalem: One City, Three Faiths. Translated by Fatima Nasr, Sotoor. London, Ballantine Books, 1998.
- Arslan, Melikşah. “Suriye ve Filistin’de Rus Mevcudiyeti ve Osmanlı Siyaseti (1847-1914).” PhD Thesus, Hacettepe University, 2019.
- Avci, Yasemin and Ömür Yazıcı Özdemir “Kudüs Kamame Kilisesi : Hıristiyanlığın Merkezinde Osmanlı Mirası ve Statüko Meselesi” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 15, no. 29 (2019).
- Çakmak, Abdullah "Osmanlı Kudüs' ünde devlet ve toplum (1798-1841)." PhD Thesis, Afyon Kocatepe Üniversitesi, 2019.
- Çakmak, Abdullah. “Osmanlı İdaresinin Kudüs’te Yerleşmesi ve Sancaktaki Osmanlı İdari Sistematiği (XVI. Yüzyıl),.” Ümraniye Belediyesi Kültür Yayınları-55 (2019).
- Demirkol, Erdem. “II. Abdülhamid Döneminde Kudüs’ Te Kilise Imar ve Inşa Faaliyetleri.” Master Thesis, Marmara University, 2007.
- Deradike, Hilmi. Yahud Al-Quds Fi Al-Nisfi Al-Awwal Min Al-Qarni Al-Tasi Ashera. Beirut: Markaz Dirasat Al-Wahda Al-Arabiyyah, 2014.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı. “Kudüs'te Hristiyan Mezhep ve Milletlerin İdaresi (Administration of Christian Denominations and Communities in Jerusalem) ” . Hazine-i Evrak Arşiv ve Tarih Araştırmaları Dergisi 1(1) (2019).
- Hopwood, Derek. The Russian Presence in Syria and Palestine, 1843-1914: Church and Politics in the Near East. London: Clarendon Press, 1969.
- Karpat, Kemal H. Osmanlı’dan Günümüze Ortadoğu’da Millet, Milliyet, Milliyetçilik. Timaş Yayınları, 2015.
- Kılıç, Sami and Satış İhsan. “Osmanlı Arşiv Vesikalarına Göre Hıristiyan Cemaatlerin Kamame Kilisesi Ile İlgili Tartışmaları.” History Studies 3( 3) (2011).
- Manna, Adel. Liwa Al-Quds fi Awasit Al-Ahd Al-Othmani: Al-İdara wa Al-Mujtama. Beirut-Lebanon Muassasat Al-Dirasat Al-Falastiniyyah, 2008.
- Mohammad, Zakaria. "The Holy Sepulcher and the Garbage Dump: An Etymology." Jerusalem Quarterly 50 (2012): 109.
- Pamuk, Bilgehan. “Osmanlılar Zamanında Rum-Ermeni Kiliseleri Arasındaki İlişkiler (Kudüs Örneği).” Journal of Turkish Research Institute 16 (2001): 233–233.
- Sroor, Musa. “The Real Estate Market in Jerusalem between Muslims and Christians (1800-1810).” Oriente Moderno 93(2) (2013): 561–76.
- Şemseddin, Sami. “Kamus-ı Türki " Istanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2017.
- Yurdakul, İlhami. "Kudüs Kamame Kilisesi’nde Ermeniler ile Rumların Dini-Siyasi Nüfuz Mücadelesi ve 1740 Tarihli Ferman." Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 1.Spec. issue (2016): 238-262.
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Selim Hilmi Özkan
Sayıdaki Diğer Makaleler
Hatay’da Bir Okul-Kilise: Kırıkhan Ruhban Okulu
Rus Sömürüsüne Karşı Türkistan Milli Ayaklanması’nda (1916) Semerkant
Osmanlı Sarayı’nda Teşrifat ve 950 Numaralı Teşrifat Defteri’nde Bayram ve Nevruz Hediyeleri
The Feudal Rule of Mutawila of Jabal Amel under the Ottoman Era 1804-1830 A.D