Ankara’da Eşkıya Tarafından Gerçekleştirilen Vakıf Gayrimenkullerinin Tahribatı Hakkında Bazı Görüşler(XVII. ve XVIII. Yüzyıllar)
XVI. yüzyıl sonlarında başlayan Celâlî olayları, XVII. yüzyılın ilk yarısında da devam etmiştir. Anadolu’da güvenlik boşluğu oluşturan Celâlî olayları sırasında hem şehir merkezlerindeki binalar yakılıp yıkılmış hem de kırsaldaki tarım faaliyetleri engellenmiştir. Ankara Sancağı, şehir merkezi ve kırsalıyla bu olaylardan büyük zarar görmüştür. Eşkıyanın Ankara’da kazandığı bu konum, daha sonraki dönemlerde sürüp sürmediği incelenmeye muhtaçtır. Karen Barkey eşkıyalığın Osmanlı devlet merkezileşmesine dolaylı katkı yaptığı fikrini savunduğuna göre, bu grupların devletle sürdürdükleri iletişimin boyutlarını anlamak gerekmektedir. XVII. yüzyılın ilk yarısında şehirde konumunu güçlendiren eşkıya gruplarının sonraki yüzyılda neden eskisi gibi hakimiyetini sürdüremediği, vakıf mülklerine zarar veremediği, geri çekilerek daha çok yol eşkıyalığına yöneldiği sorularının cevaplanabileceği temel kaynak türlerinden biri şer‘iye sicilleridir. Çalışmada bahsedilen yüzyıllarda eşkıya gruplarının Ankara’da vakıf topraklarında ve gayrimenkullerinde oluşturduğu tahribat, şer‘iye sicilleri üzerinden yorumlanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Osmanlı, Ankara, vakıf, eşkıya, Celali isyanları
Some Ideas on the Damage of Foundation Property Caused by Bandit Groups in Ankara (XVII. and XVIII. Centuries)
Although human beings introduced foundations, the foundations are still among the works of art that human beings have harmed. Jelali events started in the end of XVI. century and continued in the first half of XVII. century. During Jelali events that caused security vacuum in Anatolia, both buildings in city center were demolished and agricultural activities in rural areas were prevented. Ankara Sancak, together with the city center and the rural areas was seriously damaged by these events. It is necessary to research whether the power that the bandits won in Ankara continues in later periods or not. Now that Karen Barkey stands up for the idea that banditry contributed to the Ottoman centralization, it is necessary to understand the dimensions of the communication that these groups had with the government. One of the basic resource types that can answer to the questions of why the banditry groups that gained power in the city centers in the first half of XVII. century couldn’t maintain its dominance in the following period, couldn’t harm to the foundation property, withdrew an and focused more on the road bandits is court records (şer’iye records). The damage that bandit groups caused in Ankara foundation areas and real estates in the centuries mentioned in the study will be tried to be commented on by using court records.
Keywords:
Ottoman, Ankara, foundation, bandits, Jelali revolt,
___
- Akdağ, Mustafa. (1999). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası- Celâlî İsyanları, Barış Yayınları, 2. Bs. Ankara.
- Barkey, Karen. (1999). Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, çev. Z. Altok, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Ceyhan, Muhammed. (2012). Celâlî İsyanlarının Ankara Vakıf Gayrimenkulleri Üzerinde Yarattığı Tahribatın Tesbiti(Şer’iye Sicilleri Işığında), Tarihte Ankara Uluslararası Sempozyumu Bildirileri I, Ankara, 359-376.
- Çınar, Hüseyin. (2000). “1611-1612 Yıllarında Ankara’dan Bir Görünüm”, Kebikeç IX, Ankara, 97-122.
- Ergenç, Özer. (1995). XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları, Ankara.
- Ertaş, M. Yaşar. (2009). 18 ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Taşrasında Yasadışılık: Yerel İdarecilerle Eşkıya İlişkisi, Osmanlıdan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (ed.) O. Köse, Samsun, 145-154.
- Griswold, William J. (2000) Anadolu’da Büyük İsyan (1000-1021/1591-1611), çev. Ü. Tansel, İstanbul.
- Göyünç, Nejat. (1979). “Hane Deyimi Hakkında”, Tarih Dergisi XXXII, 331-348.
- Hobsbawm, Eric J. (1997). Eşkıyalar, Avesta Yayınları, İstanbul,
- İlgürel, Mücteba. (1988). “Abaza Mehmed Paşa”, TDVİA. I, İstanbul, 11-12
- İlgürel, Mücteba. (1995). “Osmanlılarda Eşkıya”, TDVİA. XI, İstanbul, 467-468.
- İnalcık, Halil. (1980). Military and Fiscal in the Ottoman Empire(1600-1800), Archivum Ottomanicum VI, 283-337.
- İnalcık, Halil. (1993). Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ(1300-1600), çev. R. Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
- Kaya, Mustafa. (2013). XVIII. yüzyılda Yabanabâd Kazasında Görülen Kanunsuzluk Hareketleri, Ankara Araştırmaları Dergisi I(I), 51-65.
- Nagata, Yuzo. (1997). Tarihte Âyânlar Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Öz, Mehmet. (2009). Modernleşme Öncesinde Osmanlı Toplumunda Eşkıyalık Hareketlerinin Niteliği ve Özellikleri, Osmanlıdan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (ed.) O. Köse, Samsun, 33-40.
- Özdemir, Rifat. (1986). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Özkaya, Yücel. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda Âyânlık, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
- Quataert, Donald. (2005). Osmanlı İmparatorluğu(1700-1922), çev. A. Berktay, İstanbul.
- Soyudoğan, Muhsin. (2006). Devlet-Eşkıya İlişkileri Bağlamında Ayntab ve Çevresinde Aşiret Eşkıyalığı, Kebikeç, 21, Ankara, 147-174.
- Söylemez, Faruk. (2007). “XVIII. yüzyıl Başlarından XIX. Yüzyıl Ortalarına Kadar Maraş ve Çevresinde Eşkıyalık Hareketleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi XXII, 69-85.
- Sun Tzu. (1971). The Art of War, London, New York: Oxford University Press.
- Tabakoğu, Ahmet. (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, Dergah Yayınları, İstanbul.
- Taş, Hülya. (2006). XVII. Yüzyılda Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Uluçay, M. Çağatay. (1944). XVII. Asırda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, Resimli Ay Matbaası, İstanbul.
- Uzun, Efkan. (2009). “Osmanlı Ülkesinde Görülen İsyan ve Eşkıyalık Olayları Karşısında Alınan Bazı Tedbirler Hakkında Bir Değerlendirme” Türklük Bilimi Araştırmaları XXV, 185-214.
- Ünal, Mehmet Ali. (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul.
- Yediyıldız, Bahaeddin. (2003). XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Selim Hilmi Özkan