VAHAN EFENDİ (H.S. VAHANYAN) ve KİMYA BİLİMİNİN TEMEL İLKELERİ / ISGIZPUNK KİMİAGAN KİDUTYAN, İSTANBUL, 1853

Osmanlı bürokrasisinde uzun yıllar Adliye Müsteşarlığı yapan Vahan Efendi (Ohannes Vahanyan, 1832–1891) Fransa’da kimya öğrenimi görmüştür. Henri-Victor Regnault’nun Premiers éléments de chimie adlı kitabını Isgızpunk Kimiagan Kidutyan (Kimya Biliminin Temel İlkeleri) adıyla Ermeniceye çevirerek 1853’te İstanbul’da yayımlayan Vahan Efendi, çevirisine pratik bilgiler eklemiş ve kimya terimlerini geliştirerek kullanmıştır. Isgızpunk Kimiagan Kidutyan Ermeni dilindeki ilk çağdaş kimya kitabıdır ve özellikle zanaatkarların ve çırakların anlayıp yararlanabilecekleri bir metin oluşturulmaya çalışılmıştır. Vahan Efendi, ayrıca Tercüme Cemiyeti’ne seçilmiş, Maarif Nazırı Kimyager Derviş Paşa’nın müsteşarlığını ve Mekteb-i Sultani’nin müdürlüğünü yapmıştır. Ticaret Kanununun şerhlerini yayımlamıştır. Adliye Müsteşarlığı sırasında önemli araştırma ve soruşturma görevleri verilen Vahan Efendi’nin incelenen kimya kitabı, bir çeviri olmakla birlikte, dönemin teknik bilgi düzeyi ile iş kültürünü yansıtması bakımından özgünlük taşır.

H.S. Vahanian and his Principles of Chemistry / Isgızpunk Kimiagan Kidutyan, İstanbul, 1853

Hovhannes Vahanian, aka Vahan Efendi/Wahan Effendi (1832–1891), served as deputy Minister of Justice in the Ottoman Government. He was trained as a chemist in France, and translated Henri-Victor Regnault’s Premiers éléments de chimie (1850) into Western Armenian under the title IsgızpunkKimiagan Kidutyan (Principles of Chemistry). The book published in Istanbul in 1853 is the first book of modern chemistry in the Armenian language. Vahan Efendi attempted to develop a chemical terminology to meet both the emerging fields of chemistry and to devise equivalents in contemporary Armenian. In the context of his translation Vahan Efendi has added numerous practical notes of interest to artisans, which adds to the originality of his text.

___

  • -