Bu makalenin konusu 1870 ve 1880’li yıllarda American Board of Commissioners for Foreign Missions adlı misyonerlik örgütünün Batı Türkiye Misyonu adlı biriminin kapsamındaki Manisa ve İzmir istasyonlarında yürüttüğü faaliyetler ve bu bölgedeki Rum ve Ermenilere İncil’in mesajını öğretme çabalarıdır. Esas kaynaklar olarak Amerikalı Protestan misyoner Marcellus Bowen’ın 1874-1880 yılları arasında Manisa’dan Boston’daki ana merkeze ve Yunanistan kökenli Protestan misyoner George Constantine’in 1880-1889 yılları arasında İzmir’den Boston’a gönderdikleri mektuplar kullanılmıştır. Bu birinci şahıs anlatımlar olguları ve olayları anında ve doğrudan yorumladıkları için çok zengin bir malzeme sunarlar. Bu çalışma, Amerikalı misyonerlerin faaliyetlerini İzmir’in çokkültürlü ve çokuluslu toplumuna uyarlama çabalarını, bölgede yaşayan Rumlara ve Ermenilere vaaz verirken ya da onlara ibadet için seslenirken hangi dilin kullanılması gerektiği konusundaki kanaatlerini ve gerekçelerini, Protestan misyonerlere muhalefet eden İzmir’deki Rum Ortodoks yüksek rütbeli ruhbanlarının başvurduğu yolları ve dini kitap satma, okul ve kilise açma/yapma eylemlerinin Osmanlı yetkililerince hangi şartlara bağlandığını ve yetkililerin engelleriyle karşılaştıklarında misyonerlerin hangi aracılara başvurduklarını incelemektedir.

This article examines the American Board of Commissioners for Foreign Missions’ activities in the 1870s and 80s at the Manisa and Smyrna/İzmir stations in an attempt to evangelize Greeks and Armenians living in the region. The main body of sources used in this study are the letters of the missionary Rev. Marcellus Bowen (1874-1880) sent from Manisa to the headquarters of the ABCFM in Boston, and the letters of Rev. George Constantine (1880-1889) sent from İzmir to the same destination. These first-person narratives provide us with extremely rich material, due to the fact that they comment on phenomena and events directly and immediately. This article investigates a variety of themes, such as the efforts of the American missionaries to adapt their missionary work to Smyrna’s multicultural and multinational society; the missionaries’ decisions and arguments regarding which language to use in their preachings or at religious services for the Greeks and Armenians of the region; the means of persecution or opposition employed by the Greek Orthodox high-ranked clergy in Smyrna/İzmir against the Protestant missionaries; and the conditions under which foreigners could sell religious books or open / build schools and churches in the Ottoman lands, and which intermediaries the missionaries appealed to when they were challenged by the Ottoman authorities.