Gönenç UYSAL

TÜRKİYE’DE ‘ORTANIN SOLU’: SOSYAL DEMOKRASİNİN AÇMAZLARINA ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM

1965 ve 1980 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi konumunu ‘ortanın solu’ olarak belirleyerek bağımlı sınıfları temsil ettiğini iddia etmiştir. İşçi ve köylü sınıfının hareketliliğine önemli ölçüde bu şekilde katkıda bulunmuş olsa da, CHP’nin sosyal demokratik refah devletinin geç-1960’lar ve geç-1970’lerdeki hegemonya krizine bir yanıt olamamıştır. İki baskın ancak karşıt görüş olan sol-Kemalist ve liberal-muhafazakar yaklaşımlar CHP’nin bu başarısızlığını sırasıyla yabancı sermayenin gücü veya Cumhuriyet devletinin vesayet rejimi ile açıklamaktadır. Bu makale, sözkonusu yaklaşımların sosyal demokratik refah devletini, sınıf ilişkilerinden kaynaklanan hegemonya krizlerinin içkin olduğu kapitalist devletin toplumsal-tarihsel bir biçimi olarak anlayamadığını savunur. Bu nedenle, sözkonusu yaklaşımlara eleştirel ve kendi içinde tutarlı bir yaklaşım sunmayı amaçlar. Kapitalist devlet, siyasi partiler, hegemonya, ve sosyal demokrasi arasındaki içsel ve devingen ilişkiyi sınıf ilişkileri bağlamında incelemeyi amaçlar. Bu amaçla, kuramsal ve kavramsal çerçevesini tarihsel materyalizmden ödünç alarak çizer. Bu makale, temel olarak CHP’nin başarısızlığının sosyal demokrasinin açmazlarından kaynaklandığını ve bu açmazları somutlaştırdığını bağımlı sınıfların mücadelesi üzerinden tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, sosyal demokrasi, devlet, sınıf, tarihsel materyalizm

‘LEFT-OF-CENTRE’ IN TURKEY: A CRITICAL APPROACH TO IMPASSES OF SOCIAL DEMOCRACY

Between 1965 and 1980, Cumhuriyet Halk Partisi (Republican People’s Party) formulated its position as ‘left-of-centre’ in order to claim to represent the subordinate classes. Despite contributing to the radicalisation of organised fractions of workers and peasants to a great extent, its social democratic discourse could not respond to the prolonged hegemonic crisis in the late-1960s and the late-1970s. Left-Kemalist and liberal-conservative approaches, the dominant but opposing perspectives, explained the CHP’s failure with references to the power of foreign capital and the tutelage regime of the Republican state respectively. This paper argues that both perspectives could not adequately understand social democratic welfare state as a particular sociohistorical form of capitalist state whose hegemonic crisis is embedded in class relations. Therefore, it aims to offer a consistent and coherent perspective that is critical of both approaches, and that examines the internal and dynamic relationship among the capitalist state, political parties, hegemony, and social democracy in accordance with class relations. With this aim, it borrows its theoretical and conceptual framework from historical materialism. This paper fundamentally argues that the CHP’s failure stemmed from and concretized impasses of social democracy regarding its relation to the struggle of subordinate classes.

Keywords:

Turkey, social democracy, state, class, historical materialism,

PDF

___

Primary sources
CHP (1935). Cumhuriyet Halk Partisi Programı. Ankara: TBMM Matbaası.
CHP (1965). CHP Söz Veriyor: CHP’nin 1965 Milletvekili Seçimleri Seçim Bildirgesi Özeti. Ankara: Güzel Sanatlar Matbaası.
CHP (1969). İnsanca Bir Düzen Kurmak için Halktan Yetki İstiyoruz: CHP’nin Düzen Değişikliği Programı. Ankara: Ulusal Basımevi.
CHP (1973). Ak Günlere. Ankara: Ajans Türk.
Ecevit, B. (1966). Ortanın Solu. Ankara: Kim Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası [Constitution of the Turkish Republic]. Resmi Gazete, 10859, 20 July 1961.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Resmi Gazete, 17863 Mükerrer, 9 November 1982.
Secondary sources
Ağtaş, Ö. (2009). Ortanın solu: İsmet İnönü’den Bülent Ecevit’e. In Bora, T and Gültekingil, M. (Eds.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşüncenin Gelişimi (Vol. 8, Sol) (pp.194-221) Istanbul: İletişim.
Akça, İ. (2013). Türkiye’de Darbeler, Kapitalizm ve Demokrasi(sizlik). In Bilmez, B. (Ed.) Cumhuriyet Tarihinin Tartışmalı Konuları. (pp.49-71) Istanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Akçay, Ü. (2013). Sermayenin Uluslararasılaşması ve Devletin Dönüşümü: Teknokratik Otoriterizmin Yükselişi. Praksis, 30-31, 11-39.
Akçay, Ü. and Türkay, M. (2006). Neoliberalizmden Kalkınmacı Yaklaşıma: Devletin Sermaye Birikimi Sürecindeki Yeri Üzerine. In Ülman, B. and Akça, İ. (Eds.) İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar. (pp.49-66) Istanbul: Bağlam.
Akkaya, Y. (2002a). Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık – I. Praksis, 5, 131-176.
Akkaya, Y. (2002b). Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık – II. Praksis, 6, 63-101.
Akşin, S. (2001). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi. Istanbul: İmaj Yayınevi.
Akşin, S. (2007). Turkey: From Empire to Revolutionary Republic. London: C. Hurst & Co.
Ankarloo, D. (2012) The Welfare State. In Fine, B. and Saad-Filho, A. (Eds.) The Elgar Companion to Marxist Economics. (pp.379-383) Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
Ataay, F. (2001). Türkiye Kapitalizminin Mekansal Dönüşümü. Praksis, 2, 53-96.
Atılgan, G. (2012). Türkiye’de Toplumsal Sınıflar: 1923-2010. In Alpkaya, F. and Duru, B. (Eds.) Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim. (pp.323-366) Ankara: Phoenix.
Boratav, K. (1980). Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Boratav, K. (1990). İktisat Tarihi (1908-1980). In Akşin, S. et al. (Eds.) Çağdaş Türkiye 1908-1980. Vol. 4. (pp. 265-355) Istanbul: Cem Yayınevi.
Buğra, A. and Candaş, A. (2011). Change and Continuity under an Eclectic Social Security Regime: The Case of Turkey. Middle Eastern Studies, 47(3), 515-528.
Ercan, F. (2002). Çelişkili Bir Süreklilik Olarak Sermaye Birikimi (1). Praksis, 5, 25-75.
Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. Essex: Longman.
Ganser, D. (2005). NATO’s Secret Armies: Operation Gladio and Terrorism in Western Europe. London: Frank Cass.
Gülalp, H. (1987). Capital Accumulation, Classes and the Relative Autonomy of the State. Science & Society, 51(3), 287-313.
Gürel, B. (2015). Türkiye’de Kırda Sınıf Mücadelelerinin Tarihsel Gelişimi. In Savran, S.; Tanyılmaz, K. and Tonak, E. A. (Eds.) Marksizm ve Sınıflar. (pp.303 -385) Istanbul: Yordam.
Hall, S. (1997). Culture and Power: Interview with Peter Osbourne and Lynn Segal (London, June 1997). Radical Philosophy, 86, 24-41.
Heper, M. (2006). Devlet Geleneği. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
Jessop, B. (1983). Accumulation Strategies, State Forms, and Hegemonic Projects. Kapitalistate, 10-11, 89-111.
Karpat, K. H. (2013). Türk Siyasi Tarihi. Istanbul: Timaş.
Kiely, R. (2012). Spatial Hierarchy and/or Contemporary Geopolitics: What can and can't Uneven and Combined Development Explain? Cambridge Review of International Affairs, 25(2), 231-248.
Kongar, E. (2012). 21. Yüzyılda Türkiye. Istanbul: Remzi Kitabevi.
Mardin, Ş. (1973). Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics? Daedalus, 102: 1, 169-190.
Oğuz, Ş. (2008). Globalization and the Contradictions of State Restructuring in Turkey. PhD thesis, York University, Canada.
Ollman, B. (1993). Dialectical Investigations. New York: Routledge.
Özdemir, H. (1990). Siyasal Tarih (1960-1980). In Akşin, S. et al. (Eds.) Çağdaş Türkiye 1908-1980. (Vol. 4) (pp.191-263) Istanbul: Cem Yayınevi.
Öztürk, Ö. (2011a). Türkiye’de Büyük Sermaye Grupları: Finans Kapitalin Oluşumu ve Gelişimi. Istanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı.
Öztürk, Ö. (2011b). Türkiye Finans Kapitalinin Dışa Açılması. Devrimci Marksizm, 13-14, 106-132.
Saraçoğlu, C. (2012). Sosyal demokrasi. In Atılgan, G. and Aytekin, E. A. (Eds.) Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler. (pp. 363-378) Istanbul: Yordam.
Savran, S. (2004). 20. Yüzyılın Politik Mirası. In Balkan, N. and Savran, S. (Eds.) Sürekli Kriz Politikaları. (pp.13-43) Istanbul: Metis.
Savran, S. (2015). Sınıfları Haritalamak : Sınıflar Birbirinden Nasıl Ayrılır?. In Savran, S.; Tanyılmaz, K. and Tonak, E. A. (Eds.) Marksizm ve Sınıflar. (pp.25-67) Istanbul: Yordam.
Tanör, B. (1994). İki Anayasa: 1961-1982. Istanbul: Beta.
Therborn, G. (1977). The Rule of Capital and the Rise of Democracy. New Left Review, 103: 3-41.
Timur, T. (2004). Türkiye Nasıl Küreselleşti? Ankara: İmge.
Van der Linden, M. (2007). The ‘Law’ of Uneven and Combined Development: Some Underdeveloped Thoughts. Historical Materialism, 15(1), 145-165.
Wood, E. M. (1995). Democracy Against Capitalism: Renewing Historical Materialism. Cambridge: Cambridge University Press.
Yalman, G. L. (2002). Tarihsel bir Perspektiften Türkiye’de Devlet ve Burjuvazi: Rölativist bir Paradigma mı Hegemonya Stratejisi mi?. Praksis, 5, 7-23.
Yalman, G. L. and Bedirhanoğlu, P. (2010). State, Class and the Discourse: Reflections on the Neoliberal Transformation in Turkey. In
Saad-Filho, A. and Yalman, G. L. (Eds.) Economic Transitions to Neoliberalism in Middle-income Countries. (pp.107-127) Oxon: Routledge.
Zurcher, E. J. (2007). Turkey: A Modern History. London: I. B. Tauris.