Wall paintings of Necip Özalp house in Gesi

Orta Anadolu’daki duvar resimleri Roma dönemine kadar gider. Kayseri civarındaki Gesi köyü yakınlarındaki mağaraların çeper ve tavanları da, tıpkı Ürgüp yöresinde görüldüğü gibi fresklerle süslenmiştir. Bunlar çoğunlukla dini içerikli yapıtlardır ve perspektif kuralları kullanılmadan, iki boyutlu olarak üretilmişlerdir. Orta Anadolu’da yaşanan mekanların bu şekilde süslenmesi, şu veya bu şekilde günümüze kadar sürmüştür. Onsekizinci yüzyılda, başta İstanbul olmak üzere, bazı kentlerimizin saray ve konaklarının duvarlarında resimler görülmektedir. Bunlar çoğunlukla, iki boyutlu bitkisel motifler, zaman zaman da manzara resimleridir. Sözkonusu resimler Avrupa’dan gelen ressamlar, daha sonra da onların yetiştirdiği veya onlardan esinlenen Osmanlı ressamları tarafından üretilmiştir. İki boyutlu resim geleneğinin önemli bir türü olan minyatür sanatı da o dönemde batı resminden etkilenmiş, minyatür yapan sanatçıların bazıları bilişsel bir evreden geçtikten sonra, yeni oluşmakta olan ressamlar grubuna katılmışlar ve üç boyutlu resimler yapmaya başlamışlardır. Bu makalede 19. yüzyıl sonu veya 20. yüzyıl başında Kayseri yakınlarındaki Gesi köyünde inşa edilmiş bir evin başodasının duvarlarında bulunan yedi resim incelenmektedir. Resimler, konu ve içerik olarak geniş bir yelpaze içinde yer alır. Bunlar yoğun kent içi görünüşlerinden, kır görüntülerine; evlerden, cami ve kiliselere; dumanı çıkan bir volkandan, deniz ve orman manzaralarına kadar çeşitli fiziki çevreleri betimlerler. Bütün resimler, dışta köşelerinde bitki motifleri olan dikdörtgen bir çerçeve, içte ise daha küçük boyutları olan elips veya daire biçiminde ikinci bir çerçeve içine boyanmıştır. Resimlerin çoğu temel perspektif kurallarına uyularak yapılmıştır. Bazıları zamanla solmuş, kullanılan renklerin çoğu canlılığını kaybetmiştir. Yapılan kimyasal analizler, resimlerin kireç suyuyla karıştırılan toprak boyalarla üretildiğini göstermiştir. Bu analiz, adı geçen dönemde İç Anadolu’da yapılan duvar resimlerinde kullanılan tekniklerden birine ışık tuttuğu için önemlidir. Makalede sözkonusu resimlerin incelenmesinin İç Anadolu süsleme sanatına ilişkin anlayışımıza yaptığı katkılar tartışılmaktadır.

___

ARIK, R. (1976) Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 168, Ankara.

ELDEM, S.H., AKOZAN, F. (1982) Topkapı Sarayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, İstanbul.

ELDEM, S.H. (1984) Türk Evi- Osmanlı Dönemi I, TAÇ Vakfı, İstanbul.

İMAMOĞLU, V. (2002) Kayseri Evlerinde Duvar ve Tavan Resimleri, VI. Ortaçağ ve TürkDönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Bildiriler, Erciyes Üniversitesi, Sanat Tarihi Bölümü, Kayseri; 417-26.

İMAMOĞLU, V. (2006) Traditional Dwellings in Kayseri, extended second edition, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No: 49;Ankara.

IMAMOĞLU, V. and İMAMOĞLU, Ç. (2007) Wall Paintings of Necip Özalp House in Gesi and Molu Konak in Kayabağ (Darsiyak), Paper presented at the 13th International Congress of Turkish Art, Budapest, 3-8 September.

İMAMOĞLU, V., KORUMAZ, M. and İMAMOĞLU, Ç. (2005) A Fantasy in Central Anatolian Architectural Heritage: Dove Cotes and Towers in Kayseri, METU Journal of the Faculty of Architecture, (22/2) 79-90.

RENDA, G. (1976) Büyükbürüngüz’de eski bir ev, Türkiyemiz, Sayı 20, 14-9.

RENDA, G. (1977) Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, C-17.

RENDA, G. (1985) Göreme’de korunması gereken bir ev, Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Müdürlüğü 3. Araştırma Sonuçları Toplantısı;103-32.

RENDA, G. (1996) Westernisms in Ottoman Art: Wall paintings in 19th century houses. In S. Ireland and W. Bechhoefer, eds., The Ottoman House, Proceedings of the Amasya Symposium. Ankara: The British Institute of Archeology at Ankara; 103-9.

TOMSU, L. (1950) Bursa Evleri, İTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul.