From simple to complex configuration : Sustainability of gestalt principles of visual perception within the complexity paradigm

Makale, 2006 ve 2007 Bahar dönemlerinde ODTÜ Mimarlık Bölümü’nde verilmiş bir yüksek lisans seçmeli stüdyosunun tasarım araştırmasını sunmaktadır. Bu tasarım araştırması, Gestalt kuramının görsel algı alanında geliştirmiş olduğu ilke ve kavramları karmaşıklık paradigmasının ürünü olan karmaşık ve kararsız biçimler bağlamında yeniden sorunsallaştırmayı amaçlamaktadır. Formel dil ve yöntemler karmaşık biçimlerin rasyonalizasyonunda giderek etkili olurken, bu biçimlerin algısal ve sezgisel kavranışındaki sorunlar da artmaktadır. Tasarım alanının güvenilir bir kaynağı olan Gestalt algı kuramının karmaşıklık paradigmasındaki kavramsal ve geometrik gelişmelerden ne olçüde etkilendiği ve bu gelişmelerin algı ve sezgi sistemlerine olan etkilerini araştırmak için tasarlanan, basitten karmaşığa uzanan temrinlerle yürütülen araştırmada, prägnanz, kapanma ve parça-bütün ilişkisi gibi niteliksel gestalt ilkeleri test edilmiştir. Berlin ekolü tarafından geliştirilen Gestalt algı kuramının temel varsayımı olan, zihnin algılamada en basit, en kararlı ve en bütüncül düzeni seçtiği fikri, Wertheimer’in prägnanz yasasında dile getirilmiştir. Prägnanz hem bazı nesne veya biçimlerin sahip olduğu bir tekillik ve ayrıcalık (simetrik, düzgün biçimler bu tanıma girmektedir), hem de nesne veya biçimin algısal ekonomisi veya basitliği olarak tanımlanmaktadır. Prägnanz yasasını tartışmalı kılan da bu iki tanımın genellikle birbirine eşdeğer olarak kullanılması, başka bir deyişle, basit ve kararlı biçimlerin iyi gestaltlar olarak kabul edilmesidir. Örneğin Gestalt kuramını yakından izleyen Bauhaus eğitiminde basit ve soyut biçimlerin yeğlenmesi ile bir estetik stilin de altlığının oluşturulduğu söylenebilir. Basitlik ve algısal ekonomi arayışı bütünün sezgisel olarak kavranabilirliği ile yakından ilişkilidir. Gestalt kuramında açıkça söylenmese de, burada sözü edilen bütünün ‘sınırlı’ ve ‘kapalı’ bir bütün olduğu düşünülmektedir. Bu sav, kuramın parça-bütün ayrışması ve kontur çizgisi gibi öğelere verdiği önem ile de bağdaşmaktadır. Sınırlı bütün kavramı, gestalt ilkelerinin belli geometrilerde geçerli olduğunu işaret etmektedir. Buna dayanarak, daha önce metrik geometride test edilen aynı ilkeler, biçimi biçimsizlik sınırına getiren topolojik değişimler bağlamında yeniden test edilmiştir. Biçimin durağan ve kararlı olmasını engelleyen bu değişimlere örnek olarak ‘blob’ kavramı çalışılmış ve ‘sınırlı bütün’, kapanma ve prägnanz gibi ilkelerin blob gibi şekillerin tanımladığı ve bu araştırmada ‘sınırsız bütün’ olarak adlandırılan, kapanmanın sürekli olarak ertelendiği ve görsel imgenin bir bütün oluşturamadığı durumlarda sorunlu çalıştıkları gözlenmiştir. Görsel bütünün gözlemlenmesini ve algılanmasını zorlaştıran veya erteleyen bir karmaşıklık eşiği aşıldığında bütünün kendisini en basit durumda tutma eğilimi zorlanmaktadır. Karmaşıklık karşısında insan algısındaki yetersizlikler, çağdaş görsel araştırmanın neden psikolojiden, neurobilimlerin sayısal ve bilişsel yaklaşımlarına kaydığını açıklamaktadır. Ancak, görsel dünyanın karmaşıklaşması, insan sezgi ve algısının yerine niceliksel modellerin konmasından çok, bu sistemlerin güçlendirilmesini gerektirmelidir çünkü biçimsel repertuarın genişlemesi, karmaşıklaşması ve zenginleşmesi yalnızca etkili bir algı kuramını değil, aynı zamanda bu biçimsel akışkanlığın ayıklanmasını sağlayabilecek bir estetik kuramını da gereksinmektedir.

PDF

___

ARNHEIM, R. (1954, rev. 1974) Art and Visual Perception: A Psychology of the Creative Eye, University of California Press, Berkeley, California.

BEHRENS, R. (2004) Art, Design and Gestalt Theory, Leonardo On-Line.

Available from: http://www.leonardo.info/isast/articles/behrens.html [Accessed: 21 March 2006]

BOUTOT, A. (1993) L’invention des formes, Editions Odile Jacob, Paris

CACHE, B. (1999) Plea for Euclid, Any (24) 54-9.

CAMPEN, C. v. (1997) Early Abstract Art and Experimental Gestalt Psychology, Leonardo (30:2) 133-6.

CAMPEN, C. v. (1996) Picture Perception Research: Gibson’s Continuation of the Gestalt and Bauhaus Tradition, 15th Cheiron Conference, Leiden, the Netherlands. Available from: http://www.synesthesie. nl/pub/cheiron.htm. [Accessed: 20 January 2009]

CARPO, M. (2004) Pattern Recognition, Focus, Vol. 3 of Metamorph, catalogue of the 9th International Biennale d’Architettura, Venice, ed. K. W. Forster, Marsilio and Rizzoli International, Venice and New York; 44-58.

CHRISTOPHER, A. (2002) The Nature of Order: An Essay on the Art of Building and the Nature of the Universe, Center for the Environmental Structure, Berkeley, California.

DENEL, B. (1979) A Method for Basic Design, Middle East Technical University, Faculty of Architecture Publication, Ankara.

DESOLNEUX, A., MOISAN, L. and MOREL, J-M. (2003) Computational Gestalts and Perception Thresholds, Journal of Physiology-Paris (97) 311-24.

EPSTEIN, W. (1988) Has the Time Come to Rehabilitate Gestalt Theory? Psychological Research (50) 2-6.

EHRENFELS C. v. (1890/1988) On Gestalt Qualities, Foundations of Gestalt Theory, ed. and trans. B. Smith, Philosophia Verlag, Vienna; 82-117.

GÜNAY, B. (2007) Gestalt Theory and City Planning Education, METU Journal of the Faculty of Architecture (24:1) 93-113.

HATFIELD, G. and EPSTEIN, W. (1985) The Status of the Minimum Principle in the Theoretical Analysis of Visual Perception, Psychological Bulletin (97: 2) 155-186. Available from: http://eprints. kfupm.edu.sa/71392/1/71392.pdf [Accessed: 25 May 2009]

KING, B., WERTHEIMER, M. (2005) Max Wertheimer and Gestalt Theory, Transaction Publishers, New Brunswick, New Jersey.

KOFFKA, K. (1935) Principles of Gestalt Psychology, Harcourt Brace, New York.

LYNN, G. (2003) Intricacy, ICA, University of Pennsylvania.

LUCCIO, R. (1999a) Self-Organization in Perception. The Case of Motion, Functional Models of Cognition, ed. A. Carsetti, the Netherlands, Kluwer Academic Publishers; 91-100.

LUCCIO, R. (1999b) On Prägnanz, Shapes of Forms: From Gestalt Psychology and Phenomenology to Ontology and Mathematics, ed. L. Albertazzi, the Netherlands, Kluwer Academic Publishers, 123-148.

LUCHINS, A.S. and LUCHINS, E.H. (1959) Comments on the Concept of Closure.

Extract from LUCHINS, A.S. and LUCHINS, E.H. (1959) Rigidity of Behavior - A Variational Approach to the Effect of Einstellung, University of Oregon Books, Eugene, Oregon; 273, 281f. Available from: http:// gestalttheory.net/archive/closure.html [Accessed: 15 March 2006]

LUPTON, E. (1991) Visual Dictionary, The ABC’s of The Bauhaus and Design Theory, eds. Lupton, E., Miller, A.J., Princeton Architectural Press; 22-33.

LUPTON, E, MILLER, A. J. eds. (1991) The ABC’s of The Bauhaus and Design Theory, Princeton Architectural Press.

MASSUMI, B. (1995) Interface and Active Space: Human-Machine Design [online]. First published in the Proceedings of the Sixth International Symposium on Electronic Art (Montreal, 1995). Available from: http://www.anu.edu.au/HRC/first_and_last/works/interface.htm [Accessed: 8 march 2006]

MENNAN, Z. (2003) Des Formes Non Standard: Un ‘Gestalt Switch’, Architectures Non Standard , eds. F. Migayrou, Z. Mennan, Editions du Centre Pompidou, Paris; 34-41.

MENNAN, Z. (2006) Questioning Graphic Rationality in Architecture: Experimentations on the visual and the non-visual, paper presented at Architectural Education Forum 3: Global Architectural Education Area GAEA, Association for Architectural Education Arch-Ed, ITU, İstanbul, 15-17 November 2006.

MENNAN, Z. (2007) The Shifting Grounds of Gestalt Theory: A Problematization of Visual Perception within the Context of Self Differentiating Forms, paper presented at Relations and Structures: Developments of Gestalt Theory in Psychology and Adjacent Fields, 15th Scientific Convention of the International Society for Gestalt Theory and its Applications, Macerata, Italy, 25-27 May 2007.

MOISAN, L. and MOREL, J-M. (2003) Computational Gestalts and Perception Thresholds, Journal of Physiology-Paris (97) 311-24.

SMITH, B. ed. (1988) Foundations of Gestalt Theory, Philosophia Verlag, Vienna.

SMITH, B. (1994) Austrian Philosophy : The Legacy of Franz Brentano, Open Court, Chicago and la Salle.

WERTHEIMER, M. (1911) Über das Denken der Naturvölker (On the Thinking of Indigenous People), Zeitschrift für Psychologie (60) 321-78.

WERTHEIMER, M. (1912) Experimentelle Studien über das Sehen von Bewegung (Experimental Studies of the Perception of Motion), Zeitschrift für Psychologie (61) 161-265.

WERTHEIMER, M. (1938) Laws of Organization in Perceptual Forms, A Source Book of Gestalt Psychology, ed. and trans. W. D. Ellis, Harcourt Brace, New York, 71-88. (First publication: (1923) Untersuchungen zur Lehre von der Gestalt II, Psycologische Forschung (4) 301-50. Available http://psy.ed.asu.edu/~classics/Wertheimer/Forms/ forms.htm [Accessed: 25 February 2006]

WERTHEIMER, M. (1938) Gestalt Theory, A Source Book of Gestalt Psychology, ed. and trans. W. D. Ellis, Harcourt Brace, New York. (First publication: (1925) Über Gestalttheorie, an adress before the Kant Society, Berlin, 7th December 1924, Erlangen. Reprinted (1997) Gestalt Journal Press, New York.)