Hermann Jansen ' in planlamaya ilkeleri ve Adana kentsel mekanındaki izleri

Hermann Jansen ' s planning principles and his urban legacy in Adana

Bu çalışma Alman mimar ve şehir plancısı Hermann Jansen’in planlama ilkelerini Adana kenti için hazırladığı imar planları üzerinden tartışmaktadır. Yirminci yüzyılın ilk yarısında Avrupa’daki pek çok kentin planını hazırlayan Jansen, Ankara İmar Planı için açılan yarışmayı kazandıktan sonra 1928-1940 yılları arasında, Ankara dahil olmak üzere sekiz Türk kentinin planlanmasını üstlenmiştir. Jansen Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de kent planlamasına damgasını vurmuş bir kişidir. Bu yazıda Jansen’in ödül almış Berlin ve Ankara kentleri planlamasında geliştirdiği ilkelerin, 1935-1940 yılları arasında Adana için hazırlamış olduğu plana ne ölçüde yansıtıldığı araştırılmıştır. İncelememiz sonucunda, Jansen’in tarihi kent dokusunu iyileştirme amacıyla sınırlı müdahaleler yaparak koruduğu, gelişme alanlarını bölgeleme yaparak tasarladığı, farklı sosyal gruplar için mahalle birimleri oluşturduğu, geniş rekreasyon alanlarına yer verdiği ve tarihi kent merkezi ile gelişme alanları ve doğayı birbirine bağlayan yeşil omurgalar önerdiği saptanmaktadır. Bu temel ilkeler doğrultusunda Jansen planının Adana’daki kentsel mirası koruyan, çevreyle barışık ve işlevsel bir planlama anlayışının ürünü olduğu anlaşılmaktadır. Hermann Jansen’in öğrencisi olduğu, Camillo Sitte ve etkilendiği Bahçe Kent Akımının kurucuları olan Ebenezer Howard ve Theodor Fritsch’in ilkeleriyle koşut olan bu planlama yaklaşımının, Türkiye’nin toplumsal, iktisadi ve kültürel ortamına başarıyla uyarlanabildiği ileri sürülebilir.

PDF

___

ABBOTT, C. (2006) Planning and Urban Design Standards, John Wiley and Sons. Inc., New Jersey.
AKCAN, E. (2009) Çeviride Modern Olan: Şehir ve Konutta Türk-Alman İlişkileri [Modernity in Translation: Turkish-German Relations in City and Dwelling], Yapı Kredi Yayınları 2859, Cogito 173, İstanbul.
AKVERDİ, N. (1935) Adana: Cumhuriyetten Evvel ve Sonra [Adana: Before and After the Republic], Ulus Basımevi, Ankara.
AKTÜRE, S. (1989) The Islamic Anatolian City, Environmental Design: Journal of the Islamic Environmental Design Research Centre (1-2) 68-79.
BACHELOR, P. (1969) The Origin of the Garden City Concept of Urban Form, The Journal of the Society of Architectural Historians 28, no: 3 (October 1969) 184-200.
BADEMLİ, R. (1994) Ankara’da Kent Planlama Deneyi ve Ulaşılan Sonuçlar [Urban Planning Experience and Conclusions in Ankara], in Ankara Ankara, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul; 161-9.
BOZDOĞAN, S. (2001) Modernism and Nation Building: Turkish Architectural Culture in the Early Republic, University of Washington Press,Washington.
CARMONA, M., HEATH, T., OC, T., and TIESDELL, S. (2003) Public Places, Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design, Architectural Press,London.
CENGİZKAN, A. (2004) Ankara’nın İlk Planı: 1924-1925 Lörcher Planı [The First Development Plan of Ankara: The Lörcher Plan 1924-1925], Ankara Enstitüsü Vakfı and Arkadaş Yayıncılık, Ankara.
CENGİZKAN, A. (2003) Söz ve Tarih IV: Modernleşme ve Adana: Demiryolu + Sulama + Aydınlatma + Tramvay + Park [Statements and History IV: Modernisation and Adana: Railway + Irrigation + Illumination + Tramcar + Park], Arredamento Mimarlık, 2003/63; 93-6.
CENGİZKAN, A. (2002) Modernin Saati: 20. Yüzyılda Modernleşme ve Demokratikleşme Pratiğinde Mimarlar, Kamusal Mekân ve Konut Mimarlığı [The Hour of the Modern: Architects, Public Space and Housing in Modernization and Democratization Practices of the Twentieth Century] Mimarlar Derneği and Boyut Yayın Grubu,Ankara.
COLLINS, G. R. and COLLINS, C. C. (1965) Translators Preface in Camillo Sitte (1889) City Planning According to Artistic Principles Phaidon Press, London.
CUINET, V. (2001) Géographie Administrative Statistique, Descriptive et Raisonnée de Chaque Province de L’Asie Mineure (1891-1894) [Statistical, Descriptive and Reasoned Administrative Geography of Each Province in Asia Minor (1891-1894)], Isis, İstanbul.
DIEFENDORF, J. M. (1997) The New City: German Urban Planning and the Zero Hour, in Geoffrey J. Giles eds., Stunde Null: The End and the Beginning Fifty Years Ago, Occasional Paper No: 20, German Historical Institute, Washington DC; 89-104.
DOĞRAMACI, B. (2007) Architektur, Politik, Kulturtransfer: Deutschsprachige Architekten, Stadtplaner und Bildhauer als Gestalter der türkischen Hauptstadt Ankara [Architecture, Politics and Culture Transfer: German Speaking Architects, Planners and Sculptors during the Establishment of Turkish Capital Ankara] in Gabriele Clemens eds., Die Türkei und Europa, LIT Verlag, Berlin, 95-126.
ERKUN, V. (1998) Atatürk Döneminde Tarım Politikası [Agricultural Policy during the Atatürk Period], Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi [Journal of Atatürk Research Centre] XIV, no: 42;1187-97.
FRITSCH, T. (1906) Die Stadt der Zukunft (Gartenstadt) [The City of Future (Garden City)], 1. Auflage, Hammer, Leipzig.
FRITSCH, T. (1912) Die Stadt der Zukunft: Gartenstadt [The City of Future: Garden City], 2. Titel-Ausg., Hammer, Leipzig.
GREAT BRITAIN PARLIAMENT (1866), Parliamentary Papers, Harvard University Press, HMSO, 428-9.
HOWARD, E. (1902) Garden Cities of Tomorrow, Sonnenschein and Co. Ltd.,London.
KOSTOF, S. (1999) The City Shaped, Thames and Hudson, London.
KOSTOF, S. (1995) A History of Architecture, Oxford University Press,Oxford.
KÖKER, O. (2008) 100 Yıl Önce Türkiye’de Ermeniler [Armenians in Turkey 100 Years Ago], 2. Baskı, Bir Zamanlar Yayıncılık, İstanbul.
MADANIPOUR, A. (1996) Design of Urban Space - An Inquiry into a Socio- Spatial Process, John Wiley and Sons, New York.
MÜDERRİSOĞLU, A. (2007) Cumhuriyetin Kurulduğu Yıl Türkiye Ekonomisi [Turkish Economy in the Year the Republic was Established], Deniz Kültür Yayınları: 20, Sekizinci Sanat FYT, İstanbul.
QUATAERT, D. (2008) Anadolu’da Osmanlı Reformu ve Tarım 1876-1908, [Ottoman Reform and Agriculture in Anatolia 1876–1908], translated by N. Özok Gündoğan, A. Z. Gündoğan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
REUTHER, H. (1974) Hermann Jansen, Neue Deutsche Biographie 10, Duncker and Humblot, Berlin.
SCHEER, T., KLEIHUES, J. P., KAHLFELDT, P. and BÄRNREUTHER, A. (2000) Stadt der Architektur, Architektur der Stadt: Berlin 1900-2000 [City of Architecture, Architecture of City: Berlin 1900-2000], Neues Museum, Berlin, Germany.
SCHUBERT, D. (2004) Die Gartenstadtidee zwischen reaktionärer Ideologie und pragmatischer Umsetzung: Theodor Fritschs völkische Version der Gartenstadt [The Garden City Idea between Reactionary Ideology and Pragmatic Implementation: Theodor Fritsch’s National Version of Garden City], Dortmunder Beiträge zur Raumplanung 117, Blaue Reihe, IRPUD, Dortmund.
SEYHAN VALİLİĞİ (1938) Seyhan Cumhuriyetin 15 Yılı İçinde [Seyhan in the 15 Years of the Republic], Tan Matbaası, İstanbul.
SITTE, C. (1965) City Planning According to Artistic Principles (Der Städtebau nach Seinen Künstlerischen Grundsätzen), tr. by G.R. Collins, C.C. Collins, Phaidon Press, London.
TANKUT, G. (1993) Bir Başkentin İmarı: Ankara (1929-1939) [The Development of a Capital: Ankara (1929-1939)], Anahtar Kitaplar,İstanbul.
TOKSÖZ, M., YALÇIN, E. (1999) Modern Adana’nın Doğuşu ve Günümüzdeki İzleri [The Birth of Modern Adana and its Contemporary Traces], in Ç. Kafesçioğlu, L. Thys-Şenocak eds. Aptullah Kuran için Yazılar [Essays in Honor of Aptullah Kuran], Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 435-52.
TÜMER, G. (1998) Cumhuriyet Döneminde Yabancı Mimarlar Sorunu [The Issue of Foreign Architects during the Republican Period], Mimarlar Odası İzmir Şubesi, İzmir.
YAVUZ, F. (1981) Başkent Ankara ve Jansen [Capital City Ankara and Jansen], METU Journal of the Faculty of Architecture, (7), 25-33.