A Typological Perspective: The Impact of Cultural Paradigmatic Shifts on the Evolution of Courtyard Houses in Cairo

Geleneksel Kahire evleri oldukça çok araştırılmış bir konudur. Bu çalışmalarda genellikle vurgu mimari üslup tartışmalarına ve kültürel açıdan otantikliğe ayrılmıştır; konutun ana mekanlarmdaki sürekli dönüşümün işlevsel ve sosyo-mekansal nedenlerine ise çok az değinilmiştir. Bu yazı, Kahire'deki geleneksel avlulu evlerin evrim Sürecine daha yakından bakmakta, onların ana mekanlarının form . değişikliklerini ve bu değişim sürecinin Mısır'ın ve onun başkenti Kahire'nin üç yüzyıl boyunca geçirdiği kültürel paradigma kaymalarıyla ilişkisini anlamaya ve açıklamaya çalışmaktadır. Bu evrim sürecinin yer aldığı bağlamı daha iyi anlama çabası, yazarı Kahire'deki avlulu evler üzerindeki etki ve müdahaleleri betimleyen bir çözümleme çalışmasına zorlamıştır. Çözümleme, kültür ve kültürel değişim anahtar sözcüklerine odaklanmıştır. Bu evrim sürecini fiziksel olarak izleyebilmek amacıyla, tipolojikbir çözümleme işleyimi benimsenmiştir. On sekizinci yüzyıldan yirminci yüzyıla kadar geniş bir zaman aralığından, birbirini izleyen ancak farklılaşan kültür ortamlarını temsil eden onsekiz konut planı seçilmiştir. Bu yöntem kapsamında, konutun geçirdiği değişimi ve gelişmeyi resmeden anahtar yapı öğelerine karar verilmiştir. Bunlar 'avlu', planda kırılarak gelişen 'giriş' ya da 'dehliz' (dihliz), genellikle eyvanlara açılan ve zemin katta bulunan kabul odası {qa'a ), ki daha sonra adı antre olmuştur, yine zemin katta bulunan açık havada oturma mekanı olan ve avlu ile arka bahçeyi birleştiren 'tahtaboş' (takhtabush) ve birinci katta avluya bakan ve havalandırma amaçlı bir tür 'balkon' (maka'ad) olarak belirlenmiştir. Bu çözümlemenin sonucu olan bulgular, her yapı öğesinin tanımı ve zaman içinde geçirdiği dönüşüm açısından değerlendirilmiştir. Seçilen ev tiplerinin tipolojik 'okuma'sı, şu iki sorunun yanıtlanmasında kullanılmıştır: Bu yapı öğeleri değişmiş midir; kaybolan ya da çağdaş konutlarda eşdeğerleri bulunan öğeler var mıdır? Eğer varsa, bu eşdeğer öğelerin çeşitleri, işlevleri ve kullanımları nelerdir? Geleneksel evlerin verdiği bu sonuçlar üzerinden, geleceğin araştırmalarına ışık tutacak kimi kavramsal ve yöntemsel çıkarımlar yapılmaktadır.

PDF

___

ABARKAN, A., SALAMA, A. (2000) Courtyard Housing in Africa: Changing Paradigms. Proceedings of the ENHR 2000, Conference on Housing in the 21st Century: Fragmentation and Re-Orientation, Publications of the European Network of Housing Research, Gâvle, Sweden.

ABU-LUGHOD, J. (1973) Cairo: Perspective and Prospectus. From Madina to Metropolis, ed. L. Carl Brown, The Darwin Press, Princeton, New Jersey; 95-114.

ALSAYYAD, N., ed. (2001) Hybrid Urbanism: On the Identity Discourse and. the Built Environment, Praeger, Westport, CT.

ALTMAN, I., CHEMERS, M. (1981) Culture and Environment, Cambridge University Press, Cambridge, MA.

BEHRENS-ABOUSEIF, D. (1989) Islamic Architecture in Cairo, E. J. Brill, Leiden, NY.

DE BONO, E. (1991) lam Right, You are Wrong, Penguin Books, London.

HAIDAR, G. (1980) Islamic Architecture in Non-Islamic Environments. Places of Public Gathering in Islam, ed. L. Safran, Aga Khan Award for Architecture, Geneva, Switzerland; 123-126.

HACIHASANOĞLU, O. and HACIHASANOĞLU, I. (1997) The Impact of Cultural Processes on Housing Patterns in Istanbul, Culture and Space in the Home Environment, ed. S. M. Ünügür, O. Hacıhasanoğlu and H. Turgut, Globus, Dünya Basımevi, Istanbul, Turkey; 85-102.

LAWRENCE, R. (1997) Understanding Home: Critical Evaluations and Innovative Approaches, Culture and Space in the Home Environment, International Symposium (4-7 June 1997) eds. S. M. Ünügür, Ö. Hacıhasanoğlu, H. Turgut, Istanbul Technical University and IAPS Culture and Space In the Built Environment Network, İstanbul, Turkey; 3-9.

MICHELLE, G. ed. (1995) Architecture of the Islamic World, Its History and Social Meaning, Thames and Hudson, London.

OLIVER, P. (1990) Dwellings: The House Across the World, University of Texas Press, Austin, Texas.

PETRUCCIOLI, A. (1999) Historical Processes of the Building Landscape, Architectural Knowledge and Cultural Diversity, ed. W. O'Reilly, Comportements, Lausanne, Switzerland; 39-50.

RAPOPORT, A. (1969) House Form and Culture, Prentice-Hall, New Jersey.

RAPOPORT, A. (1983) Environmental Quality in the Metropolitan Areas and Traditional Settlements, Habitat International v: 1, n: 3-4; 37-63.

SAADEDDIN, I. (1984) Cairo: A Sociological Profile. Expanding Metropolis: Urban Growth of Cairo, ed. A. Evin, Concept Media and the Aga Khan Award for Architecture, Geneva, Switzerland; 25-33.

SALAMA, A. (1998) Human Factors in Environmental Design, the Anglo Egyptian Publications, Cairo, Egypt.

SALAMA, A. (1999) Culture Implies Diversity, Architectural Knowledge and Cultural Diversity, ed. W. O'Reilly, Comportements, Lausanne, Switzerland; 171-177.

SERAGELDIN, I. (1990) The Architecture of Housing: The Issue, The Architecture of Housing, ed. R. Powell, Concept Media and the Aga Khan Award for Architecture, Geneva, Switzerland; 22-30.

SKELTON, T. and ALLEN, T. (1999) Culture and Global Change. Routledge, London.

WRIGHT, G. (1991) The Politics of Design in French Colonial Urbanism, University of Chicago Press, Chicago, Illinois.