Sporun Sosyal Hareketlilik Üzerindeki Rolü

Bu çalışma, bir meslek olarak elit sporun, alt tabakaya mensup bireyler için hangi ölçüde yukarı doğru bir dikey hareketlilik aracı olabileceğini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Araştırma ikincil kaynakların analizine dayanarak yapılmış bir literatür çalışmasıdır. Araştırma geniş bir tarihsel süreç içerisinde ele alınmıştır. Serbest zamanın tarihsel süreç içerisinde uzunca bir dönem aristokratların tekelinde bulunduğu söylenebilir. Serbest zamanın en önemli kültürel pratiği olan spor da çoğunlukla elitlerin katıldığı bir faaliyet olarak kabul edilmiştir. Ancak bir sportif pratik orta ve alt tabakaya doğru yayıldıkça, toplumun büyük bir kesiminin bu spor dallarına ilgi gösterdiği ve zaman içerisinde bu sportif pratiklerin maddi imkân ve statüyü de beraberinde getirerek popüler hale geldiği söylenebilir. Özellikle de günümüzde elit sporun, kitle iletişim araçlarının da etkisiyle, alınır satılır bir meta, milyonlarca kişinin çalıştığı bir endüstri ve üzerinde binlerce bilim insanın araştırma yaptığı bir alana dönüştüğü; artan ilgi ve ödüller neticesinde de, özellikle gençler arasında gözde bir meslek haline geldiği görülmektedir. Elit sporun bu şekilde profesyonel bir faaliyete dönüşmesi, başka bir ifadeyle bir meslek haline gelmesi, aynı zamanda dikey hareketlilik aracı olduğu anlamına da gelebilir. Başta futbol olmak üzere, basketbol, atletizm, tenis, boks gibi bazı branşlarda yer alan alt tabakadan birçok sporcu, hem kendilerinin hem de dolaylı olarak ailelerinin statüleriniyükseltmişler ve önemli miktarda gelir elde etmişlerdir. Spordaki yüksek ödüller ve ünlü sporcuların çeşitli kitle iletişim araçları aracılığıyla sürekli gündemde tutulması, gıpta etkisi yaratmakta ve toplumun büyük çoğunluğunun-özellikle alt tabakadakilerin, siyahların ve etnik olarak dezavantajlı olanların- spora olan ilgisini arttırmaktadır. Sonuç olarak, spor yoluyla yukarı doğru dikey hareketlilik sadece elit spor için ve belirli branşlar için geçerlidir. Elit spor alt tabakadaki bireyler için ciddi bir gelir ve statü kazanma imkânı sunmaktadır. Ancak, spor yoluyla sosyal hareketliliğin belirli fiziki yeteneklere sahip olanlara açık olduğunu ve milyonlarca birey arasından çok az bir kısmının iyi bir gelir ve statüye ulaşabildiğini unutmamak gerekir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyoloji, Serbest Zaman, Elit Spor, Spor, Sosyal Hareketlilik

The Role of Sport on Social Mobility

The aim of this study is to reveal to what extent elite sport is an upward vertical mobility tool especially for individuals in the lower layer of society. This is a literature study conducted by drawing on secondary resources. The research has been studied in a wide historical process. It could be said that throughout history, free time has been monopolized by aristocrats for a long period of time. Therefore, in sports, which is the most important cultural practice of free time, could have been accepted as an activity involving only the elite layer. However, as a sportive practice expands toward the middle and lower classes, it can be said that these sportive practice are getting popular by bringing financial opportunity and status together over time when a large part of the society shows interest in these sportive branches. Especially nowadays, with the influence of the mass media, it has seen that elite sports have turned into a commercially available commodity, an industry where millions of people work and a field on which thousands of scientists have studied, and it is seen that it has become a favorite profession especially among young people as a result of the increasing interest and awards. The transformation of elite sport into a professional activity in this way, in other words to become a profession, may also mean that is a tool of vertical mobility at the same time. Many athletes from the lower class in some branches such as basketball, athleticism, tennis, boxing and especially football, raised both their own statue and also their families indirectly and supplied a significant amount of income. The high rewards in elite sport and the continued involvement of renowned athletes through various mass media create envy effects and increase the interest of the majority of society -especially the lower-strata, blacks and ethnically disadvantaged. As a result, vertical upward mobility through sports only applies to elite sport and some branches. Elite sport offer a significant income and status opportunity for individuals at the lower layer. However, it should be noted that this opportunity applies to very few people among those who wish to obtain status through sports.

Keywords:

Sociology, Leisure Time, Elite Sport, Sport, Social Mobility,

PDF

___

Aksoy, S. (2017). “Değişen Teknolojiler ve Endüstri 4.0: Endüstri 4.0’ı Anlamaya Dair Bir Giriş”, SAV Katkı, 4: 34-44.
Amman, M. T. (2000). “Spor Sosyolojisi”, Sporda Sosyal Bilimler, ed. Can İkizler, ss. 85-150, İstanbul: Alfa Yayınları.
Arslantürk, Z. ve Amman M. T. (2012). Sosyoloji-Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Bauman, Z. (2015). Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına mıdır?, çev. Hakan Keser, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bauman, Z. (2012). Küreselleşme-Toplumsal sonuçları, çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bourdieu, P. (2016). Sosyoloji Meseleleri, çev. Filiz Öztürk, Büşra Uçar, Mustafa Gültekin ve Aslı Sümer, Ankara: Heretik Yayınları.
Bourdieu, P. (2015). Ayrım-Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi, çev. Derya Fırat Şannan ve Ayşe Günce Berkkurt, Ankara: Heretik Yayınları.
Bourdieu, P. ve Passeron J. C. (2015). Yeniden Üretim-Eğitim Sistemine İlişkin Bir Teorinin İlkeleri, çev. Aslı Sümer, Levent Ünsaldı ve Özlem Akkaya, Ankara: Heretik Yayınları.
Cashmore, E. (2010). Making Sense of Sports, New York: Routledge.
Coakley J. J. (1998). Sport in Society, Boston: McGraw-Hill.
“Cüneyt Çakır’ın Dev Kazancı Ortaya Çıktı”, Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2019, (http://spor.haber7.com/futbol/haber/2858898-cuneyt-cakirin-dev-kazanci-ortaya-cikti) adresinden erişildi.
Demirpolat, A. (1988). Toplum ve Spor, Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
Dever, A. (2017). Sosyolojik Teoriler ve Spor, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
Dever, A. (2015). Spor Sosyolojisi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
Doğan, B. (2007). Spor Sosyolojisi ve Uygulamalı Spor Sosyolojisine Giriş, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Eitzen, D. S. ve Sage G. H. (1997). Sociology of North American sport, Boston: McGraw-Hill.
Elmas S. ve Akmeşe Z. (2015). Spordaki Toplumsal Hareketliliğin Toplumsal Yaşamdaki Görünümü: “Ya Ya Ya Şa Şa Şa Filmi, Oyunun Ötesinde, eds. İlknur Hacısoftaoğlu, Funda Akcan ve Nefise Bulgu, ss. 357-376, Ankara: NotaBene Yayınları
“En Çok Kazanan Hakem Belli Oldu! 7.8 Milyon TL...”, Erişim Tarihi: 28 Mayıs 2018, (http://www.hurriyet.com.tr/sporarena/galeri-en-cok-kazanan-hakem-belli-oldu-7-8-milyon-tl-40850374) adresinden erişildi.
Erkal, M. (1982). Sosyolojik Açıdan Spor, İstanbul: Filiz Kitabevi.
Erkal, M. Özbay, G. ve Ayan, D. (1998). Sosyolojik Açıdan Spor, İstanbul: Der Yayınları.
Giddens, A. ve Sutton, P. W. (2016). Sosyoloji, çev. Mesut Şenol, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Gruneau, R. S. (1978). “Elites, Class and Corporate Power in Canadian Sport: Some Preliminary Findings”, Sociology of Sport: Sociological Studies and Administrative, Economic and Legal Aspects of Sports and Leisure, ed. F. Landry & WAR. Orbans, Miami.
Habermas, J. (2002). Küreselleşme ve Milli Devletlerin Akıbeti, çev. Medeni Beyaztaş, İstanbul: Bakış Yayınları.
Haviland, W. A. Harald, P. Walrath, D. ve Mcbride, B. (2008). Kültürel Antropoloji, çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Horak, R. (2009). “Viyana’da Futbol Kültürü- İngilizce Başlangıçtan Avusturyalı Gelişmeye”, Futbol ve Kültürü-Takımlar, Taraftarlar, Endüstri, Efsaneler, der. Roman Horak, Wolfgang Reiter ve Tanıl Bora, ss. 305-312, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kılcıgil, E. (1998). Sosyal Çevre-Spor İlişkileri, Ankara: Bağırgan Yayınları.
Loy J. W. (1969). “The Study of Sport and Social Mobility”, Aspects of Contemporary Sport Sociology, ed. Gerald S, Kenyon, ss.101-119, Chicago: The Athletic Institute.
Marschık, M. (2009). “Austro-Faşizm’de İşçi Futbolu”, Futbol ve Kültürü-Takımlar, Taraftarlar, Endüstri, Efsaneler, der. Roman Horak, Wolfgang Reiter ve Tanıl Bora ss. 297-305, İstanbul: İletişim Yayınları.
Marx, K. (2015). Kapital, Kapitalist Üretimin Eleştirel bir Tahlili-Cilt 1-2-3-, çev. Alaattin Bilgi, Ankara: Sol Yayınları.
Mason, T. (2009). “The Blues and The Reds (Maviler ve Kırmızılar) – Liverpool ve Everton’un Hikayesine Dair”, Futbol ve Kültürü-Takımlar, Taraftarlar, Endüstri, Efsaneler, der. Roman Horak, Wolfgang Reiter ve Tanıl Bora, ss. 275-296, İstanbul: İletişim Yayınları.
“Mayweather Çıldırdı: ‘1 Trilyon Dolara Evet Derim”, Erişim Tarihi: 10 Şubat 2019, (https://www.posta.com.tr/mayweather-cildirdi-1-trilyon-dolara-evet-derim-haber-fotograf-2088127) adresinden erişildi.
Nalbantoğlu, H. Ü. (2010). Yan Yollar –Düşünce, Bilgi, Sanat, İstanbul: İletişim Yayınları.
Özil, M. (2018). Futbolun Büyüsü ve Gerçekleşen Hayaller, çev. Semih Uçar, İstanbul: Doğan Kitap.
Öztürk, F. (1998). Toplumsal Boyutlarıyla Spor, Ankara: Bağırgan Yayımevi.
Rowe, D. (1996). Popüler Kültürler: Rock ve Sporda Haz Politikası, çev. Mehmet Küçük, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ritzer, G. (2011). Küresel Dünya, çev. Melih Pekdemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sennett, R. (2011). Yeni Kapitalizm Kültürü, çev. Aylin Onacak, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sert, M. (2002). “Spor Dünyasında Beden-İktidar İlişkisi”, Toplumbilim, 16: 101-115.
Sowerby, R. (2012). Yunan Kültür Tarihi, çev. Özür Umut Hoşafçı, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Spaaij, R. (2009). “Sport as a Vehicle for Social Mobility and Regulation of Disadvantaged Urban Youth”, International Review for the Sociology of Sport, 44(2-3): 247-264.
Sunar, L. (2018). Sosyal Tabakalaşma-Kavramlar, Kuramlar ve Temel Meseleler, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Sunar, L. ve Kaya, Y. (2018). “Türkiye’de Değişen Sosyo-Ekonomik Yapı İçerisinde Meslekler”, Türkiye’de Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik, ed. Lütfi Sunar, ss. 3-52, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Şengönül, T. (2008). “Sosyal Sınıf Kökeni, Eğitimsel Kazanım ve Dikey Sosyal Hareketlilik İlişkisi”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi.
Tekin, Z. ve Karakuş, K. (2018). “Gelenekselden Akıllı Üretime Spor Endüstrisi 4.0”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(3): 2103-2117.
Ünal, A. Z. (2018). Toplumsal Tabakalaşma ve Hareketlilik-Olgular, Kavramlar, Kuramlar, Ankara: Atıf Yayınları.
Veblen, T. B. (2015). Aylak Sınıfın Teorisi, çev. Eren Kırmızıaltın ve Hüsnü Bilir, Ankara: Heretik Yayınları.
Wacquant, L. (2015). “İşleyen Boksörler: Profesyonel Boksörler Arasında Bedensel Sermaye ve Bedensel Emek”, Oyunun Ötesinde, eds. İlknur Hacısoftaoğlu, Funda Akcan ve Nefise Bulgu, ss. 119-156, Ankara: NotaBene Yayınları.
Wacquant, L. (2012). Ruh ve Beden-Acemi Bir Boksörün Defterleri, çev, Nazlı Ökten, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Willis, P. (2016). İşçiliği Öğrenmek- Sınıf, İşçilik ve Eğitim: İşçi Çocukları Nasıl İşçi Oluyor?, çev. Fuat Dara Elhüseyni, Ankara: Heretik Yayınları.
Zencirkıran, M. (2016). Sosyoloji, Bursa: Dora Yayıncılık.
Zeytinoğlu, E. (2005). Uyku Tulumunda Spor, İstanbul: Telos Yayıncılık.
“2018’de En Çok Kazanan Sporcular”, Erişim Tarihi: 1 Ocak 2019, (https://www.cnnturk.com/spor/futbol/2018de-en-cok-kazanan-sporcular?page=12) adresinden erişildi.