Mecâz ve Kinâye Üslûbunun Kur’ân’daki İzdüşümleri: Hicr Sûresi Özelinde Bir İnceleme

Bu makale beyân ilminin kapsamında kabul edilen mecâz kavramını ele alan giriş bölümü hariç istiâre, mecâz-ı mürsel ve kinâye olmak üzere üç ana başlıktan oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde mecâzın kavramsal çerçevesi çizilmiş ardından sırasıyla istiâre, mecâz-ı mürsel ve kinâye unsurlarının izahına geçilmiştir. Çalışmanın odak noktasını bahsi geçen unsurların Hicr sûresi özelinde örneklendirilmesi oluşturacaktır. Bu bağlamda öncelikle mecâz ve kinâye unsurlarının Kur’ân metninde kazandığı yan anlama mercek tutan belli sayıdaki örneğe yer verilecektir. Ardından her bir örnekteki edebî sanatın gerçekleşme şekline yönelik bir çözümleme denemesine yer verilecektir. Sonrasında tespit edilen edebî sanata zemin olan lafzın temel anlamıyla beyân üslûbunun etkisiyle kazandığı yan anlama ilişkin izah ve değerlendirmelerde bulunulacaktır. Nihayetinde tespit edilen yan anlamın âyete kazandırdığı anlam boyutuna işaret edilecektir. Bu yönde yapılacak bir çalışmayla bir yandan Kur’ân’ın eşsiz üslûbu diğer yandan manaya kazandırdığı vüsat gözler önüne serilmiş olacaktır. Ez cümle çalışmada beyân ilmini teşkil eden istiâre, mecâz-ı mürsel ve kinâye unsurlarının ana hatlarıyla Hicr sûresi özelinde örneklendirilmesi ve anlamla irtibatının ortaya koyulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur’ân-ı Kerim, Mecâz, İstiâre, Hicr sûresi.

The Reflections of the Metaphor and the Allusion Style in the Holy Qur’an: An Examination in Particular of the Surah of Hijr

This article consists of three main headings: istiarah, majaz al-mursal and kinayah, except for the introductory section that deals with the concept of majaz, which is accepted within the scope of bayan. In the introductory part of the study, the conceptual framework of the majaz was drawn, and then respectively the elements of istiarah, majaz al-mursal and kinayah were explained. The mentioned elements in the Surah al-Hijr will be on the exemplification of the focus of the study. In this context, first of all, a certain number of examples that concentrate on the connotation of the elements of majaz and kinayah in the text of the Holy Qur’an will be given. Then, an analysis attempt will be made about the realization of the literary art in each example. Following this, an explanation and evaluation will be made regarding the basic meaning of the word, which is the basis of the identified literary art, and the connotation it gains under the influence of the style of bayan. Finally, it will be pointed out that the connotation that has been determined gives meaning to the verse. Such a study in this direction will reveal the unique style of the Qur’an on the one hand, and on the other hand, the extent of its meaning on the other. In summary, in the study, it is aimed to exemplify the elements of istiarah, majaz al-mursal and kinayah, which constitute the al-ilm (science field) al-bayan, in the context of Surah of Hijr and to reveal their connection with meaning.

Keywords:

Tefsir, Kur’ân-ı Kerim, Mecâz, İstiâre, Hicr sûresi.,

PDF

___

Âsım Efendi, Ebu’l-Kemal Ahmed. Okyanusu’l-basît fî tercemeti’l-kâmûsi’l-muhit/Kâmus tercümesi. 6 Cilt. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
Atîk, Abdulazîz. İlmu’l-beyân. Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1985.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mer‘aşlî. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
Bolelli, Nusrettin. Belâgat/Arap edebiyâtı. İFAV Yayınları, 2009.
Bostancı, Ahmet. “‘Arap dilinde bir mecaz-ı mürsel türü olarak aynı kökten türeyen farklı kelimelerin birbirlerinin yerine kullanılması -Kur’an-ı Kerim bağlamında bir inceleme-’”. Usûl İslam Araştırmaları 13 (2010).
Bulut, Ali. “Ebu Ubeyde’nin mecâzü’l-Kur’ân’ına yönelik bazı eleştiriler”. Şarkiyât Dergisi XIV/XV (2004).
Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Tâcul-luğa ve sıhâhu’l-arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 6 Cilt. Dâru’l-İlmi Li’l-Melâyîn, 1987.
Cevzî, Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fi ilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. IV Cilt. Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2001.