İlkokul ve Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirliklerinin İncelenmesi

Bu çalışmada ilkokul ve ortaokul 1-8.sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan 101 öyküleyici ve 78 bilgilendirici metin incelenmiş, metinlere ait cümle, kelime ve hece sayısı gibi niceliksel özellikler sunulmuştur. Ayrıca, Türkçe için en çok bilinen ve uygulanan 3 okunabilirlik formülü olan Ateşman, Çetinkaya-Uzun ve Bezirci-Yılmaz formülleriyle metin okunabilirlikleri analiz edilmiştir. İşlemler geliştirilen yazılım ve Doğal Dil İşleme teknikleri uygulanarak gerçekleştirilmiş, veriler öyküleyici/bilgilendirici metin türleri, ilkokul/ortaokul kademesi, sınıf seviyesine uygun şekilde artış, kolaydan zora dizilim ve sınıf seviyesine uygunluk bakımından değerlendirilmiştir. Öyküleyici metinlerin bilgilendirici metinlerden, ortaokul metinlerinin ilkokul metinlerinden ortalama cümle, kelime ve hece sayıları daha fazladır. Öte yandan ortalama cümle ve kelime uzunlukları itibariyle bilgilendirici metinler öyküleyici metinlerden, ortaokul metinleriyse ilkokul metinlerinden daha yüksek değerdedir. Cümle, kelime, hece, cümlelerin ortalama kelime ve kelimelerin ortalama hece sayılarının genelde sınıf seviyesine uygun şekilde artış gösterdiği fakat kolaydan zora dizilimine çok dikkat edilmediği saptanmıştır. 3 okunabilirlik formülüne göre bilgilendirici metinlerin öyküleyici metinlerden ve ortaokul metinlerinin ilkokul metinlerinden daha zor düzeyde olduğu, sınıf seviyesine göre artışın sadece 1 ve 2.sınıflarda görüldüğü, 1.sınıfta kolaydan zora dizilimine kısmen dikkat edilse de diğer sınıflarda buna dikkat edilmediği, sınıf seviyesinin üzerinde veya çok üzerinde metinler bulunduğu ve hatta 179 metinden yalnızca 23 tanesinin sınıf seviyesine uygun olduğu bu çalışmayla ortaya konmuştur. Elde edilen sonuçlar metin seçiminde okunabilirliğe dikkat edilmediğini, kitaplarda yer alacak metinlerin tespitinde okunabilirlikten faydalanılması gerektiğini, böylece metinlerin sınıf seviyesine uygunluğunun belirlenebileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Okunabilirlik, Doğal Dil İşleme, Türkçe Ders Kitabı, İlkokul, Ortaokul, Okuma Metni

Assessment of Readability of Texts Included in Primary and Secondary School Turkish Coursebooks

In this study, 101 narrative and 78 informative texts included in primary and secondary school 1st-8th grades Turkish coursebooks were examined, and quantitative features such as number of sentences, words and syllables related to these texts were presented. Moreover, Ateşman, Çetinkaya-Uzun and Bezirci-Yılmaz formulae which are the most known and applied formulae for Turkish were used in order to analyze readability of the texts. The procedures were carried out by the developed software and applying Natural Language Processing techniques, the data were evaluated in terms of following factors: narrative/informative text types, primary/secondary school grades, increasing in accordance with the class grade, sequence from easy to difficult and suitability to grade level. Average number of sentences, words and syllables of narrative texts and texts related to secondary school grade are more than the others. On the other hand, average length of sentences and words of informative texts and texts related to secondary school grade are more than the others. The number of sentences, words, syllables, average number of words included in sentences and average number of syllables included in words were increased in accordance with the grade level in general, but the sequence from easy to difficult was not taken into consideration adequately. According to 3 readability formulae, informative texts are more difficult than the narrative texts, texts for secondary school are more difficult than the texts of primary school, increase according to grade level was only seen in 1st and 2nd classes, sequence from easy to difficult was partially taken into consideration only in 1st class, texts were found out beyond or far beyond the class level, and even only 23 texts were found out as suitable for the class level out of 179 texts. The results showed that readability was not taken into account in the selection of texts, readability should be used in the determination of the texts to be included in the Turkish coursebooks so that the suitability of the texts to the class level can be determined.

Keywords:

Readability, Natural Language Processing, Turkish Coursebooks, Primary School, Secondary School, Reading Text,

PDF

___

Acar, Y. ve Karakuş, N. (2022). Türkçe ve Türk Kültürü 5-8. seviye ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 7(1), 189-203. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1112789
Akbulut, A. S. (2022). İnternet ortamındaki şeffaf plak tedavisi ile ilgili bilgilerin okunabilirlik analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Diş Hekimliği Dergisi, 4(1), 7-11. https://doi.org/10.51122/neudentj.2022.2
Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, (58), 71-74.
Ay, İ. E. ve Duranoğlu, Y. (2022). Göz damlası prospektüslerinin okunabilirlik düzeyinin değerlendirilmesi. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 27(1), 55-59. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.993863
Bağcı-Dağdeviren, Ş. ve Küçüktepe, C. (2022). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki serbest okuma metinlerinin okunabilirlik düzeylerinin farklı yaklaşımlara göre hesaplanması ve sonuçların karşılaştırılması. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 5(2), 17-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/chedar/issue/69085/1033888
Baş, B. ve İnan-Yıldız, F. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mersinefd/issue/17396/181918
Bezirci, B. ve Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 12(3), 49-62. https://dergipark.org.tr/tr/pub/deumffmd/issue/40831/492667
Bora, A. ve Arslan, M . A . ( 2021). T ürkçe d ers ( 5, 6 , 7 , 8 ) k itaplarındaki m etinlerin o kunabilirlik yönünden incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(1), 222-236. https://doi.org/10.7884/teke.5244
Bozkurt, A., Şahin, B. ve Bağcı, Z. (2022). Evaluation of readability and content of texts on autism spectrum disorder. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 7(2), 291-300. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1035882
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (15. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Çarkıt, C. ve Bahadır, H . İ . ( 2022). O rtaokul T ürkçe d ers kitapları millî mücadele v e A tatürk t eması metinlerinin okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(1), 103-111. https://doi.org/10.30703/cije.949768
Çetinkaya, G. (2010). Türkçe Metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması [Yayımlanmış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6136/82304
Dağıstanlı, İ. ve Zeytinoğlu, E. (2022). Şirket performansı ve sürdürülebilirlik raporlarının okunabilirliği: Borsa İstanbul üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 2406-2420. https://doi.org/10.20491/isarder.2022.1509
Değirmenci, K. (2022). Diş protezi hakkında bilgi sunan Türkçe internet sitelerinin okunabilirlik düzeylerinin değerlendirilmesi: Nitel Araştırma. Turkiye Klinikleri Journal of Dental Sciences, 28(4), 905-912. https://doi.org/10.5336/dentalsci.2022-89887
Eren, A. E. ve Taş, S. (2022). Evaluation intelligibility of urology consent forms. Endourology Bulletin, 14(3): 57-62. https://doi.org/10.54233/endouroloji.1161827
Eryilmaz, M. A., Solak, I., Ay, E. ve Kozanhan, B. (2022). Evaluation of readability of Turkish websites on obesity and bariatric surgery. Clinical and Experimental Health Sciences, 12(1), 41-45. https://doi.org/10.33808/clinexphealthsci.763167
MEB (2017). İlköğretim kurumları (ilkokul-ortaokul) haftalık ders çizelgesi. https://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_02/22163752_Yizelge.pdf
MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). California: Sage Publications.
Okur, A., Arı, G., Ersoyol, F. ve Okur, E. (2013). Readability of Texts Turkish Textbooks in Grades 5. Sakarya University Journal of Education, 3(2), 65-79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/suje/issue/20633/220016
Otu, M. ve Karagözoğlu, Ş . ( 2022). F ibromiyalji s endromu i le i lgili T ürkiye’deki b ilgi s unan w eb sitelerinin okunabilirlik, içerik ve kalite açısından incelenmesi. Türk Osteoporoz Dergisi, 28, 19-25. https://doi.org/10.4274/tod.galenos.2021.75508
Özbay, M. (2003). Öğretmen görüşlerine göre Ankara merkez ilköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Ankara: Gölge Ofset Matbaacılık.
Özçetin, K. ve Karakuş, N. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 175-190. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkegitimdergisi/issue/54397/731948
Sarıçam, İ., Kösecioğluları, U. ve Bozkurt, M. (2021). 2020-Lgs Türkçe sorularının okunabilirlik açısından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 9(1), 321-33. https://doi.org/10.29228/ijla.49671
Temur, T. (2003). Okunabilirlik (readability) kavramı. Türklük bilimi araştırmaları, 13, 169-182. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16954/177007
Yaran, M. ve Özkan, E. (2022). Ergoterapi ile ilgili çevrimiçi bilgilerin kalitesi ve okunabilirliği. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 10(2), 45-52. https://doi.org/10.30720/ered.904799
Zemberek. (2015, 12 Temmuz). Açık kaynak kodlu Türkçe doğal dil işleme kütüphanesi. http://code.google.com/p/nzemberek
Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime - cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101. https://dergipark.org.tr/en/pub/eku/issue/5445/73894