Ermenilerin Sevki Sürecinde Aziziye Kaymakamı Hamid Bey Hakkında Suistimal ve Yolsuzluk İddiaları

Aziziye, bölge olarak Afşar aşireti, Kafkas muhacirleri ve kuruluşundan bir süre sonra buraya yerleştirilen Ermenilerden oluşan kozmopolit denilebilecek yapıda bir yerleşim yeri haline gelmişti. Dolayısıyla bölge sakinleri arasında pek çok konuda anlaşmazlıklar ve uyumsuzluklar yaşanmaktaydı. Öyle ki, Muhacirler ile Afşarlar arasında yaşanan anlaşmazlıkların silahlı çatışma haline geldiği ve devletin bölgede kuvvet bulundurmak veya takviye güç taleplerine cevap vermek durumunda kaldığı sıklıkla belgelere yansımıştı. Bu sebeple burada memuriyet yapmak o kadar kolay bir iş değildi. Dengeyi sağlamak, yaşayanların refahını ve güvenliğini temin etmek, adil bir yönetim anlayışı sergilemek de o oranda zordu. Bunun yanı sıra, Ermeni sevkinin gündeme geldiği zamanlarda görevli memurların yolsuzluk, suistimal ve usulsüzlüklerine sık rastlanmaktaydı. Devlet, bu durumun önlenmesi hususunda oldukça titiz davranmaktaydı. Memurlarının haksızlığa ve iftiraya uğrayabileceği ihtimalini göz ardı etmeyerek Ermenilerin sağlıklı bir şekilde nakledilmeleri için gereken özeni göstermişti. Devlet, görevliler hakkında ortaya atılan iddiaları ve ithamları tahkikat heyetleri kurarak etraflıca soruşturmuştu. Suçu sabit görülenleri görevinden azletmiş ve Divan-ı Harbe havale etmişti. Bunlardan biri de Aziziye kaymakamı Hamid Bey idi. Hamid Bey de hakkındaki usulsüzlük ve yolsuzluk iddiaları üzerine tahkikattan geçmişti. Bu çalışmada, ulaşılabilen Osmanlı arşiv belgeleri ışığında Aziziye kaymakamı Hamid Bey’in 1915 yılında Ermenilerin bölgeden sevk edilmesi sürecinde karşılaştığı suçlamalar, soruşturmalar ve sonuçları hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

ERMENİ, OSMANLI, TEHCİR, KAYSERİ, SİVAS, PINARBAŞI

PDF

___

Osmanlı Arşiv Belgeleri:A.MKT.MHM. 348/18 (4 leff); 660/19 (2 leff.); 660/61 (2 leff.); 660/8 (Leff. 2, 6, 8); A.MKT.MVL. 138/66 DH.ŞFR.490/8 (2 leff.); 494/37 (3 leff); 56/128; 56/295; 56/365; 57/116; 57/117; 58/179; 666/130İ.DH. 1517/16 (2 leff.) MVL. 649/96-4
Araştırma Eser ve Makaleler:Altıntaş, A. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nun Tehcir Kararı Alması Ve Uygulaması. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, VII/1, 77-99.Ata, F. (2011). İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları. Ankara: TTK Yay.Babacan, H. (2005). Mehmed Talât Paşa (1874-1921). Ankara: TTK Yay.Çaycı, A. (2006). Türk-Ermeni İlişkilerinde Gerçekler, Ankara: ATAM Yay.Göksel, B. (1985). Meşrutiyet Öncesine ve Sonrasına Ait Resmi Devlet Yayınlarına Göre Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri. Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu Erzurum 8-12 Ekim 1984, Ankara, 159-176.Gürün, K. (1985). Ermeni Dosyası. Ankara: TTK Yay.Halaçoğlu, Y. (2001). Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914-1918). Ankara: TTK Yay.Kolbaşı, A. (2014). 1878 Berlin Kongresi’nden 1915 Tehcirine Merzifon Ermenileri. Tarihte Türkler ve Ermeniler, c. 6, Ankara: TTK Yay.161-186.Kuzucu, K. (2014). 1021’den 1921’e Türk-Ermeni İlişkilerinin Sivas Boyutu. Tarihte Türkler ve Ermeniler, c. 4, Ankara: TTK Yay. 1-54.Metin, H. (1992). Türkiye’nin Siyasi Tarihinde Ermeniler ve Ermeni Olayları. İstanbul: MEB Yay.Onaran, N. (2013). Osmanlı’da Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi (1914-1918). İstanbul.Öke, M. K. (1991). Ermeni Sorunu 1914-1923. Ankara: TTK Yay.Ökse, N. (1985). Ermeni Sorununun Doğuşu, Tehcir Kanunu ve Uygulanması. Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu Erzurum 8-12 Ekim 1984, Ankara. 271-278. Özdemir, Hikmet vd., (2005). Ermeniler: Sürgün ve Göç. Ankara: TTK Yay.Pul, A. (2011). Kafkasya Muhacirlerinin Durumlarına Dair Eczacı Es-Seyyid Hüseyin Efendi’nin Bir Mektubu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), Cilt: 4 Sayı: 16, Kış, 413-423.Sarınay, Y. (2014). Tehcir Sebebiyle Yapılan Yargılamaların Değerlendirilmesi (1915-1916). I. Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri ve Büyük Güçler Sempozyumu (2-4 Mayıs 2012), Erzurum.Temizgüney, F. (2017). Emval-i Metruke Meselesi Ermenilerden Kalan Mallar (1915-1923), Ankara: TTK Yay.Uras, E. (1987).Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul: Belge Yay. Yarcı, G. (2014). Ermeni İhtilal Komitelerinin Silahlandırılması. Tarihte Türkler ve Ermeniler. c. 10, Ankara: TTK Yay. 128-172.URL:http://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/ermeni-sevk-kararini-ihlal-eden-gorevlilerin-divan-i-harpte-yargilanmalari