Lise Öğrencilerinin Okul Tükenmişliklerinin Sosyal Destek ve Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Çalışmada eğitim yaşamına devam eden öğrencilerde görülen bir durum olan okul tükenmişliği üzerinde sosyal desteğin yordayıcı rolü olup olmadığı ve okul tükenmişliğinin çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Çalışma nicel araştırma yöntemlerinden tarama modelinde yürütülen bir çalışmadır. Çalışmanın verileri, örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılarak çalışmaya gönüllü olarak katılan 195 kız ve 153 erkek olmak üzere toplam 348 lise öğrencisi üzerinde toplanmıştır. Veriler okul tükenmişliği ölçeği, çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılarak toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde t testi, ANOVA testi, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda lise öğrencilerinin okul tükenmişliğinin çeşitli demografik değişkenlere (cinsiyet, liseyi yatılı veya gündüzlü okuma, sınıf) göre farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Okul tükenmişliğiyle sosyal destek arasında anlamlı ve negatif yönlü ilişkiler bulunmuştur. Regresyon analizi sonucundaysa; sosyal desteğin okul tükenmişliğinin duygusal tükenme alt boyutunun %36’sını, duyarsızlaşma alt boyutunun %32’sini ve düşük kişisel başarı hissi alt boyutunun %30’unu açıkladığı sonucu elde edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar ilgili literatüre göre tartışılmış ve yeni araştırmacılar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Lise Öğrencisi, Okul Tükenmişliği, Sosyal Destek

Examination of School Burnout of High School Students in Terms of Social Support and Various Factors

In this study, it is examined whether social support has a predictive role on school burnout, which is a condition seen in students who continue their education and whether school burnout differs according to various variables. This study was carried out in the survey model of quantitative research methods. The data of the study was collected on a total of 348 high school students (195 female and 153 male) who participated in the study voluntarily using the maximum diversity sampling method. Data were collected using school burnout scale, multidimensional perceived social support scale and personal information form. In the analysis of the data, t test, ANOVA test, correlation and regression analyzes were used. As a result of the analyzes, it was concluded that high school students' burnout differed according to various demographic variables (gender, high school boarding or daytime reading, class). A significant and negative relationship was found between school burnout and social support. As a result of regression analysis; social support explained 36% of the emotional exhaustion sub-dimension of school burnout, 32% of the depersonalization sub-dimension and 30% of the low personal sense of self-achievement sub-dimension. The results were discussed according to the related literature and suggestions were made for new researchers.

Keywords:

High School Student, School Burnout, Social Support,

PDF

___

Acar, H. ve Çakır, M.A. (2015). Lise öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Yeşilova ilçesi örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34,152 -168.
Addis, R.S. (2006). Burnout among undergraduate athletic training students. Masters’s Dissertation, California University, U.S.A.
Akpınar, M. (2016). Okul tükenmişliği ile akademik stres ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Aypay, A. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 511-527.
Aypay, A. ve Eryılmaz, A. (2011). Lise öğrencilerinin derse katılmaya motive olmaları ile okul tükenmişliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (21), 26-44.
Aypay, A. ve Sever, M. (2015). School as if a workplace: Exploring burnout among high schoolstudents. Journal of Theory and Practice in Education, 11(2), 460-472.
Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (17.baskı). Ankara: Pegem.
Çakmak, A. ve Şahin, H. (2017). Ortaokula devam eden öğrencilerin algıladıkları sosyal desteğin okul tükenmişliğine etkisinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(61), 568-582.
Çam, Z., Deniz, K. Z. ve Kurnaz, A. (2014). Okul tükenmişliği: algılanan sosyal destek, mükemmeliyetçilik ve stres değişkenlerine dayalı bir yapısal eşitlik modeli sınaması. Eğitim ve Bilim, 39 (173), 312-327.
Çapri, B., Gündüz, B. ve Gökçakan, Z. (2011). Maslach tükenmişlik envanteri-öğrenci formu’nun (mte-öf) Türkçe’ye uyarlaması geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 40 (1), 134-147.
Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başa çıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 202-218.
Cohen, S. ve Wills, T.A. (1985). Stres, social support and the buffering hypothesis. Psychological Bultening, 92, 257-310.
Cohen, S., ve Syme, S. L. (Eds.). (1985). Social support and health. San Diego, CA, US: Academic Press.
Demir, M. (2015). Okul tükenmişliğinin yordanmasında sınav kaygısı ve akademik başarının etkisi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Demirel, Z. (2018). Özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin okul tükenmişliğinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formu’nun factor yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12 (1), 17-25.
Erkuş, A. (2005). Bilimsel araştırma sarmalı. Ankara: Seçkin Yayıncılık
Firth, H., Micntee, J., Mckown, P., ve Britton, P. G. (1985). Maslach burnout inventory: factor structure and norms for british nursing staff. Psychological Report, 57, 147–150.
Freudenberger, H. J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issue, 30, 159-165.
Friesen, D. ve Sarros, J.C. (1989). Sources of burnout among educators. Journal of Organizational Behavior, 10 (2), 179-188.
Gan, Y., ve Shang, J. (2007). Coping flexibility and locus of control as predictors of burnout among chinese college students. Social Behavior and Personality, 35, 1087–1098. doi:10.2224/sbp-.2007.35.8.1087
Gündüz, B.,Çapri, B. ve Gökçakan, Z. (2012). Üniversite öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 38-55.
Jackson, S. E., Schwab, R. L., ve Schuler, R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenomenon. Journal of Applied Psychology, 71(4), 630–640.
Jacobs, S. R. ve Dodd, D. (2003). Student burnout as a function of personality, social support, and workload. Journal of College Student Development, 44(3), 291-303
Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) sendromu. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 29-32.
Kim, B., Jee, S., Lee, J., An, S. ve Lee, S.M (2017). Relationships between social support and student burnout: A meta‐analytic approach. Stress and Health, 3,127–134. doi: 10.1002/smi.2771
Koçak, L. (2016). Lise öğrencilerinde okul tükenmişliği ile depresif belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi,Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Koçak, L. ve Seçer, İ. (2018). Lise öğrencilerinde okul tükenmişliği ile depresyon ve kaygı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47(2). 601-622.
Kovach, H. R. (2002). Relationship Among Stress, Social Support And Burnout Counseling Psychology Graduate Students. Doctoral Dissertation, University Missouri-Kansas City, U.S.A.
Kutsal, D ve Bilge, F. (2012). Lise öğrencilerinin tükenmişlik ve sosyal destek düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 37 (164), 283-297.
Kutsal, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi,Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Lahoz, M. R., ve Mason, H. L. (1989). Maslach burnout inventory: factor structure and norms for USA pharmacists. Psychological Report, 64, 1059–1063.
Luo, Y., Wang, Z., Zhang, H. ve Chen, A. (2016). The influence of family socioeconomic status on learning burnout in adolescents: mediating and moderating effects. Journal of Child and Family Studies, 25, 2111-2119. doi:10.1007/s10826-016-0400-2
Maslach C. ve Leiter, M. P. (1997). The truth about burnout. California: Jossy-Bass
Maslach, C. (Eds.) (1981). In The burnout syndrome (p. 30-53). Park Ridge, IL: London House.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
Meylan, N., Doudin, P. A., Curchod-Diedi, D. ve Stephan, P. (2015). School burnout and social support: The importance of parent and teacher support. Psychologie Française, 60(1), 1-15.
Özbakır, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin insani değerleri ile okul tükenmişliği arasındaki ilişki ve bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi .Beykent Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Özdemir, Y. (2015). Ortaokul öğrencilerinde okul tükenmişliği: ödev, okula bağlılık ve akademik motivasyonun rolü. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 27-35.
Özgen, H. (2016). Üniversite öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik yardım ihtiyacı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Parker, P. D., ve Salmela-Aro, K. (2011). Developmental processes in school burnout: a comparison of major developmental models. Learning and Individual Differences, 21(2), 244-248. doi:10.1016/j.lindif.2011.01.005
Pazin, J. S. (2000). The effects of burnout on doctoral counseling students in Cacrep accredited universities. Doctoral Dissertation. U.S.A: St. Mary’s University.
Pines, A.M. ve Nunes, R. (2003). The Relationship between career and couple burnout: implications for career and couple counseling. Journal of Employment Counseling, 40 (2), 50-64.
Salmela-Aro, K. ve Tynkkynen, L. (2012). Gendered pathways in school burnout among adolescents. Journal of Adolescence, 35, 929-939.
Salmela-Aro, K., Kiuru, N., E., ve Nurmi, J. E. (2008). The role of educational track in adolescents’ school burnout: A longitudinal study. British Journal of Educational Psychology, 78 (4), 663-689.
Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Leskinen, E., ve Nurmi, J. (2009). School burnout inventory (SBI): reliability and validity. European Journal of Psychological Assessment, 25, 48−57. doi: 10.1027/1015-5759.25.1.48
Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Pietikäinen, M., ve Jokela, J. (2008). Does school matter? the role of school context in adolescents' school-related burnout. European Psychologist, 13 (1), 12-23. doi:10.1027/1016-9040.13.1.12
Sarason, İ.G. ve Sarason, B.R. (1982). Concomitants of social support: attitudes, personality characteristics, and life experiences. Joumal of Personality, 50(3),331-344
Sarıcam, H. (2015). Mediating role of self efficacy on the relationship between subjective vitality and school burnout in turkish adolescents. Educational Research Association The International Journal of Educational Researchers, 6 (1),1-12.
Schaufeli, W. B., Martìnez, I. M., Pinto, A. M., Salanova, M. ve Bakker, A. B. (2002). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross-cultural Psychology, 33(5), 464-481.
Seçer, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1), 81-99.
Seçer, İ. ve Gençdoğan, B. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde okul tükenmişliğinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Journal of Education, 1(2), 1- 13.
Seçer, İ., Halmatov, S., Veyis, F. ve Ateş, B. (2013). Okul tükenmişlik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Education (Türk Eğitim Dergisi), 2 (2), 16-27.
Şeker, G. ve Yavuzer, Y. (2017). Ergenlerde okul tükenmişliğinin yordayıcısı olarak akademik kontrol odağı. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 919–935. doi: 10.17860/mersinefd.299266
Sorias, (1988). Sosyal destek kavramı. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2 (1), 353-357.
Tardy, C. (1985). Social support measurement. American Journal of Community Psychology, 113(2), 187–202.
Torun, A. (1997). Stres ve tükenmişlik. (S. Tevrüz Ed.). (2. Bsm), Endüstri ve Örgüt Psikolojisi içinde (43-53), İstanbul: Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Ortak Yayını,
Tümkaya, S. ve Çavuşoğlu, İ. (2010). Sınıf öğretmenliği son sınıf öğretmen adaylarının tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 468- 481.
Weaver, K.L. (2000). Burnout, Stress and Social Support Among Doctoral Students İn Psychology, Doctoral Dissertation, U.S.A.: West Virginia University.
Yıldırım, İ. (1998). Akademik başarı düzeyleri farklı lise öğrencilerinin bazı değişkenlere göre sosyal destek düzeyleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 10(2). 33-45.
Yıldırım, İ. (2010). Anne-baba desteği ve başarı: Anne-babalar çocuklarına nasıl destek olabilirler? (2. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık.
Zhang, Y., Gan, Y., ve Cham, H. (2007). Perfectionism, academic burnout and engagement Chinese college students: A structural equation modeling analysis. Personality and Individual Differences, 43(6), 1529-1540. doi: 10.1016/j.paid.2007.04.010