7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Yer Alan Etkinliklerin Sorgulamaya Dayalı Öğretime Uygunluğunun Değerlendirilmesi

Bu çalışmanın amacı, Milli Eğitim Bakanlığının ülkemizde 2019-2020 eğitim-öğretim yılında okuttuğu 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan etkinliklerin Sorgulamaya Dayalı Öğretim (SDÖ) stratejisine uygunluklarını değerlendirmektir. Literatür incelendiğinde sosyal bilgiler eğitiminde SDÖ’nün uygulanabileceğine dair pek fazla bir çalışmaya rastlanmamıştır. Ayrıca literatür incelendiğinde sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan etkinliklerin SDÖ’ye uygunluklarının değerlendirilmesine yönelik herhangi bir çalışmaya rastlanılmaması da bu çalışmaya duyulan ihtiyacı göstermektedir. Bu açıdan bu çalışmanın sosyal bilgiler eğitimi alanında özgün bir yer bulacağı ve sosyal bilgiler ders kitaplarında SDÖ’ye yönelik etkinliklerin daha fazla hazırlanacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden olan doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Bu doğrultuda Milli Eğitim Bakanlığının ülkemizde 2019-2020 eğitim-öğretim yılında okuttuğu 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan 10 etkinlik Bostan Sarıoğlan, Can ve Gedik (2016) tarafından geliştirilen Araştırma-Sorgulamaya Dayalı Etkinlik Ölçeğine göre değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, verilerin analizinde betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre; araştırma kapsamında incelenen etkinliklerin tamamı SDÖ’ye kısmen uygundur. İncelenen tüm etkinliklerde en çok araştırmaya odaklama aşamasına yer verilirken anlamayı paylaşma aşamasına ise hiç yer verilmemiştir. SDÖ’ye en uygun olan etkinlik G20 Ülkeleri etkinliği iken SDÖ’ye en az uygun olan etkinlik ise Türk İslam Medeniyetinde Yetişen Bilginler etkinliğidir.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal bilgiler, Sorgulamaya dayalı öğretim, Ders kitabı, Etkinlik

The Evaluation of the Suitability of the Activities in the 7th Grade Social Studies Textbook for Inquiry-Based Teaching

The aim of this study is to evaluate the relevance of the activities in the 7th grade social studies textbook taught by the Ministry of National Education in Turkey in the 2019-2020 academic year to the Inquiry-Based Teaching (IBT) strategy. When the literature is analyzed, there are not many studies on the implementation of IBT in social studies education. In addition, when the literature is examined, the fact that there is no study to evaluate the suitability of the activities in the social studies textbooks to the IBT also indicates the need for this study. In this respect, it is thought that this study will find a unique place in the field of social studies education and activities for IBT will be prepared more in social studies textbooks. In this study, document review technique, which is one of the qualitative research methods, was used. Accordingly, 10 activities in the 7th grade social studies textbook that the Ministry of National Education taught in Turkey in the 2019-2020 academic year were evaluated according to the Research-Inquiry-Based Activity Scale developed by Bostan Sarıoğlan, Can and Gedik (2016). In this study, descriptive analysis technique was used to analyze the data. According to the results of this study; All of the activities examined within the scope of the research are partially in line with IBT. In all the activities examined, the focus of research was mostly included, while the stage of sharing understanding was not included at all. While the activity that is most suitable for the IBT is the G20 Countries activity, the least suitable activity for the IBT is the Scholars Raising in the Turkish-Islamic Civilization.

Keywords:

Social studies, Inquiry-based teaching, Textbook, Activity,

PDF

___

Bailey, L. A. (2018). The impact of inquiry-based learning on academic achievement in eighthgrade social studies. (Published doctoral dissertation). University of South Carolina, South Carolina, USA.
Bostan Sarıoğlan, A., Can, Y. ve Gedik, İ. (2016). 6. sınıf fen bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin araştırma-sorgulamaya dayalı öğrenme yaklaşımına uygunluğunun değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 1004-1025.
Coffman, T. (2017).Inquiry-based learning (3th edition). Maryland: Rowman&Littlefield.
Çalışkan, H. (2008). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının derse yönelik tutuma, akademik başarıya ve kalıcılık düzeyine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çalışkan, H. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının eleştirel düşünme becerisine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 57- 70.
Delice, A., Aydın E. ve Kardeş, D. (2009). Öğretmen adayı gözüyle matematik ders kitaplarında görsel ögelerin kullanımı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 16, 75-92.
Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2019). Eğitim ve ders kitapları. (Ö. Demirel ve K. Kıroğlu Ed.). (3.baskı) Ders kitabı incelemesi içinde (s. 1-11). Ankara: Pegem Akademi.
Duban, N. (2016). Sorgulanmaya dayalı öğrenme yaklaşımı. Ş. S.Anagün ve N. Duban (Ed.). Fen bilimleri öğretimi içinde (s. 221-240) içinde (2.baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Gök, F. (2003) Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi ders kitapları, derskitaplarında insan hakları: Tarama sonuçları içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. ve Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birincikademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik,resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36(160), 250-265.
Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 2(1), 8-26.
Güneş, F. (2014). Sorgulama tekniği. F. Güneş (Ed.). Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s. 375-377) (I.baskı).Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Hırça, N. (2014). Sorgulamaya dayalı öğrenme. F. Güneş (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri içinde (s. 78-83) (1.baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
İlter, İ. (2013). Sosyal bilgiler dersinde sorgulayıcı-araştırma tabanlı öğrenme modeli: Başarı ve öğrenmede kalıcılığın etkisi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(12), 591-605.
Jones, G. (2009). An inquiry-based learning approach to teaching information retrieval. Information Retrieval Journal, 12(2), 148-161. doi: 10.1007/s10791-0099088-x.
Kaçar, T. (2020). Sosyal bilgiler dersinde sorgulamaya dayalı öğretimin öğrencilerin ders başarısına, eleştirel düşünme becerilerine ve öğrenmenin kalıcılığına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
Kartal, T. (2014). Sorgulamaya dayalı öğrenme-öğretme yaklaşımı, G. Ekici (Ed.). Etkinlik örnekleriyle güncel öğrenme-öğretme yaklaşımları-I içinde (s. 472-520) (I.baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Kselman, A. (2003). Supporting inquiry learning by promoting normative understanding of multivariable casuality. Journal of Research in Science Teaching, 40, 898-921.
Letina, A. (2015). Effectiveness of inquiry-based science and social studies teaching in the development of students’ scientific competence. Croatian Journal of Education, 18(3), 665-696. doi: 10.15516/cje.v18i3.1735
Mentiş Taş, A. (2007). Yeni sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 519-532.
Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook: Qualitative data analysis(2th edition). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Miles, M.B. ve Huberman, A.M. (2016). Nitel veri analizi(2.baskı). (Çev. Ed. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
Read, M. ve Rees, M. (2006). Working in teams in early years settings. In. J. Devereux and L. Miller (Eds.). Working with children in the early years (p. 29-39) (6th edition).London: The Open University.
Şahin, H. (2004). Etkili bir sosyal bilgiler ders kitabının nitelikleri. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 365-375.
Taşkoyan, S.N. (2008). Fen ve teknoloji öğretiminde sorgulayıcı öğrenme stratejilerinin öğrencilerin sorgulayıcı öğrenme becerileri, akademik başarıları ve tutumları üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Tatar N. ve Kuru, M. (2006). Fen eğitiminde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının akademik başarıya etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(31), 147-158.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.