Ölülerin Toprağında Dirilerin Kavgası: Sivas’ta Paylaşılamayan Maşatlık (1841-1888)

Sivas, Gayrimüslim nüfus barındırma açısından Osmanlı kentleri arasında önemli bir yerde durmaktadır. Bu bakımdan Sivas şehri, farklı din ve mezheplerin bir arada yaşama tecrübelerinin gözlemlenebileceği ve değerlendirilebileceği güzel bir örneği teşkil eder. Bu tecrübeden bahsedildiğinde ilk akla gelen Müslümanlar ve Müslüman olmayanlar arasındaki ilişkilerdir. Oysa bu tecrübenin layıkıyla değerlendirebilmesi için, bir dinin mensuplarının kendi aralarındaki ilişkiler; etnik farklılıklar, mezhep ayrılıkları ve dünyevî kaygılardan kaynaklanan anlaşmazlıklar da araştırılmaya muhtaçtır. Bu çalışma, Sivas’taki bir maşatlık üzerinde yarım asır devam eden Ermeni – Rum kavgasının irdelenmesiyle, bir Osmanlı kentindeki toplumsal ilişkilerin değerlendirilmesine katkı sağlanacağı umuduyla kaleme alınmıştır. Çalışmanın Osmanlı toplum yapısını belirli farklılıkların ekseninde ve alışılmışın dışında yansıtabildiği düşünülmektedir. Ayrıca toplum içerisindeki uzlaşmazlıkları çözüme kavuşturmak adına devletin sergilediği yaklaşım da değerlendirmeye sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sivas, Ermeni, Rum, Maşatlık

The Quarrel of the Quick in the Land of the Dead: The Disputed Graveyard in Sivas (1841-1888)

Sivas had a considerable non-Muslim population compared to the other Ottoman Cities. Therefore, Sivas as an Ottoman Province serves as a good example to examine and observe the experiences acquired through the coexistence of different religions and religious orders. As a general rule, the first thing that comes to mind when this experience is mentioned is the relationship between the Muslims and the non-Muslims. However, in order to duly examine the issue, the relationships amongst the fellows of the same religion and conflicts arising from ethnic and denominational differences as well as secular concerns are worth serious consideration. This study aims to contribute to exploring social relationships in an Ottoman city by investigating the semi-centennial Graeco-Armenian conflict over a graveyard. It is considered that this study reveals the Ottoman social structure focusing on peculiarities and in an unordotox fashion as well. In addition, government’s attitude to iron out the social conflicts is also submitted to consideration.

Keywords:

Sivas, Armenian, Greek, graveyard,

PDF

___

I. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Belgeleri (Belgelerin tam künyeleri metin içerisinde verilmiştir.)
Sadaret Mektubi Kalemi (A.MKT ), 226/11
Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayet Yazışmaları (A.MKT.UM), 413/6, 366/16, 427/63
Sadaret Mektubi Kalemi Meclis-i Vala Yazışmaları (A.MKT.MVL), 59/86
Sadaret Divan Kalemi (A.DVN), 7/42, 46/37
İrade Meclis-i Vala (I.MVL), 253/9337, 258/9641
Meclis-i Vala (MVL), 230/62, 635/22, 135/71, 255/2, 359/16, 586/103
Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT), 1951/42, 1961/31
Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT), 32/5
İrade Dahiliye Nezareti (I.DH), 264/16441
Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV), 54/12
II. Salnameler
Salname-i Vilayet-i Sivas 1321
Salname-i Vilayet-i Sivas 1325
III. Araştırma-İncelemeler
Demirel, Ömer, “Sosyo-Ekonomik Açıdan Sivas Ermenileri”, Osmanlı Dönemi Sivas Şehri, Sivas 2006
Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 2002
Ermeni Kültür Varlıklarıyla Sivas, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 2018
Gökbel, Ahmet, İnanç Tarihi Açısından Sivas, İstanbul 2004
Kuzucu, Kemalettin, “Rumların Ermeni Kıyımları ve Sivas Faciası”, www.turksandarmenians.marmara.edu.tr
Külekçi, Cahit, “Dinî Münasebetler Çerçevesinde Osmanlı Devleti’nde Toplumsal Çatışma: Rum-Ermeni Toplumu Örneği (XIX. Yüzyıl)”, İ.Ü. Şarkiyat Mecmuası, Sayı 23 (2013-2), s.65-90
Mahiroğulları, Adnan, Seyyahların Gözüyle Sivas, İstanbul 2001
Pamukciyan, Kevork, Ermeni Harfli Türkçe Metinler, İstanbul 2002