11931

1902'de Kaleme Alınmış Bir Layihaya Göre Şarkî Rumeli Eyaleti'ndeki ve Bulgaristan Emâreti'ndeki Müslüman Halkın Durumu

Makalede Bulgaristan Emareti Fevkalade Komiseri Ali Ferruh Bey’in 2 Nisan 1902 tarihli layihası değerlendirilmektedir. Layiha Bulgaristan Emaretinde ve Şarkî Rumeli Vilâyeti’nde yaşayan Müslüman Türk halkın dinî ve sosyal durumu hakkında bilgiler içermektedir. Makalenin girişinde Bulgaristan Emareti’nin ve Şarkî Rumeli Vilâyeti’nin kuruluşu özetlenmektedir. Ardından 1878 Berlin Antlaşması’ndan sonra buralarda yaşayan Müslümanların dinî, eğitim ve sosyal durumları, mevcut ikincil literatür taranmak suretiyle kısaca hatırlatılmıştır. Makalenin ikinci kısmında layihanın maddeleri günümüz Türkçesiyle verilmiş ve değerlendirmesi yapılmıştır. Sonuçta ise layihanın yazımından sonraki tarihlerde Bulgaristan’daki Müslüman Türk azınlığın durumuna temas edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ali Ferruh Bey, Bulgaristan Emareti, Şarkî Rumeli, Layiha

The Status of the Muslim People in the Eastern Rumelian Province and Bulgarian Emirate according to a Report Written in 1902

The article evaluates the report of Extraordinary Commissioner of Bulgarian Emirate Ali Ferruh Bey, dated April 2, 1902. The report contains information about the religious and social situation of the Muslim Turkish people living in the Bulgarian Emirate and the Eastern Rumelian Province. The establishment of the Bulgarian Emirate and the Eastern Rumelian Province are summarized in the introduction of the article. Then, after the Treaty of Berlin in 1878, the religious, educational and social status of Muslims living here were briefly mentioned by scanning the available secondary literature. In the second part of the study, the articles of the report are presented in today's Turkish and evaluated. As a result, the situation of the Muslim Turkish minority in Bulgaria was emphasized on the dates after the writing of the report.

Keywords:

Ali Ferruh Bey, Bulgarian Emirate, Eastern Rumelian Province, Report,

PDF

___

KAYNAKÇA 1 – Kaynak
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Y-EE, 00136/32.
2 - Tetkikler
AYDIN, Mahir, Şarkî Rumeli Vilâyeti, Ankara 1992.
____________, “Doksanüç Harbi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 9, 1994, ss. 498-499.
____________, “Bulgaristan Komiserliği”, Belgeler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, C. XVII, S. 21, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1997, ss.71-125.
BAYRAKTAROVA, Emine, Bulgaristanʹdaki Müslüman Azınlıkların Statüsü (1908-1919), (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2009.
BEYDİLLİ Kemal, “Rusya (‘Tarih’ ve ‘Osmanlı-Rus Münasebetleri’ başlıkları)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 35, 2008, ss. 253-265.
ÇETİN, Emrah, “Sporla İlgili Türk Basınında Yer Alan İlk Yazı: Ali Ferruh Bey ve ‘Eskrim’ Makalesi”, JASS (The Journal of Academic Social Science Studies), S. 37, Autumn 2015, ss. 149-157.
ERDOĞAN, Mehtap, “Ali Ferruh’un Şâyân Adlı Eseri ve Bu Eser İçerisinde Yer Alan Terci-i Bend-Müstezad Nazım Şekliyle Bir Manzumesi”, Turkish Studies, (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı) C. IV, S. 8, İstanbul 2009, ss. 1189-1211.
EŞREFOĞLU, Eşref, “Ali Ferruh Bey’in Doğu Rumeli’de ‘Lisân-ı Osmânî ve Sikke-i Osmânî’ Meselesine Ait 1903 Tarihli Bir Raporu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, (Ord. Prof. İ. Hakkı Uzunçarşılı Hatıra Sayısı), S. 32, İstanbul 1979, ss. 381-402.
GENCER, Ali İhsan, “Ayastefanos Antlaşması”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, 1991, s. 225.
____________, “Berlin Antlaşması”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 5, 1992, ss. 516-517.
HALAÇOĞLU, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri, Ankara 2014.
IBRAHIMOV, Osman, 1877-1908 Yılları Arasında Bulgaristan Müslümanlarının Dinî Kurumları, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2016.
İPŞİRLİ, Mehmet, “Bulgaristanʹdaki Türk Vakıflarının Durumu (XX. Yüzyıl Başları)”, Belleten, C. LIII, S. 207-208, 1989, ss. 679-711.
KOYUNCU, Aşkın, “Bulgaristanʹda Osmanlı Maddi Kültür Mirasının Tasfiyesi (1878-1908)”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), S. 20, 2006, ss. 197-243.
KÖSE, Osman, “Bulgaristan Emareti ve Türkler (1878-1908)”, Turkish Studies, Volume 1/2, Fall 2006, ss. 259-302.
METHODIEVA, Milena, Pan-İslam, The Porte and Education: Ottoman Support For Muslim Schools in The Bulgarian Principalty 1878-1908, (Basılmamış Doktora Tezi), Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2001.
ŞİMŞİR, Bilal N., Bulgaristan Türkleri, Bilgi Yayınevi, Ankara 1986.