Arap Edebiyatında İnşa ve Resûlullah (s.a.v.)'ın Mektuplarında Kur'ân-ı Kerim'in Etkisi

Daha çok resmi yazışmaları konu edinen inşa, güzel ve sanatkârane yazı yazma sanatıdır. İnşâ sanatının temellerinin atıldığı ilk dönem Resûlullah (s.a.v.) devridir. Bu sanat Resûlullah (s.a.v) döneminde O’nun diğer devlet ve kabile reislerine yazdığı mektuplarda kullandığı usul ve üslup ile başlamış, zamanla bunlar inşânın temellerini oluşturmuştur. Hulefâ-yı Râşidîn de bu hususta Resûlullah (s.a.v.)’in izinden yürümüşlerdi. İslam coğrafyasının genişlemesi sebebiyle bu siyasi yazışmalar hem çoğalmış hem de çeşitlilik kazanmıştır. Her iki devirde de bu nevi yazışmalar i’caza ve kolay anlaşılır olmaya dayalı iken, zamanla bu sahadaki inşanın, daha uzun ve ağdalı ifadeler ve tazim ihtiva eden cümlelerle genişlemeye başladığı görülecektir. Biz bu çalışmamızda Arap edebiyatında müstesna bir yere sahip olan, Emevi ve Abbasi Döneminde altın çağını yaşayan kitabet ve inşa sanatına, kâtibin özelliklerine kısaca değindikten sonra Resûlullah (s.a.v.)’in mektuplarındaki üslup hususiyetlerini tahlil etmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

İnşa Sanatı, Kâtib, Risâle, Tevkî'ât, Divan, Belâgat, Fesâhat

Insha in Arabic Literature and the Influence of the Qur'an on the Letters of Prophet Muhammed (pbuh)

“Insha”, it is the art of beautiful and artistic writing that deals with generally formal correspondences. The time in which “insha” art is started is within the period of the prophet Muhammad (pbuh). This art began with the manner and style that the Prophet Muhammed (pbuh) used in his letters to the other states and tribal chiefs, these texts in time underpinned the art of “insha”. In this respect, the caliphs of Islam also walked in the footsteps of the Prophet (pbuh.). Depending on the expansion of Islamic geography, these political correspondents have multiplied and diversified. In the both of periods, this kind of correspondence is based on “i'caz” and easy to understand. Over time, however, longer, elaborate expressions and phrases containing clauses were begun to be used. In this work, after briefly mentioning about the art of insha and kitabah, which had an exceptional place in Arabic literature and had a golden age in the Umayyad and Abbasi Periods as well as the characteristics of the clerks, we tried to analyze the wording features in the letters of the prophet (pbuh.).

Keywords:

Art of “Insha”, Clerk, Tractate, Divan, Eloquence,

PDF

___

Ahmed Çelebi, el-Cihâd ve en-Nuzum el-‘Askeriyye fi et-Tefkîr el-İslâmî, nşr. Mektebet en-Nahda el-Mısrıyye, III. bsk. Kâhire 1982.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim, el-Câmi‘ es-Sahîh, (Dar eş-Şa’b) Kâhire tsz.
Buhârî, el-Edeb el-Müfred. (notlarla nşr. Fazlullah es-Samed, Fazlullah el-Ceylânî) Hıms 1388h.
Ebû el-Ferec el-Isfehânî, Ali b. Hüseyin, Kitâb el-Eğânî, I-XIV, XVI, Kâhire 1927; XV, XVII-XXIV (nşr. Abdusselâm M. Harun-Abdulkerîm el-Azbâvî v.d.), Kâhire 1970-74, (Dâr el-Kutub el-Mısrıyye).
el- Belâzûrî, Ahmed b. Yahya, Futûh el-Buldân, nşr. Rıdvan Muhammed Rıdvan, Kâhire 1932.
el-Azami, Muhammed Mustafa, Küttâb en-Nebî (s.a.v.) III. Bsk. Tsz.
el-Fâsî, el-Hafiz Takiyyüddîn) eş-Şifâ’ el-Garâm bi-Ahbâr el-Bilâd el-Harâm, I-II, nşr. Ömer Abdüsselam Tedmûrî, Beyrut 1405/1985.
el-Fîrûzâbâdî, ebû et-Tâhir. el-Okyanûs el-Basît fî Tercemet el-Kâmûs el-Muhît, (trc.Asım Efendi),I,III,İstanbul 1230-33;I-IV,İstanbul 1304-1305.
el-Kastellânî, (Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî).el-Mevâhib el-Ledünniyye bi el-Minah el-Muhammediyye, (nşr. Salih Ahmed eş-Şâmî), el-Mekteb el-İslâmî,1412/1991.
el-Kettânî, Muhammed Abd el-Hayy, et-Terâtîb el-İdâriyye, Rabat 1346-1349.
El-Makrizî, (Takiyyuddîn ebî el-Abbâs Ahmed b. Ali), Kitab el-Mevâ‘ız ve el-İ‘tibâr bi Zikr el-Hıtat ve el-Âsâr, I-II, Bağdat tsz.
F. Krenkow, The Encycleopaedia of Islam (New Edition) “Kâtib” maddesi, Vol. 111,1971, Leiden, pp. 1241-1244.
Halebî, Nureddin, İnsân el-‘Uyûn fi Sîret Emîn el-Me'mun, es-Sîre el-Halebiyye, I-III, Beyrut, tsz. Dâr el-Me'ârif.
Hamidullah, Muhammed, Mecmû‘at el-Vesâ’ik es-Siyâsiyye li’l-‘ahd en-Nebî ve el-Hilâfet er-Râşide. 3. Baskı. Beyrut 1389/1969 (Dar el-İrşad).
İbn Abdi Rabbihî, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed, el-‘Ikd el-Ferîd, I-VII, (Lecnet telif ve et-terceme ve en-neşr), Kahire, 1940.
İbn el-Esîr, Ali b. Muhammed, Usd el-Ğabe fi ma‘rifet es-Sahâbe, nşr. Muhammed İbrahim el-Bennâ v.d., I-VII, Kâhire 1390-93/1970-73.
İbn el-Esîr, Ali b. Muhammed, el-Kâmil fî et-Târîh, Kahire 1303h.
en-Nedim, Muhammed b. İshâk, el-Fihrist fi Ahbâr el-‘Ulemâ' el-Musannifîn min el-Kudemâ’ ve el-Muhaddisîn ve Esmâ'i Kutubihim. Beyrut 1398/1978.
İbn Fâris, Ebû el-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, (v. 395h.), Mu‘cem Mekâyîs el-Luğa, thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Dâr el-Cîl, Beyrut, tsz.
İbn Hacer, Askalanî, Feth el-Bârî bi Şerhi Sahîh-i Buhârî, nşr. Taha Abdurraûf Sad. I-XXVIII, Kâhire 1398/1978.
İbn Hişâm, (Abdulmelik b. Hişam), Es-Sîre en-Nebeviyye (nşr. Mustafa es-Sekkâ’ v.d.) I-IV, Kâhire 1375/1955.
İbn Manzûr, Cemaleddin ebû el-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahned ebî el-Kâsım b. Hubkâ, Lisân el-‘Arab, I-VI. (nşr. Abdullah Ali el-Kebir v.d.), Kâhire, tsz (Dâr el-Me‘ârif).
İbn Sa’d, Muhammed, et-Tabakât el-Kubrâ, I-IX, nşr. İhsan Abbas, Beyrut 1388/1968.
Kalkaşendî, Ahmed b. Ali el-Kalkaşendî, Subh el-A‘şâ fi Sınâ‘at el-İnşâ’, I-XV, nşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin, Beyrut-Lübnan, Dâr el-Kutub el-‘İlmiyye, I. bsk., 1407/1987.
Muhammed Hamidullah, Mecmû‘at el-Vesâ’ik es-Siyâsiyye li'l-‘Ahd en-Nebî ve el-Hilafet er-Râşide, III: bsk. Beyrut, 1389/1969, Dâr el-İrşâd.
Müberred, Ebû el-‘Abbas Muhammed b. Yezîd, el-Kâmil fi el-Lüga ve el-Edeb, I-IV, nşr. Muhammed Ebû el-Fazl İbrahim, Kâhire, tsz. Dâr el-Fikr el-‘Arabî.
Safvet, Ahmed Zeki, Cemherat Resâ’il el-‘Arab, I-IV, Mısır, 1391/1971.
Taberî, Muhammed b. Cerîr, Târîh er-Rusul ve'l-Mulûk, nşr. Muhammed Ebû'l-Fadl İbrahim, Kâhire tsz. (Daru'l-me’ârif) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1988-2013.