SİLİFKE MÜZESİNDEN BİR ‘CLIPEATA IMAGO

Mermerden işlenmiş olan ‘clipeata imago’ içersinde bir Dioskur büstünden oluşan eser, Silifke müzesine satın alma yolu ile gelmiş olup, buluntu yeri belli değildir. Burada ele alınmakta olan ‘clipeata imago’ diğer tanrıların bulunduğu bir dizi ‘clipeata imago’nun bir parçası olarak düşünülebilir. Bir mezarlarda da kullanılmış olabilir. Nitekim Dioskur’lar Doğu Dağlık Kilikia Bölgesinde, sembolleri olan takkeleri aracılığı ile mezarlar üzerinde sıklıkla karşımıza çıkarlar. Burada ayrıca kuleler üzerinde takkeleri ile var olmaları da onların savaşçı ve güçlü olma vasıfları ile bağdaşmaktadır.Dioskur kültüne yabancı olmayan Doğu Dağlık Kilikia’da bu eserin asılmış olabileceği mermer bir tapınak, mezar veya kamu yapısı yoktur ancak yerel kireçtaşından anıtsal mezarlar veya tapınaklar bulunmaktadır. Silifke’ye bağlı Demircili, Mezgitkale ve Karaböcülü’deki tapınak mezarların alınlıklarında ‘clipeata imago’ lara benzer oluşumlar dikkat çekmektedir. Dağlık Kilikia bölgesindeki bu örneklere rağmen eserin çağımızda başka bir bölgeden Silifke müzesine getirilmiş olması daha muhtemeldir. İ.S. geç 2. yüzyıl veya erken 3. yüzyıl Roma imparatorluk dönemi heykelleri Silifke örneği ile bağdaşmaktadırlar: Göz bebeği bir matkap deliği ile belirginleştirilmiş ama etrafı henüz işlenmemiştir. Saçlar bol kıvrımlı ve dalgalı ancak henüz yoğun matkap kullanımı ile altına girilmemiş vaziyettedir. Hadrian/Antonin döneminden Severus dönemine geçişi çağrıştıran hareketli ama artık Hadrian/Antonin dönemi gibi sade olmayıp Severuslar dönemine geçişteki dekoratif unsurları göstererek kendi içinde iki defa dönen ve ucuna doğru birden incelen kıvrımlar görülmektedir. Dudaklar İ.S. 2. yüzyılın ‘rönesans’ını yaşatan Hadrian/Antonin dönemini hatırlatır şekilde dolgundur. Bu da büstün idealize edilme kaygısıyla bağlantılıdır. Burada aktarılmış olan nedenlerden dolayı Silifke örneği İ.S. erken 3. yüzyıla verilebilirken, ayrıca karşılaştırma malzemesi olarak seçilmiş bulunan ve dekoratif ve şematize edilmiş öğeler barındıran Esquiline, Silahtarağa ve Chiragan heykel grupları için de İ.S. geç 3. yüzyıl önerilmektedir

Anahtar Kelimeler:

Clipeata imago, Dioskur, Dağlık Kilikia, Mezar, Aphrodisias, Chiragan

The marble ‘clipeata imago’ which consists of a bust of Dioskur has been purchased by the Silifke museum and its provenance is unknown.It is possible that this ‘clipeata imago’ is a piece of a series with the image of other gods. It might also belong to a tomb. Dioskurs occur in Eastern Rough Cilicia on many tombs with their symbol, the cap.They are present with their caps also on towers and this represents their characteristic as being powerful and having the skill of being good soldiers. There is no marble temple, tomb or civil construction but there are monumental tombs or temples of local limestone in Eastern Rough Cilicia which is familiar to the cult of Dioskur and where this ‘clipeata imago’ might have belonged to. On the pediments of the temple tombs in Demircili, Mezgitkale and Karaböcülü which lay close to Silifke we observe ‘clipeata imago’ - like constructions. Despite these examples it is more convenient that this piece has been brought to Rough Cilicia from another region because there are no close parallels in Rough Cilicia. Stylistically similar examples date to late 2nd and early 3rd century AD: The eye pupil is drilled and the hair is wavy but not yet intensively undercut by the drill. The hair shows the energetic waves seen in the transitional period from the Hadrian/Antonine to the Severan period but the waves are not simple anymore and show the ornamental effects of the Severan period. The full lips remind of the Hadrianic/Antonine 2nd century AD ‘renaissance’ and this can be explained by the idealisation of the bust.Conclusively the Silifke example can be dated to the early 3rd century AD and furthermore because of the ornamental and shematized elements the comparison material from Esquiline, Silahtarağa and Chiragan should be dated not later than the late 3rd century AD

Keywords:

Clipeata imago, Dioskur, Rough Cilicia, Tomb, Aphrodisias, Chiragan,

PDF

___

Bergmann 1983 Bergmann, M, “Zum römischen Portraet des 3. Jahrhunderts n. Chr”. Spaetantike und frühes Christentum, 41-61.
Bergmann 1999 Bergmann, M, Chiragan, Aphrodisias, Konstantinopel. Zur mythologischen Skulptur der Spaetantike, Wiesbaden.
Bolten 1937 Bolten, J, Die Imago Clipeata. Ein Beitrag zur Portrait- und Typengeschichte, Paderborn.
Cormack 2004 Cormack, S, The Space of death in Roman Asia Minor, Wien Dresken-Weiland 1999
Dresken-Weiland,J, Tischplatten aus theodosianischer Zeit. Delemen 1995 Delemen, İ, “Lykia-Kabalia-Pisidia Bölgesinden Roma Dönemi ‘Dioskurlar ve Tanrıça’ Kabartmaları”, Bellenten LIX.225, 295-320.
Durugönül 1998 Durugönül, S, Türme und Siedlungen im Rauhe Kilikien,Bonn. Durukan 2006 Durukan, M, “Doğu Dağlık Kilikya’da Mezarlar Üzerinde Görülen Bazı Semboller”, Adayla IX, 63-82.
Hafner 1998 Hafner, G, “Drei Bildnismedaillons aus Aphrodisias”, RdA 22, 27-35.
Hellenkemper – Hild 1986 Hellenkemper, H – Hild, F, Neue Forschungen in Kilikien, Wien. İnan – Rosenbaum 1996
İnan, J – Rosenbaum, E, Roman and Early Byzantine Portrait Sculpture in Asia Minor,London.
Jucker 1961 Jucker, H, Das Bildnis im Blaetterkelch. Geschichte und Bedeutung einer römischen Portraetform, Freiburg.
Keil – Wilhelm 1931 Keil, J – Wilhelm, A, Denkmaeler aus dem Rauhen Kilikien, MAMA III, Manchester.
Kiilerich – Torp 1994 Kiilerich, B – Torp, H, “Mythological sculpture in the Fourth century A.D.: the Esquiline group and the Silahtarağa Statues”, IstMitt 44, 307-316.
Padgett 2001 Padgett, J.M, Roman Sculpture in the Art Museum. Princeton Museum, Princeton.
Perkins 1993 Perkins, J.B.W, The Severan Buildings of Lepcis Manga, London.
Presice 1994 Presice, C.P, “I Dioscuri capitolini e l’iconografia dei gemelli divini in eta romana” (ed: Nista,L, Castores. L’immagine dei Dioscuri a Roma,153-192.
Scheer 1999 Scheer, T, “Dioskuroi”. Der neue Pauly (ed. H. Cancik-H. Schneider), 673-675.
Smith 1990 Smith, R.R.R, “Late Roman Philospher Portraits from Aphrodisias”, JRS LXXX, 127-155.
Smith 1991 a Smith, R.R.R, “Late Roman Philosphers”, Aphrodisias Papers 2 (ed. Smith, R.R.R-Erim, K.T) JRA Supplement 2,144-158.
Smith 1991 b Smith, R.R.R, “A New Portrait of Pythagoras”. Aphrodisias Papers 2 (ed. Smith, R.R.R-Erim, K.T) JRA Supplement 2,158-167.
Smith 1996 Smith, R.R.R, “Archaeological Research at Aphrodisias”. Aphrodisias Papers 3 (ed. Roueche, C- Smith, R.R.R) JRA Supplement 20, 11-72.
Sperti 2005 Sperti, L, “Scultura Microasiatica Nella Cisalpina Tardoantica: I Tondi Aquileiesi Con Busti Di Divinita”, EIDOLA International Journal of Classical Art History 1. 2004, 151-193.
von Geisau 1979 von Geisau, H, “Dioskuroi” Der kleine Pauly, (ed. K. Ziegler- W. Sontheimer), 92-93.
Weisser 2002 Wiesser, B, Athen in der Römerzeit. Die griechische Klasik, Berlin.
Winkes 1969 Winkes, R, Clipeato Imago. Studien zu einer römischen Bildnisform, Bonn.