DİNÇER SAVAŞ LENGER

SALAMİS’E ATFEDİLEN MAKEDON KRALİ BRONZLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

İzmir ili sınırları içerisinde yer alan Nif Dağı'nda (Olympos) 2006 yılından beri düzenli yapılmakta olan arkeolojik kazılarda Karamattepe adıyla anılan mevkide M.Ö. IV. yüzyıl ve M.Ö. III. yüzyılın ilk yarısı boyunca kullanım gördüğü anlaşılan nekropol alanında 2006-2010 yılları arasında seksen bir adet sikke ele geçmiştir. Bunlardan otuz beş sikke İonia, Aiolis, Mysia ve Karia bölgeleri otonom kent, kırk üç sikke ise III. Aleksandros ve III. Philippos dönemi Makedon darplarıdır. Üç sikke ise kötü kondisyonlarından dolayı teşhis edilememiştir. Neredeyse tamamı bronz olan Makedon krali darplar toplamın %53'ünü oluştururlar. Makedon krali darpların içinde; ön yüzünde Gorgo başı bezemeli kalkan, arka yüzünde miğfer ve sol alt köşede kerykeion yer alan III. Philippos (Arrhidaios) darbı yirmi bronz sikke ise makalenin konusunu oluşturmaktadır. Bu sikkeler K. Liampi tarafından Miletos'a (?), M.J. Price tarafından ise Kıbrıs Adası'ndaki Salamis kentine atfedilmişlerdir. Fakat söz konusu sikkelere ne Salamis kentinde ne de adanın geri kalanında bugüne kadar rastlanmamıştır. Aynı durum, Miletos ve Didymaion kutsal yol kazıları için de geçerlidir. Buna karşın Sardeis kazılarında bulunan on altı benzer sikke ve R.H.J. Ashton tarafından da gözlemlenen Sardeis darpları ile Miletos?/Salamis darpları arasındaki ikonografik bağlantı söz konusu sikkelerin Karamattepe'ye sadece 75 km uzaklıkta olan Sardeis kentinde basılmış olabileceklerini düşündürmektedir. Kazısı sürdürülen Karamattepe nekropolü'nde Makedon krali darplarının yoğun olarak bulunmaları, bölgedeki Makedon askeri varlığı ile ilişkilidir. Bu bağlamda Karamattepe'nin kuzey batısında, üç yanı sarp kayalık bir tepe üzerine kurulu olan, yöre halkının "Kız Kalesi" olarak da adlandırdığı Ballıcaoluk'taki Geç Klasik - Erken Hellenistik dönemlere tarihlenen kale, Karamattepe'deki nekropol alanıyla bağlantılı olarak değerlendirilmelidir. Kale, Torbalı Ovası'na ve Sardeis'i Ephesos'a bağlayan Karabel Geçidi'ne giden yola hakim konumdadır ve aynı zamanda Hellenistik Dönem'de Smyrna'ya ulaşan yolların korunmasında da kullanılmış olmalıdır. Nekropol alanında bulunan ünite ve yarım ünite değerindeki Makedon bronz sikkelerin paralı askerlere yapılan ödemelerle ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bilindiği üzere askerlere peşin ödenen erzak karşılığı bedel sitarkhia, siteresion, sitonion ve hizmet sonrası ödenen opsonion şeklinde iki ayrı ödeme yapılmaktadır. Söz konusu bronz sikkeler, aybaşında askerlerin alışverişlerinde gündelik ihtiyaçlarını karşılamak üzere ödendiği bilinen sitarkhia'dır

An Evaluation of the Macedonian Royal Bronze Coins Which Have Been Attributed to Salamis

An Evaluation of the Macedonian Royal Bronze Coins Which Have Been Attributed to SalamisIn the course of the archaeological excavations on Mount Nif (Olympos), İzmir; conducted regularly from 2006 to 2010, eighty-one coins were discovered in the necropolis of Karamattepe, which is thought to have been used between the 4th and early 3rd century B.C. Thirty-five of these coins are autonomous city coins from Ionia, Aiolis, Mysia and Karia, and forty-three of these coins are the Macedonian issues from the period of Alexander III and Philip III. Three coins could not be identified due to their poor condition. The Macedonian royal coins, nearly all bronze, form 53 % of the total. The focus of this article is on the twenty bronze coins of Philip III Arrhidaeus, a part of the Macedonian royal coin finds, with a shield adorned with the Gorgon head on the obverse and a helmet and a kerykeion on the left corner at the base on the reverse. These coins have been attributed to Miletos(?) by K.Liampi and to the city of Salamis on Cyprus by M.J.Price. But to date, neither from Salamis nor from the rest of the island have these coins been encountered. The same is also true for the coin finds from the Sacred Way excavations at Miletos and Didymaion. However, the iconographic connection between the sixteen similar coins which were found in the Sardeis excavations, the issues of Sardeis also analysed by Ashton, and the coinage of Miletos(?)/Salamis may support the idea that these coins may have been struck in the city of Sardeis, only 75 km. from Karamattepe. The quantity Macedonian royal coinage finds from the Karamattepe necropolis is to be related to the presence of Macedonian military forces in this region. In this context, the Late Classic-Early Hellenistic citadel of Ballıcaoluk, locally called “Kız Kalesi”, and situated on a steep rocky hill to the northwest of Karamattepe should be associated with the necropolis area. The citadel has been strategically located in such a way as to overlook both the Torbalı Plain and the Karabel Pass, which links Sardeis to Ephesos and, at the same time it would also have been used to protect the roads leading towards Smyrna during the Hellenistic Period. One unit and half unit bronze Macedonian coins which were found in the necropolis area must be related to the salaries paid to the mercenaries. As we know, the mercenaries employed, were paid in two different ways: Sitarchia, siteresion, sitonion, the payment in money for provisions, and the opsonion, paid after service has been rendered. These bronze coins are Sitarchia which were paid at the beginning of the month, to enable the soldiers to meet their daily shopping needs

___

Ashton 1993 Ashton, R.H.J., “The Coinage in the Name of Alexander the Great and Philip Arrhidaeus. 1991, Zurich-London. Two volumes in slipcase, pp.637, 159 plates”, NC 153, (Review), 276-280.

Ashton 1998 Ashton, R.H.J., “The Coins of the Macedonian Kings, Lysimachos and Eupolemos in the Museum of Fethiye and Afyon”, içinde Coins of Macedonia and Rome: Essays in Honour of Charles Hersh, (Ed. A. Burnett – U. Wartenberg – R. Witschonke), London, 19-48.

Ashton 2004 Ashton, R.H.J., “Kaunos, not Miletos or Mylasa”, NC 2004, s. 33-46.

Aupert 1978 Aupert, P., “Rapport sur les travaux de la mission de l’école française à Amathonte”, BCH 102, 939-980, içinde, Chantier C: Entrepôt et terrasses au nord de la porte (P. Marchetti – R. Laffineur), I. Terrasse Nord (P. Marchetti), 946-950.

Baker 2000 Baker, P., “Coût des garnisons et fortifications dans les cités à l’époque hellénistique”, Entretiens d’Archéologie et d’Histoire, Saint-Bertrard-de-Comminges, Economie Antique, La guerre dans les économies antiques, (Ed. J. Andreau – P. Briant – R. Descat), 2000, 176-196.

Baldus 1996 Baldus, H.R., “Die Münzfunde”, içinde Ein Kultbezirk an der Heiligen Strasse von Milet nach Didyma. Deutsches Archaologisches Institut, Didyma, Teil III: Ergebnisse der Ausgrabungen und Untersuchungen seit dem Jahre 1962, Band I, ( Ed. Kl. Tuchelt), Mainz, 217-223.

Baldus 2006 Baldus, H.R., Fundmünzen aus den Jahren 1962-1998, Didyma III, Mainz.

Bean 1955 Bean, G., “The Defences of Hellenistic Smyrna”, Anadolu Araştırmaları I, 43-55.

Bell 1916 Bell, H.W., Sardes, vol XI, Coins, part I: 1910-1914, Leiden.

Callot 2004 Callot, O., Salamine de Chypre, Tome 16: Les Monnaies, Lyon.

Cox 1959 Cox, D.H., Coins from the Excavations at Curium 1932-1953, New York.

Çizmeli Öğün – Marcellesi 2011 Çizmeli Öğün, Z. – M.Ch. Marcellesi, “Réseaux d’échanges régionaux en Asie Mineure occidentale: l’apport des monnaies de fouilles”, içinde Nomisma. La circulation monétaire dans le monde grec antique, Actes du colloque international, Athènes, 14-17 avril 2010, (Ed. T. Faucher – M.Ch. Marcellesi – O. Picard), BCH Supplément 53, 297-343.

Demir 2008 Demir, M., “Eski Yunan Dünyasında Paralı Askerler (İ.Ö. 664- 300)”, Eskiçağ’dan Modern Çağ’a Ordular (ed. F.M. Emecen), 71-93.

Doğer – Gezgin 1998 Doğer, E. – Gezgin, İ., “Arkaik ve Klasik Dönemde Smyrna’nın Dış Savunması Üzerine Gözlemler”, II. Uluslararası İzmir Sempozyumu, 7-30, İzmir.

Griffith 1935 Griffith, G.T., The Mercenaries of the Hellenistic World, Chicago. Helly 1970 Helly, B., “Les Monnaies” appendix 1 içinde Excavations in the Necropolis of Salamis I Vol.4, (V. Karageorghis), Nicosia, 236-268.

Johnston 1981 Johnston, A., “The Greek Coins”, Greek, Roman and Islamic Coins from Sardis, (T.V. Buttrey – A. Johnston – K.M. Macken – M.L. Bates), Cambridge-Massachusetts, 1-71.

Liampi 1986 Liampi, K., “Zur Chronologie der sogenannten “anonymen” makedonischen Münzen des späten 4. Jhs.v.Chr”, JNG 36, 41-65.

Liampi 1998a Liampi, K., Der Makedonische Schild, Bonn.

Liampi 1998b Liampi, K., “A Hoard of bronze coins of Alexander the Great”, içinde Studies in Greek Numismatics in memory of Martin Jessop Price, (Ed. R. Ashton-S.Hunter), London, 247-253.

Liampi 2000 Liampi, K., “The circulation of bronze Macedonian royal coins from Thessaly”, JRA Supplementary 39, 221-225.

Marchetti 1978 Marchetti, P., “Terrasse Nord”, BCH 1978, 948-950. içinde P. Aupert, Travaux de l’école française à Amathonte en 1977, 937-975.

Mathisen 1979 Mathisen, R.W., “The shield/helmet bronze coinage of Macedonia: A preliminary analysis”, SAN 10, 2-6.

Meriç 1988 Meriç, R., “Antik Dönemde Küçük Menderes Havzasının Tarihsel Coğrafyasına Genel Bir Bakış”, Ege Üniversitesi Coğrafya Dergisi 4, 202-212.

Meriç 2009 Meriç, R., Das Hinterland von Ephesos: Archäologischtopographische Forchungen im Kaystros-Tal, Viyana.

Nankov 2009 Nankov, E., “The Circulation of Bronze Macedonian Royal Coins in Seuthopolis: A Reappraisal”, içinde SOMA 2007. Proceedings of the XI Symposium on Mediterranean Archaeology, İstanbul Technical University, 24-29 April 2007, (Ed. Ç.Ö. Aygün), BAR International Series 1900.

Özgünel 2003 Özgünel, C., “Kıbrıs-Salamis Kazıları”, AMMK 2002, 9-20.

Özgünel 2009 Özgünel, C., “Kıbrıs Salamis Kazılarının Dünü ve Bugünü”, Anadolu/Anatolia 33, 1-8.

Öztaner 2004 Öztaner, S.H., “Salamis Antik Kenti”, Anadolu/Anatolia, Ek Dizi I, 197-207.

Öztepe 2001 Öztepe, E., “Kıbrıs-Salamis Kazıları (1998-2001)”, İdol 10, 6-15.

Picard 2003 Picard, O., “Remarques sur le monnayage de bronze macédonien avant Philippe II”, BSFN 58 (5), 73-78.

Price 1991 Price, M.J., The Coinage in the Name of Alexander the Great and Philip Arrhidaeus. A British Museum Catalogue, Vol.I-II, Zurich-London.

Psoma 2009 Psoma, S., “Tas Sitarchias tous Misthous ((ARIST.), OEC. 1351B) Bronze Currencies and Cash-allowances in Mainland Greece, Thrace and the Kingdom of Macedonia”, RBN 155, 3-38.

Robert – Robert 1976 Robert, L. – J. Robert, “Une inscription grecque de Téos en Ionie. L’union de Téos et de Kyrbissos, JS, 153-235.

SNG Marc Bar Sylloge Nummorum Graecorum, Belgique, Bibliothèque Royale de Belgique, La Collection de Bronzes Grecs de Marc Bar, Bruxelles, 2007.

Thompson 1983 Thompson, M., Alexander’s Drachms Mints I: Sardes and Miletos, Numismatic Studies 16, New York.

Touratsoglou 2003 Touratsouglou, I.P., “A la recherche du monnayage de bronze de Philippe II de Macédoine. Note préliminaire, BSFN 58 (6), 97–101.

Tül Tulunay 2002 Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma Projesi: Ön İnceleme Gezileri 1999-2001”, Haberler 14, 18-19.

Tül Tulunay 2005 Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma Projesi: Yüzey Araştırması -2004”, Haberler 20, 33-35.

Tül Tulunay 2006a Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma Projesi: 2004 Yılı Yüzey Araştırması”, AST 23/2, 189-200.

Tül Tulunay 2006b Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma Projesi: Yüzey Araştırması -2005”, Haberler 21, 24-25.

Tül Tulunay 2007 Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Araştırma Projesi: 2005 Yılı Yüzey Araştırması”, AST 24/2, 351-362.

Tül Tulunay 2008 Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2006 Yılı Kazısı”, KST 29/ 3, 79-98.

Tül Tulunay 2009 Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2007 Yılı Kazısı”, KST 30/ 3, 411-426.

Tül Tulunay 2010 Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2008 Yılı Kazısı”, KST 31, 387-408.

Tül Tulunay 2011 Tül Tulunay, E., “Nif (Olympos) Dağı Kazı ve Araştırma Projesi: 2009 Yılı Kazısı”, KST 32, 405-423.

Türkmen 2011 Türkmen, M., “İzmir Nif Dağı Ballıcaoluk Yerleşimine İlişkin Gözlemler”, Colloquium Anatolicum X, 261-275.

Türkmen 2012 Türkmen, M., “İzmir Nif Dağı’nda Bir Kale Yerleşimi: Ballıcaoluk”, Türkiye’de İskân ve Şehirleşme Tarihi (ed. M.A. Beyhan), 1-15.

Tziambazis 2001/2 Tziambazis, E., A Catalogue of the coins of Cyprus from 560 B.C. to 1571 A.D., Larnaca.

Yıldırım – Gates 2007 Yıldırım, B. – M.H. Gates, “Archaeology in Turkey, 2004-2005”, AJA 111, 275-356.

Westermark 1989 Westermark, U., “Remarks on the Regal Macedonian Coinage ca 413-359 B.C., Kraay-Morkholm Essays, (G. Le Riders – N. Waggoner – U. Westermark), Louvain la Neuve, 301-315.

Zapiti – Michaelidou 2008 Zapiti, E. – L. Michaelidou, Coins of Cyprus, from the collection of the Bank of Cyprus Cultural Foundation, Nicosia.