Kyme nekropolünden figürlü bir mezar steli

Çalışmamızın konusu, Kyme antik kenti nekropolünde îzmir Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından Habaş adına yürütülen kurtarma kazılarında bulunmuş figürlü bir mezar stelidir. Çok sayıda parçaya ayrılmış olan stelin, bütünlendiğinde "Naiskos Tipli" bir stel olduğu ve sahne alanında merkezde Dioskurides Tipinde bir erkek figürünün alçak kabartma iki paye arasında ve iki yanında iki hizmetçi figürü ile birlikte betimlendiği görülmektedir. Figürün form ve stil özellikleri ile içinde bulunduğu sahne düzeni Hellenistik Dönem'de önemli bir yere sahip Smyrna'da üretilen mezar stelleriyle benzerlik gösterdiği anlaşılmaktadır. MÖ. 2. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren yoğun olarak üretilmeye başlanan yüksek işçiliğe sahip Smyrna Stellerinin etkisinin Ephesos ve Samos başta olmak üzere Byzantion'a kadar uzanan geniş bir coğrafyaya yayıldığı bilinmektedir. Kyme'de daha önce ele geçmiş az sayıdaki figürlü mezar steli örneklerinin de yardımıyla Smyrna Stellerinin etkisi görülebilmektedir. Stelimiz üzerinde betimlenen figürün form olarak Smyrna Stellerinden birebir örnek alındığı, ancak işçilik farklılığından kaynaklı olarak duruşu ve mantosunda gözlemlenen hareket ile kumaş ilişkisinin daha kaba verildiği anlaşılmaktadır. Smyrna Stellerinde figürlerin hareketli yanı zeminden daha fazla yüksek betimlenerek ileri doğru hamle yaptığı izlenimi yaratılmıştır. Stelimizdeki figürün duruşunda bu etki başarılamamış ve figür neredeyse cepheden betimlenmiştir. Benzer durum Sardes'ten ele geçmiş bir stelde de göz-lemlenebilmektedir. Smyrna Stelleri ile form ve stil benzerliği gösteren örneklerin Smyrna ile komşu merkezlerde görülmesi şaşırtıcı değildir. Sardes örneğinde olduğu gibi Kyme nekropolünde bulunmuş stelimizde de Smyrna stelleri ile yalnızca işçilik faklılıkları olduğu ayırt edilebilmektedir. Bu örnekler temel alınarak yapılan karşılaştırmalar sonucunda stelimizin Smyrna Stellerini yakından tanıyan bir usta tarafından yerel bir atölyede ve MÖ. 2 yüzyılın son çeyreği içerinde üretildiği ortaya çıkmaktadır.

A figured grave stele from the necropolis of kyme

Subject of this study is a figurative grave stele which is found in a rescue excavation carried out by the Directory of the Izmir Archaeological Museum in the necropolis of Kyme. The Stele, broken in pieces, is an example for the "Naiskos Type" depicting the togate figure of a man (in the type of Dioskurides) flanked by two small sized servants. Type, iconography and style link it to a group of grave stelai produced in Smyrna during the Hellenistic Period, the production of which started during the second quarter of second century B.C. The distribution area ranges from Ephesos and Samos in the South to Byzantion. While it is obvious that the figure on the Kyme stele is influenced by the Smyrna group, the artistic quality can not compete with the Smyrna specimens. It will be argued that the Kyme stele was produced by a master working in a local workshop who was familiar with the Smyrna stelai in the last quarter of second century B.C.

___

Atalay 1988 Atalay, E., Hellenistik Çağ'da Ephesos Mezar Stelleri, Istanbul.

Bieber 1959 Bieber, M., "Roman Men in Greek Himation (Romani Palliati) a Contribution to the History of Copying" Proceedings of the American Philosophical Society, Vol 103, No. 3, 1959, 374-417, Philadelphia.

Bol 1972 Bol, P. Die Skulpturen des Schiffsfundes von Antikythera, AM Beiheft 2, Berlin.

Caroll-Spillecke 1985 Caroll-Spillecke, M., Landscape Depictions in Greek Relief Sculpture, Frankfurt am Main.

Corsten 2010 Corsten, T., A Lexicon of Greek Personal Names.Volume VA. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford.

Çekilmez 2011 Çekilmez, M., "Geç Hellenistik Dönemden Bir Mezar Steli", Olba XIX, 107-126.

Engelmann 1976 Engelmann, H., Die Inschriften von Kyme, Inschriften griechischer Stâdte aus Kleinasien 5, Bonn.

Fıratlı 1964 Fıratlı, N., Les steles Funeraires de Byzance greco-romaine, Paris.

Fıratlı 1965 Fıratlı, N., "İstanbulun Yunan ve Roma Mezar Stelleri", Belleten XXIX, Sayı 114, 263-320, Taf. I-XXVI.

Fink 1964 Fink, R„ "Ein Kopf für viele", RömMitt 71, 152-157.

Fittschen 1995 Fittschen, K., "Eirene", Studia graeca et latina 31, 98-101.

Hallet 2005 Hallet, C.H., The Roman Nude: Heroic Portrait Statuary 200 B.C.- A.D. 300, Oxford.

Hannestad 1997 Hannestad, L., "Death on Delos: Conventions in an International Context", Conventional Values of the Hellenistic Greeks (ed. P. Bilde, T. Engberg-Pedersen, L. Hannestad and J. Zahle), Aarhus University Press.

Hofstetter 1997 Hofstetter, s.v. "Seirenes", LIMC VIII, 1-2, 1101-1102.

Horn 1972 Horn, R., Hellenistische Bildwerke auf Samos, S AMOS XII, Bonn.

Kanel 1989 Kânel, R., "Drei hellenistische Grabreliefs aus Smyrna in Basel", AntK 32, 50-58, Taf. 13-15.

Kossatz-Deissmann 1981 Kossatz-Deissmann, A., s.v. "Achilleus", LIMC I, 1-2, 37-200.

Lehmann 2001 Lehmann, S., "Der bekleidete Gymnasiast - eine neue Deutung zum Jüngling von Eretria", AntK 44, 18-23 Taf. 9-13.

Lewerentz 1993 Lewerentz, A., Stehende mânnliche Gewandstatuen im Hellen-ismus, Hamburg.

Linfert 1976 _ Linfert, A., Kunstzentren hellenistischer zeit, Wiesbaden.

Lippold 1911 Lippold, G., "Jünglinsstatue von Antikythera", Jdl 26, 171-181.

Macrade 1969 Macrade, J., Au Musee de Delos. Etude sur la sculpture hellenis- tique en ronde bosse decouverte dans l'ile, Paris.

Mango 2001 Mango, E., "Kleoneikos ein gebildeter Palaistrit überlegungen zur Jüngling von Eretria", (eds. S. Buzzi - D. Kâch vd.) Zona Archeologica, Festschrift für H.P. isler zum 60. Geburtstag, 279-288, Taf. 40-41.

Mendel 1914 Mendel, G., Catalogue des Sculptures, Vol. 3, Istanbul.

Özgan 2003 Özgan, R., Die kaiserzeitlichen Sarkophage in Konya und Umgebung, Asia Minor Studien Band. 46, Bonn.

Pfuhl - Möbius 1977 Pfuhl, E. - Möbius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I, Mainz.

Polaschek 1969 Polaschek, K., Untersuchungen zu griechischen Mantelstatuen. Der Himationtypus mit Armschlinge. (PhD.Diss. Travaux universitaires) Berlin.

Prittwitz - Gaffron 2007 von Prittwitz, H. - Gaffron, H., "Die hellenistische plastik von 160 bis 120 v.Chr.", (ed.P.C.Bol) Die Geschichte der antiken Bildhauerkunst, Hellenistische Plastik, 241-272, Abb. 197-236.

Saraçoğlu 2000 Saraçoğlu, A., "Kyzikos'tan Figürlü Mezar Stelleri", Olba III, 181-197, Lev. 41-45.

Schmidt 1991 Schmidt, S., Hellenistische Grabreliefs, Köln.

Senff 1985 Sennf, R., "Drei hellenistische Grabreliefs in Ketteringham Hall", Boreas 8, 81-91, Taf. 6.

Winter 1903 Winter, F., Die Typen der figurlichen terrakotten, Band III, II. Teil, Berlin.

Yaylalı 1979 Yaylalı, A., Hellenistik Devir İzmir Kökenli Figürlü Mezar Stelleri, (Atatürk Üniversitesi Yayınlanmamış Doçentlik Tezi), Erzurum.

Yaylalı 1981 Yaylalı, A., "Hellenistik Devir İzmir Mezar Stelleri", IX. Türk Tarih Kongresi, 473-489, Lev. 229-234.

Zanker 1974 Zanker, P., Klassizistische Statuen, Mainz am Rhein.

Zanker 1994 P. Zanker, "The Hellenistic Grave Stelai from Smyrna: Identity and Self-image in the Polis", Images and Ideologies (ed. A. Bulloch, E.S. Gruen, A.A. Long and A. Stewart), 212-230, Oxford.