MUSTAFA YILMAZ ÜSTÜNER, Feyza İDRİSOĞLU KALAV

Kamu çalışma etiği ve neo-taylorist uygulamalar: Türk kamu sağlık hizmetinde performansa dayalı ücretlendirme örneği

İşyerlerinde performansa dayalı ücretlendirme (PDÜ) uygulaması 20. yüzyılın başlarında Frederick W. Taylor’un öncülük ettiği ‘bilimsel yönetim’ akımı içinden doğmuştur. Özel kesim işyerlerinde seri üretim koşullarında üretim maksimizasyonu amaçlı ve çalışanların maddi özendiriciler yoluyla üretkenliğinin arttırılabileceği varsayımı ile uygulanma alanı bulmuş, ancak çalışma ilişkileri açısından çeşitli sorunlara yol açmıştır. PDÜ, resmi adıyla ‘Performansa dayalı ek ödeme sistemi’ olarak 2004 yılından bu yana Türk kamu kesiminin sağlık hizmeti sunan birimlerinde uygulanmaktadır. PDÜ’nün yaygınlaşması olasılığı yüksektir ve özgün anlam ve biçiminden farklı olarak kamu kesiminde ve mal üretimi yerine hizmet üretimi alanında uygulanmaktadır. Bu çalışma, sıklıkla yapılandan farklı olarak, uygulamanın amaçlanan fiziki sonuçları (üretim, üretkenlik ve kalite artışı vb.) yerine kamu etiği açısından değerlendirme yapmaktadır. Yönetim birimleri, çalışanlar ve meslek kurumları üyeleriyle yapılan mülakat ve gözlemler ve genel değerlendirme sonucunda PDÜ’nün kamu etik anlayışı, belirlenmiş etik ilkeleri ve özellikle doğurduğu etik ikilemler nedeniyle sorunlar yarattığı öne sürülmektedir.

Neo-taylorist practices and ethics in public administration: Pay for performance in Turkish public health service

The practice of pay-for-performance (PFP) has been experienced since the beginning of the twentieth century in work organizations. PFP had been developed and put into practice by Henry Gantt, an associate of Frederick Winslow Taylor and a member of ‘scientific management’ school. The rationale behind PFP lies within ‘task and bonus system’ as formulated by Taylor. With the assumption that workers are not so willing to try to increase their productivity and that they may essentially be motivated by material incentives, producing more than what’s been defined as the standard or basic production quantity would be possible if extra remuneration is made in return for every excess item produced. In times of mass production and when demand for industrial products didn’t cease to exist this practice probably contributed to increase in production and thus, profits. PFP sparked criticisms from labour unions with the claim that it resulted in competition decreasing solidarity among workers. This was because as some of the workers were willing to work more in return for the extra payment, others were forced to do the same in order to maintain the expected volume of production in the absence of legal protection to maintain job security. İncreasing levels of production tempted factory owners and managers to raise the expected quantity of production frequently and this also led to more opposition from labour unions. In this framework, PFP as a practice typical to mass-producing private sector workplaces, resulted in an increase in production but also brought together undesired ‘side effects’ related to work relations.

PDF

___

AYDIN, S. ve DEMIR, M., (2006), Sağlıkta Performans Yönetimi -Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi. Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Dönüşüm Serisi- 2, Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayını
ELBEK, O. (2010), "Performans" ve Hekimlik”, Toplum ve Hekim, Kasım-Aralık 2010, 432-447.
GANTT, H. L. (1916), Industrial Leadership, Yale University Press, New Haven.
HASUDER (2011) Sağlık Politika Çalışma Grubu. Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi. Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Ankara.
M.C (25.02. 2013), İç Hastalıkları Uzmanlarının Performans Sistemi Hakkında Düşünceleri. 01.03.2013, http://www.medimagazin.com.tr/ana-sayfa/okuyucudan/tr-ic-hastaliklari-uzmanlarinin- performans-sistemi-hakkinda-dusunceleri-1-79-49766.html)
NESANIR, N., EREM, A. BILGE, B. ve SALTIK, A. (2006), "Manisa'da Birinci ve İkinci Sağlık Kurumlarında Çalışan Hekimlerin Bakış Açısıyla Performansa Dayalı Döner Sermaye Uygulaması", Toplum ve Hekim , Mayıs-Haziran , 231-238.
OECD (2011), “Consultations with doctors”, in Health at a Glance 2011: OECD Indicators, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/health_glance-2011-29-en
OECD ve Dünya Bankası (2008), Sağlık Sistemi İncelemeleri: Türkiye, 5 Mart 2014, http://www.kalite.saglik.gov.tr/content/files/uluslaratrasi_acilimlar_2011/upsem/OECD_Kitap.pdf
ÖZLÜ, T. (t.y.) Sağlık Çalışanlarına Performansa Dayalı Ek Ödeme Çalışması: Eleştiriler ve Çözüm Önerileri. Solunum Platformu. 03.03.2013, http://www.akcigersagligi.org/dosyalar/ perf.pdf?phpMyAdmin=gWjcEIRCrY50%2CwYNFjcHs9PNc97
SAYAN, İ. Ö. Ve ŞAHAN, Y. (2011), “Sağlık Bakanlığı’nda Performans Değerlendirme ve Ek Ödeme Sistemi”, Memleket SiyasetYönetim, Cilt 16, 33-70.
ŞEN, M. L. (2012), Kamu Görevlileri Etik Rehberi, Ankara: Başbakanlık Kurulu Kamu Görevlileri Etik Rehberi.
SNYDER, L. ve NEUBAUER, R. L. (2007), "Pay-for-Performance Principles That Promote Patient-Centered Care: An Ethics Manifesto”, Annals of Internal Medicine, Dec 4; 147(11):792-4.
SÜLKÜ, S.N. (2011), Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Kamu Hastanelerinin Verimliliği Üzerine Etkileri, Maliye Dergisi, 160, 242-268
T.C SAĞLIK BAKANLIĞI (2009), Sağlıkta Kurumsal Performans ve Kalite Uygulamaları. Ankara.
———(2012), Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Ankara.
THE SOCIETY OF GENERAL INTERNAL MEDICINE (2009), Can Pay for Performance be Ethical, 03.03.2013, http://www.sgim.org/File%20Library/Unassigned/SGIM-P4P-White-Paper-2009.pdf
TTB-UDEK ÇALIŞMA GRUBU (2011), "Sağlık Sisteminde Performans Uygulamalarının Mesleki Değerlere Etkileri ve Etik Sorunlar Çalıştayı Raporu Ve Sonuç Bildirgesi", İstanbul
TÜRK TABIPLERI BIRLIĞI ETIK KURULU, (2009), Hekimlerin Değerlendirmesi ile Performansa Dayalı Ödeme. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları.
ULUTAŞ, Ç. Ü. (2011), Proleterleşme ve Profesyonelleşme Tartışmaları Işığında Türkiye'de Sağlık Emek Sürecinin Dönüşümü. Nota Bene, Ankara.
WEIBEL, A., KATJA, R. ve OSTERLOH, M. (2009), "Pay for Performance in the Public Sector: Benefits and (Hidden) Costs", The Journal of Public Administration Research, May, 387-41.
YILDIRIM, G. ve KADIOĞLU, S. (2007), "Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları", C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 7-12, 75-83.