Babil Hukukunda Awilum, Muškēnum ve Wardum

Hukuk toplumu tesis eden kurallar bütünüdür. Toplumun olduğu her yerde hukuk da vardır. Ancak yazının icadından önce varlığını sürdüren kavimlerin hukuk anlayışlarını anlamak güçtür. Yazının icadı ile birlike yazılı hukuk metinleri de ortaya çıkmıştır. Bu metinlerde toplumsal sınıflara görülmektedir. Fırat ve Dicle nehirlerininin arasında yer alan Mezopotamya coğrafyası ise medeniyetlerin doğduğu coğrafyadır. Sumer ve Sami kavimleri bu coğrafyaya gelerek medeniyetler kurmuşlardır. Sumerler yazıyı icat ederek ilk kanun metinlerini ortaya koymuşlardır. Bu kanun metinlerinde hür ve köle sınıfları mevcuttur. Hür sınıf kanunların belirlediği ölçekte her türlü davranışı sergilemektedir. Kölelerin bir nesneden farkı yoktur. Sumerlerden sonra coğrafyaya Sami bir kavim olan Martu’lar tarafından kurulan Babil devleti hâkim olmuştur. Babil kralı Hammurabi Devletin sınırlarını genişletip Mezopotamya’da siyasi bütünlüğü sağladıktan sonra büyük bir kanun metni neşretmiştir. Hammurabi kanunlarında diğer kanunlarından farklı olarak üç sınıf görülmektedir. Bu sınıflar Awilum, Muşkenum ve wardum sınıflarıdır. Bu sınıfların tespitinde kanun maddeleri önemli bir yer işgal eder. Awilum hür sınıfı, wardum ise köle sınıfını ifade etmektedir. Muşkenum sınıfı ise iki sınıf arasında bir orta sınıfı ifade etmektedir. Ancak Muşkenum sınıfını tanımlamak için kanun maddeleri yetersizdir diyebiliriz. Kanun maddelerinde aynı suçtan dolayı Awilum ve muşkenum sınıflarından iki kişiye farklı cezalar uygulanmasından hukukun toplumsal sınıflara eşitsiz bir şekilde uygulandığı ve awilum sınıfının Muşkenu sınıfından daha etkin olduğu gerçeğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hukuk, Toplumsal Sınıf, Babil, Ceza

Awilum, Muškēnum and Wardum in The Babylonian Law

PDF

___

AHW: 1972, Akkadisches Handwörterbuch, (Hazırlayan: Wolfram Von Soden), Band II, Wiesbaden.
AKTÜRE, S., 2004, Anadolu Bronz Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yayınları.
BİLGİÇ, E., 1963, “Eski Mezopotamya'da Kavimlerin Kanun Ananesi ve Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Dil - Tarih Coğrafya Dergisi, C.: 21, S.: 3,4, s.103-119.
BİLGİÇ, E., 1947, “Çivi Yazılı Hukuki - İktisadi Kaynaklar, Mahiyet ve Muhtevaları”, Belleten, C.: XI, S.: 44, s. 571-602.
BOZKURT, G., 1981, “Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.: 38, S.: 1 - 4,s.65-103.
CAD: 1977, The Assyrian Dictionary, (Edited by M. Civil - I. J. Gelb - A. L. Oppenheim - E. Reiner), Vol.: X, Part: 2, Chicago.
CHILDE, G., 2007, Tarihte Neler Oldu, Kırmızı Yayınevi.
DASSOW, E. V., 2014, “Awīlum and Muškēnum in the Age of Hammurabi”, La familie dans le Proche-Orient ancien: realites, symbolismes, et images, Ed.: Lionel Marti, Eisenbrauns, s. 291-308.
DİNÇOL, B., 2003, Eski Önasya Toplumlarında Suç Kavramı ve Ceza, İstanbul.
DRIVES, G. R. - MILES, J. C., 1952, The Babylonian Laws, Vol.: I, Oxford.
GÖKÇEK, L. G. – AKYÜZ, F., 2013, “Sümer Kanunları”, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, C.: IX, S.: 1, s. 1-9.
GÜNBATTI, C., 2000, “Eski Anadolu'da Su Ordali”, Archivum Anatolicum, Vol.: 4, s. 73-88.
GÜNBATTI, C., 1991, Eski Babil Devrinde Tımar ve Devlet Arazisinin Tahsisi Hakkında Bazı Görüşler, Belleten, C.: LV, S.: 212, s. 1-12.
GÜRİZ, A., 1996, Hukuk Başlangıcı, Siyasal Kitabevi, Ankara.
KILIÇ, Y. – DUYMUŞ, H. H., 2009, “Eski Mezopotamya’da Din Kadınları (Rahibeler)”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.: 13, S.: 1, s. 159-178.
KILIÇ, Y. – AKKUŞ MUTLU, S., 2013, “Çivi Yazılı Hukukta Kölelere Verilen Cezalar”, Turkish Studies, Vol.: 8, İssue: 7, 2013, s.283-292.
KILIÇ, Y., 2014, Eskiçağ Aile Hukuku, Çizgi Kitabevi, Konya.
KILIÇ, Y. – ESER, E., 2016, Eski Mezopotamya Hukukunda Dini Normlar, Belgi, S.: 11, s. 133-150.
MAISELS, C. K., 1999, Uygarlığın Doğuşu, İmge Kitabevi.
MANDACI, E., 2019, Eski Mezopotamya’da Ekonomik Hayat, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
OATES, J., 2004, Babil, Arkadaş Kitabevi, Ankara.
PAULISSIAN, R., 1999, “Adoption in Ancient Assyria and Babylonia”, Journal of Assyrian Academic Studies, C.: 13, S.: 2, Tarzana, s. 5-34.
ROTH, M., 1995, Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor, Atlanta.
TOPTAŞ, K., 2019, “Akadça Çivi Yazılı Belgelerde Çeyiz”, Belleten, C.: LXXXIII, S.: 297, s. 407-427.
TOPTAŞ, K., 2016, “Eski Mezopotamya’da Çocuk”, Archivum Anatolicum, 10/1, s. 55-78.
TOSUN, M. – YALVAÇ, K., 2002, Sümer Babil, Assur Kanunları ve Ammi - Saduka Fermanı, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
TOSUN, M., 1973, “Sümer, Babil ve Asurlularda Hukuk Kanun ve Adalet Kavramları ve Bunlarla İlgili Terimler”, Belleten, C.: XXXVII, S.: 148, s. 557-581.
TOSUN, M., 1963, “Hammurabi'nin Toprak Kanunları”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.: 21, S.: 3-4, s.127-141.
TUTKAOĞLU, U., 2016, Eski Mezopotamya ve Eski Anadolu Kanunlarının Etkileşimi ve Mukayesesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
VEENHOFF, K., 1989, “Three Old Babylonian Contracts Involving Naditum and Šugitum”, Acadica Supplementum, Vol.: VI, Louven, s. 184 – 189.
WESTBROOK, R., 2003, “Mesopotamia: Old Babylonian Period”, A History of Ancient Near Eastern Law, Ed.: Raymond Westbrook, Vol.: I, Brill, s. 361-430.
WOHL, H., 1968, “A Definition of Muškenum”, Journal of Near Eastern Studies, 1/1, Chicago.
YALVAÇ, K., 1965, “Eski Babil'de Kız Evladın Mirası Meselesi”, Ankara Üniversitesi Dil - Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.: 23, S.: 1,2, 1965, s. 31-36.
YILDIRIM, E., 2017, Eskiçağ Mezopotamya’sında Liderler, Krallar, Kahramanlar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.