İNSUYU MAĞARASI'NIN KURU GÖLLERİ İLE CİNE OVASI AKİFERİ ARASINDAKİ HİDRODİNAMİK İLİŞKİ

İnsuyu mağarası, Türkiye'nin en önemli karst bölgesi olan Toros Dağları'nın batı kesiminde ve Burdur ilinde yer alır. Yüzey drenaj alanı yaklaşık 70 km2 olup, yıllık yağış miktarı 731 mm'dir. Mağara, birbirine bağlı farklı boyutlarda birçok yeraltı gölü içerir. Drenaj alanı, topoğrafik olarak bölgedeki en yüksek konumda olduğu için, bu göller, drenaj havzasındaki su dengesi denkleminin ana bileşenlerinden sadece yağmur suyunun infiltrasyonu ile beslenir. Mağaranın doğal giriş ağzında, deniz seviyesinden 1191.53 metre yükseklikte İnsuyu mağara kaynağı bulunur. Bu kaynak, doğal bir dolusavak gibi bu kot üzerinden yeraltı göllerinin drenajını sağlar. Mağaranın batı tarafında 22 km2'lik bir alana sahip Çine ovası akiferi, Burdur şehri için bölgedeki en büyük tatlı su rezervidir. Buradan pompalanan su, kentsel kullanım ve tarımsal sulama için önemli miktarda su sağlar. Bu akifer ile mağaranın yeraltı gölleri arasında sıkı bir hidrodinamik etkileşim vardır. Bölgede 1984 yılında başlayan yarı kurak dönem, zamanla suya olan talebin artmasına yol açmıştır. Aşırı pompalama devam ettiği için, öncelikle yeraltı suyu seviyeleri hızla düşmüş ve daha sonra, İnsuyu mağara kaynağı tamamen kurumuştur. Sonuç olarak, aynı sebepten mağaradaki yeraltı göller kısa sürede neredeyse tamamen kurumuştur. 1986 yılından itibaren, akiferler ve yeraltı suları bir daha ortalama şartlara geri dönememiştir.

Anahtar Kelimeler:

İnsuyu mağarası, Çine ovası, Yeraltı Gölü, Burdur

HYDRODYNAMIC RELATIONSHIP BETWEEN DRY LAKES OF INSUYU CAVE AND CINE OVASI AQUIFER (BURDUR-TURKEY)

Insuyu Cave is located in the west of Taurus Mountains, which is Turkey's most important karst region, and in the Burdur Province. The surface drainage area is about 70 km2 and it receives 731 mm of annual precipitation. The Cave contains many underground lakes different sizes connected to each other. Drainage area, because it is located at the highest position in the region, these lakes can be recharge by only infiltration of rainwater from main components of water balance equation in the drainage basin. At the natural entrance of the cavern, there is a water source with an altitude of 1191.53 meters above sea level. It provides drainage of underground lakes from this elevation, like a natural spillway. On the west side of the cave is Cine Plain, which has an area of 22 km2. The Cine Plain aquifer is the largest reserve of freshwater in the region for the Burdur city. The water pumped from this aquifer supplies significant water for urban use and agricultural irrigation. There is a hydrodynamic interaction between this aquifer and the underground lakes of the cave. The semi-arid period, which began in 1984, has led to a steadily increase in demand for urban use and irrigation water over time. The aquifer's safe yield limit was exceeded in a short time because of the excessive pumping of groundwater irrespective of water balance. Because of excessive pumping continuing in spite of all environmental hazards, firstly the groundwater levels have decreased rapidly and then the Insuyu Cave Source which has a discharge of 50 l/s completely dried up. As a result, underground lakes have lost their natural seasonal fluctuations, and they are almost completely dry in a short time. Since 1986, aquifers and groundwater levels have never returned to normal or average conditions.

Keywords:

Insuyu cave, Cine plain, Underground Lake, Burdur,

PDF

___

[1] TAŞDELEN, S., “Çine ovası (Burdur) ve Yakın Dolayının Hidrojeoloji İncelemesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 181 sayfa, (Yayınlanmamış) Isparta, 1993.
[2] CHEN, M., P. XİE, AND J.E. JANOWİAK., “Global land precipitation: a 50-yr monthly analysis based on gauge observations”, J. Hydrometeorol., 3, 249–266, 2002.
[3] PETHERAM, C., G. WALKER, R. GRAYSON, T. THİERFELDER AND L. ZHANG., “Towards a framework for predicting impacts of land-use on recharge”, Aust. J. Soil Res., 40, 397-417, 2001.
[4] GLEESON, T., J. VANDERSTEEN, A. A. SOPHOCLEOUS, M. TANİGUCHİ, W. M.ALLEY, D. M . ALLE N, AND Y. ZHOU, “Commentary: Groundwater sustainability strategies”, Nat. Geosci., 3, 378–379, 2010, doi:10.1038/ngeo881.
[5] GÖRMÜŞ,M., KARAMAN, M.E., “Fades changes and new stratigraphical paleontolgical data in the Cretaceous Tertiary boundary around Söbüdağı (Çünür-Isparta): Çukurova Üniversitesi Geosound”, (Yerbilimleri) Dergisi, 21,43-57, Adana, 1992.
[6] KOÇYİĞİT, A., “Isparta büklümünde (Batı Toroslar) Toros karbonat platformunun evrimi” Türkiye Jeol. Kurumu Bülteni 24, 15-23, Ankara, 1982.
[7] KOÇYİĞİT, A., “Güneybatı Türkiye ve yakın dolayında levha içi yeni tektonik gelişim” Türkiye Jeol. Bülteni 27,1-16, Ankara, 1984.
[8] ÖZGÜL, N., “Torosların temel jeolojik özellikleri”, Türkiye Jeol. Kur. Bült., 9/1, 65-78, 1976.
[9] ÖZGÜNER, A. M., “Burdur gölü ve Keçiborlu dolaylarının jeolojisi raporu: M.T.A”, Genel Müdürlüğü raporları (Yayınlanmamış), Ankara, 1979.
[10] POİSSON, A., AKAY, E., DUMONT, J. F., UYSAL, Ş., “Isparta angle: Geology of the Taurus belt”, International Symposium, 11-16 p, 1984.
[11] GUTNİC, M., MONOD, O., POİSSON, A., ET DUMONT J.F., “Geologie des Taurus occidentals (Turquie): Memoires de la Societe Geologique de la France”, Mem. No.137, Paris, 1979.
[12] DUMONTJ.F., “Isparta kıvrımı ve Antalya naplarının orijini” M.T.A. Dergisi, 86, 56-57, 1976.
[13] KARAMAN, M.E., “Isparta güneyinin temel jeolojik özellikleri”, Türkiye Jeoloji Bülteni, 33, 57-67, Ankara, 1990.
[14] KARAMAN , M. E., “Isparta-Burdur arasının jeolojisi ve tektonik özellikleri”, Geological Bulletin of Turkey, V. 37, No 2,119 -134, August 1994, 1994.
[15] KARAMAN , M. E., “Burdur dolayının genel stratigrafisi” Akdeniz Üniversitesi, Isparta Müh. Fakültesi Dergisi, 2, B23-26, Isparta, 1986.
[16] YALÇINKAYA, S., ERGİN, A, AFŞAR, Ö.P., TANER, K., “Isparta büklümünün yapısal evrimi” A.Ü. Isparta Müh. Fak. III. Müh Haftası Bildiri özleri kitabı, 30-31, Isparta, 1985.
[17] YALÇINKAYA,S., ERGİN, A., AFŞAR, Ö.P., TANER, K, DALKILIÇ, H., ÖZGÖNÜL, E., “Batı Torosların jeoloji raporu”, M.T.A. raporu (Yayınlanmamış) Ankara, 1986.
[18] CASTANY, G., “Yeraltı suları hakkında pratik uygulamalar”, (Çeviri, KARACADAĞ, K.), DSİ yayın no. 638, 692s, Ankara, 1969.
[19] BAYAZIT, M., “Hidroloji uygulamaları”, İTÜ, yayın no:1455,280s, İstanbul, 1991.
[20] ŞAHİNCİ, A., “Genel Hidroloji”, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi yayını, 169 s, İzmir, 1986.
[21] WIESSMAN,W. JR.,LEWIS, G. L., KNAPP, C. W., “Introduction to Hydrology”, third edition, Harper Collins Publishers, 780pg., New York, 1989.
[22] DSİ Haritalı İstatistik Bülteni, Yayın no: 991, 499s., Ankara.
[23] ŞAHİNCİ, A., “Göksu Göldeğirmeni Kaynaklarının İncelenmesi”, Doktora tezi (yayınlanmamış), Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Jeoloji Kürsüsü 75 s., İzmir, 1976.
[24] KORKMAZ, N., “Akiferin Boşalım Katsayılarına Göre Gruplandırılması Üzerine Bir Araştırma”, DSİ Teknik Bülteni, sayı 69, s: 51-58, Ankara, 1989.
[25] https://water. usgs.gov/edu/droughtandgw.html (erişim tarihi 21.04.2018)
[26] MORELAND, J.A., “Drought: U.S. Geological Survey Water Fact Sheet”, Open-File Report 93-642, 2 p, 1993.
[27] KORKMAZ, N., “Yeraltı Suyu İşletmesi Yapılan Sahalarda Su Bilançosu Hazırlanması”, DSİ Teknik Bülteni, sayı 47, s:31-37, Ankara, 1979.
[28] SOPHOCLEOUS, M.A., SAWİN, R.S., “Safe yield and sustainable development of water resources in Kansas”, Kansas Geological Survey, Public Information Circular, 9, 6p, 1997.