NÜFUS DEFTERLERİNE GÖRE ENEGİ (KAYMAKLI)

Nüfus" kelimesi, Arapça “nefs” kelimesinin çoğulu olup "şahıs" anlamına gelmektedir. Nüfusun, bir yerleşim yerinin demografik, iktisadi ve askerî hayatının bilinmesinde öneminin büyük olduğuna dair şüphe yoktur. Toplumun en önemli figürü olan insanlar geçmişlerini her zaman merak etmişler ve bu merakı gidermek için muhtelif yollar ile geçmişlerini öğrenme yoluna gitmişlerdir. Bu minvalde insanlar soylarının nereden geldiğini, aile büyüklerinin hangi mesleklerle meşgul olduklarını ve nasıl bir aile yapısına sahip olduklarını öğrenmeye çalışmışlardır. Bu vesile ile nüfus defterleri bu ve benzeri bilgilere erişim sağlayacak önemli kaynaklardandır. 1830 yılından itibaren tutulmaya başlanan bu kayıtlar her Osmanlı şehrinde olduğu gibi Enegi’de de tutulmuş ve Müslüman ve gayrimüslim tebaa ayrı ayrı kaydedilmiştir; bu kayıtlar burada yaşayan halk ile alakalı muhtelif veriler sunmuştur. İşbu çalışma da nüfus defterlerinden hareketle Nevşehir Kazası'na tabi Enegi (Kaymaklı) Karyesi'nde yaşayan Müslüman ve gayrimüslim şahısların hane, lakap, tipoloji ve yaşlarına dair bilgiler sunmanın ötesinde gayrimüslim reayanın imparatorluğa ödemek durumunda olduğu cizye vergisine ait sayısal istatistikleri içermektedir. Son olarak Enegi’de toplanan vergiler göz önüne alındığında Enegili gayrimüslimlerin Müslümanlara kıyasla maddi açıdan daha güçlü oldukları ve bu bağlamda, en az bir aile üyesini İstanbul’da bulunduran gayrimüslimlerin Osmanlı kırsalının ve Osmanlı şehir kültürünün birleşmesinde önemli bir rol oynadığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Nevşehir, Enegi, Nüfus, Müslim, Gayrimüslim

ENEGI (KAYMAKLI) ACCORDING TO POPULATION RECORDS

The word "population" is the plural of the Arabic word "nefs" and means "person". There is no doubt that the population is of great importance in the knowledge of demographic, economic and military life of a settlement. People, who are the most important figures of society, have always been curious about their past and have gone to the way of learning in various ways to satisfy this curiosity. In this regard, people tried to learn where their lineage came from, what professions their grandparents were engaged in and what kind of family structure they had. On this occasion, population records are important sources that provide access to this information and similar insights. These records, which began to be kept starting from the year of 1830, were kept in Enegi as they were kept in every Ottoman city, and Muslim and non-Muslim citizens were registered separately; these records provided various data regarding the people who lived in Enegi. This study includes numerical statistics of the jizya tax, which non-Muslim citizens had to pay the empire as well as providing information on the households, nicknames, typologies and ages of Muslim and non-Muslim citizens living in Nevsehir Subprovince attached to Enegi (Kaymaklı) Village based on population records. Finally, considering the taxes collected in Enegi, it can be said that the non-Muslims of Enegil paid more commercial taxes than the Muslims, and in this context, the non-Muslims who had at least one family member in Istanbul played an important role in the unification of the Ottoman countryside and the Ottoman urban culture.

Keywords:

Nevsehir, Enegi, Population, Muslim, Non-Muslim.,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri (NFS. d.) 3554 / 3555 / 3589 / 3588 / 3594 / 3597 / 3605 / 3608 / 3595 / 7382 / 3602 / 3610.
Bab-ı Defteri (D. CRD. d.) 39904.
Bab-ı Asafî (DVNSAHK. KR. d) 7/336
Abanoz, F., & Korkmaz, A. (2019). 1830-1845 Osmanlı Döneminde Göreme Nüfus Sayımı, ed. İlyas Gökhan, Desen Ofset.
Abanoz, F., Korkmaz, A. (2018). Geçmişten Günümüze Nar (Ennar) Tarihi, ed. İlyas Gökhan, Detay Yayıncılık.
Aygün, N. (2016). Nüfus Defterlerinde Aksaray’ın Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1830-1845) I, T.C Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarihi ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
Barkan, Ö. (1943). XV ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları Kanunları I. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Bozkurt, N. (2003). Lakap, TDV İslâm Ansiklopedisi, 27(1), 65-67.
Çavuş, R. (2018). Geçmişin Yorumlanmasında Nüfus Defterlerinin Rolü. Tarih ve Gelecek Dergisi, 4(2), 52-63. https://doi.org/10.21551/jhf.375158
Ercan, H. (2019). Taş Kapının Ardındaki Şehir Anaku, Enegi, Kaymaklı. Simtel Matbaacılık.
Gökhan, İ. (2016). Nevşehir’in İlk Nüfus Sayımı Üzerine Bir Değerlendirme, II. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu İçinde (787-802). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Basımevi.
Gökhan, İ., Abanoz, F., & Korkmaz, A. (2021). Ortahisar Nüfus Defteri (1518-1838) Tahrir ve Nüfus Defterlerine Göre Osmanlı Kapadokya’sında, Detay Yayıncılık.
Gökhan, İ., Korkmaz, A., & Abanoz, F. (2020). Uçhisar Nüfus Defterleri, Uçhisar Nüfus Defterleri (1518-1838) Tahrir ve Nüfus Defterlerine Göre Osmanlı Kapadokya’sında, ed. Ahmet Korkmaz, Detay Yayıncılık.
İpşirli, M. (2003). Lakap, TDV İslâm Ansiklopedisi, 27(1), 67.
Mustak, C. (2001). Geçmişten Günümüze Buldan’da Kullanılan Lakaplar, Buldan Sempozyum Bildirileri İçinde (880-885). Pamukkale Üniversitesi Yayıncılık.
Saraç, H. (2020). Nevşehir’in İdarî Sınırlarını Belirleme Süreci ve Buna Dair Yapılan Çalışmalar. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 155-169. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.629406
Öğer, A. (2014). Avanos Yöresinde Lakaplar ve Bir Soyağacı Örneği, Avanos Sempozyum Bildirileri İçinde (33-46). Grafiker Yayıncılık.
Özcan, S. (1995). XIX. Yüzyılın Ortalarında Sinop’taki Gayrimüslimlerin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. OTAM, 30(30), 145-172. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000583
Özel, A. (1996). Gayri Müslim, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, 13(1), 418-426.
Öztürk, M. (2017). 1844 (1260 H.) Tarihli Halep Nüfus Defterine Göre Urfa’da Gayrimüslimlerin Nüfus ve Sanatları, ed. Bünyamin Kocaoğlu, “Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi”, İlkadım Belediyesi Sosyal ve Kültür İşleri Müdürlüğü, s. 367-385.
Yılmazçelik, İ. (2014). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790-1840). Türk Tarih Kurumu.