Deryanur DİNÇER, Banu BEKÇİ, Fatih BEKİRYAZICI

Türkiye’deki Doğal Bitki Türlerinin Üretiminde Doku Kültürü Tekniklerinin Kullanımı

Floristik zenginlik bakımından sahip olduğu doğal tür sayısı ile Türkiye, dünya sıralamasında başta gelen ülkelerden biridir. Bu türlerden bazıları aromatik, farmakolojik, tıbbi ve besin olarak kullanımlarının yanı sıra, Peyzaj Mimarlığı açısından potansiyel süs bitkisi olarak oldukça değerlidirler. Bu doğal türlerimizin büyük bir çoğunluğu henüz kültüre alınmamış yada alınamamış, sadece kırsal peyzajda kalmış yabani türler şeklindedir. Ayrıca, artan nüfus ve gelişen endüstrileşme bu doğal bitki türlerinin büyüme ortamlarının bozulmasına ve hatta bazı türlerin bilinçsizce doğadan yoğun bir şekilde toplanması nedeniyle neslinin tehlikeye girmesine neden olmuştur. Bu olumsuzlukların ortadan kaldırılması için yabani türlerimizin kültüre alınması gerekmektedir. Seleksiyon aşamasından sonra, yabani türlerin kültüre alınmasının en önemli adımlarından birisi ise etkili bir vejetatif çoğaltma metodunun geliştirilmesi olacaktır.Bu çalışmada, üretimi zor olan bitkiler için hızlı bir teknik olarak görülen, bitkinin vejetatif üretiminin yaygınlaştıran, aynı form ve özellikte binlerce bitki elde edilebilen, ayrıca ticari üretim için uyumunun hızlı olduğu bilinen doku kültürü yöntemi literatürlerden faydalanılarak açıklanmıştır. Ayrıca, potansiyel süs bitkisi olması yanında tıbbi bitki ve gıda bitkisi olarak da kullanılabilen bazı doğal türlerimizin doku kültürü ile üretimi çalışmalarımızdan örneklere yer verilmiştir. Böylece üretimi zor olan doğal türlerimizin çoğaltılmasına, nesli tükenmekte olan özellikle endemik türlerimizin koruma altına alınmasına, biyoçeşitliliğimizin korunmasına yönelik yapılacak çalışmalara ışık tutmak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Doku kültürü, süs bitkisi, tıbbi bitki, gıda bitkisi

PDF

___

Ahuja, M. R., “Application Of Brotechnology to Forest Tree Species and Problems Involved” Holzwirtschaft, 154, 187-199, 1986
Ahuja, M.R., “Aspen” Techniques and Applications, New York, 4, 1986
Akdoğan, G., “Orta Anadolu Step Bitki Örtüsünde Bulunan Bazı Otsu Bitkilerin Peyzaj Planlamasında Değerlendirme İmkanları Üzerine Bir Araştırma” Köy İşleri Bakanlığı, 1972
Arslan, N., Endemik Tıbbi Bitkilerimiz, II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu , Yalova, 2014
Babaoğlu, M., Gürel, E., Özcan, E., “Biyiteknolojisi, I. Doku Kültürü ve Uygulamaları” Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları, 374 s, 2002
Bekci, B., “Peyzaj Mimarlığında Değerlendirme Potansiyeli Olan Akçaağaç Yapraklı Üvez (Sorbus torminalis L. Crantz)’ın Generatif ve Vejetatif Yöntemler Kullanılarak Uretimi” Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, KTÜ, Trabzon, 2010
Bhojwani, S.S. ve Razdan, M.K., “Plant Tissue Culture Theory and Practice” Elsevier Science Publishers B.V., Netherlands, 1983
Chalupa, V., “European Hardwoods” Cell and Tissue Culture in Forestry, 3, The Netherlands, 1987
Dinçer, D., “Peyzaj Mimarlığında Önemli Doğal Alıç Taksonlarımızdan Crataegus pontica C. Koch Verh. ve Crataegus meyeri Pojark.’ın Bazı Doku Kültürü Teknikleri ile Üretimi” Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, KTÜ, Trabzon, 2010
Galle, F.C., “Azaleas” Timber Press, 1987
George, E.F., Puttock, D.J.M. ve George, H.J., “Plant Culture Media” Formulations and Uses, Volume I, Exegetics Limited, England, 1987
Gökbunar, L. “Alıç (Crataegus sp.)’ın in vitro Mikroçoğaltımı” Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş, 2007
Gönülşen, N., “Bitki Doku Kültürleri Yöntemleri ve Uygulama Alanları” T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No:78, Menemen-İzmir, 1987
Harbage, J.F. ve Stimart, D. P., “Adventitious Shoot Regeneration from in vitro Subcultured Callus of Rhododendron Exbury Hybrids” Hort Science, 22, 6, 1324-1325, 1987
Kaya, Z., “Doku Kültürünün Orman Ağaçları Islah Çalışmalarındaki Yeri” Orman Müh. Dergisi, 25, 5, 12-19, 1988
Koçak, M., “Bazı Sorbus L. (Üvez) Türleri Tohumlarının Çimlenme ve Fidecik Gelişimi Üzerine Hormonal İşlemin Etkisi” Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2006
Pierik, R. L. M., “In Vitro Culture Of Higher Plants” The Netherlands, 1986
Srivastava, P. S. ve Steinbaver, A., “Regeneration Of Birch Plants Catkin Tissue Cultures” Plant Science Letters, 22, 1981
Üçler, A.Ö., “Titrek Kavak (Populus tremula L.) ve Kafkas Ihlamumuru (Tilia rubra DC.)’ nun Doku Kültürü Teknikleri ile Üretilmesi” Doktora Tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 1994
Vidalie, H., “In Vitro Culture and Its Applications In Horticulture” Economic Botany, 51, 1, 92-93, 1986
Vike, E. and Habjorg A., “Variation in Fluoride Content and Leaf Injury on Plants Associated with Three Aluminium Smelters in Norway” Science of The Total Environment, 163, 1-3, 25-34, 1995 Yayın No: 198, Toprak Su Genel Müdürlüğü Yayını, Sayı 282, Ankara
Yiğit, N., Çolak, E., Ketenoğlu, O., Kurt, L., Sözen, M., Hamzaoğlu, E., Karataş, A., Özkurt, Ş., “Çevre Etki Değerlendirme (ÇED)” Çevre Ve Orman Bakanlığı, Ankara, 2002