Ahmet GÜNDÜZ, Erdinç GÜLCÜ

Milli mücadele döneminde Kilis ve çevresinde Ermeniler

Bu çalısmada, Milli Mücadele döneminde Kilis’te yasayan Ermenilerin mevcut durumu, Kilis’in isgali karsısında takındıkları tutum ve yaklasımları ele alınmıstır. Kilis, Mondros Mütarekesinin imzalanmasından kısa bir süre sonra !ngilizler tarafından bir yıla yakın isgal altında tutulmus ve daha sonra da Fransızlar tarafından isgal edilmistir. Fransız isgali Ankara !tilafnamesi’ne kadar sürmüstür. Kilis kazasında yasayan Ermeniler, !ngiliz ve Fransız isgallerini, kendileri açısından bir kurtulus ve geçmisin intikamını alma fırsatı olarak gördüklerinden, büyük heyecanla karsılamıslardır. Bunun için, isgalleri destekledikleri gibi, isgal kuvvetlerini tahrik ederek, Türk halkına karsı baskı ve zulüm yapılmasına da çaba göstermislerdir. Ermeniler, !ngiliz isgali döneminde tahriklerde bulunarak Türk halkına karsı baskı, zulüm ve haksızlıklar yapılmasını saglamıslardır. Fransız isgali döneminde ise, bunlara ilaveten Fransız birliklerine gönüllü asker olarak yazılmıs, resmi Fransız askeri üniformasıyla bu baskı ve zulümleri sürdürmüslerdir. Bununla birlikte, Kilis’teki Ermeni nüfusunun çok az olmasından olsa gerek, burada diger yerlere nazaran büyük katliamlar yasanmamıstır.

Armenians in Kilis and vicinity during national war of independence

This study investigates the Armenians’ attitude against the invasion of Kilis and their condition during the invasion. Following the Montrose Armistice, Kilis was first invaded by Britain for one year and then by French army. French invasion continued until Ankara Treaty. As Armenians, who were living especially in downtown Kilis, perceived the British and French invasion as a chance for independence and revenge of the past, they welcomed them with great enthusiasm. Therefore, they not only supported the invasion but also provoked the invasion forces and helped them to oppress and torture Turkish community. During the British invasion, Armenians did their best to provoke and influence British forces in order to make them commit every kind of atrocities against Turkish people. On the other hand, during French invasion they enrolled to French forces voluntarily. They committed atrocities against Turkish community under French flag and uniforms, as well. Nevertheless, due to the fact that they did not have a high population in Kilis they could not commit huge massacres.

PDF

___

Basbakanlık Osmanlı Arsivi (BOA.) HR. SYS. 2602/1, Belge No: 24.
BOA. HR. SYS. 2602/1, Belge No: 24.
ATASE Arsivi, Kutu No: 119, Gömlek No: 76, Belge No: 76-2.
ATASE Arsivi, Kutu No: 270, Gömlek No: 38, Belge No: 38-2.
ATASE Arsivi, Kutu No: 1030, Gömlek No: 20, Belge No: 20-1.
ATASE Arsivi, Kutu No: 1169, Gömlek No: 21, Belge No: 21-1;
ATASE Arsivi, Kutu No: 1173, Gömlek No: 129, Belge No: 129-2.
Diger Kaynaklar
BDAGM, (2002). Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü, Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Fransız !liskileri (1918-1919), C. II, Ankara.
BDAGM, (2007). Basbakanlık Devlet Arsivleri Genel Müdürlügü, Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve !skânı (1878-1920), Ankara.
Cevdet Pasa. (1991). Tezâkir III, (Yayınlayan. Cavid Baysun), Ankara.
Çolakoglu, S. (1991). Kilis Direnis-Kurtulus ve Sonrası. Ankara.
Genelkurmay Baskanlıgı. (1966). Türk !stiklal Harbi Güney Cephesi. C. IV, Ankara.
Genelkurmay Baskanlıgı. (2005). Arsiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918. C. I, Ankara.
Gülcü, E. (2004). “Halep Vilâyeti Sâlnâmelerine Göre Kilis (İdari ve Sosyal Durumu)”. VI. Hatay Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, Antakya.
Halaçoglu, Y. (2001). Ermeni Tehciri ve Gerçekler. Ankara.
Hatipoglu, S. (2006). Çukurova’da Ermeni Mezalimi. Antakya.
İnce, H. İ. (2004). Milli Mücadele’de Kilis. Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İslam, M. (1960, 27 Eylül). “Kilis Kuvvayı Millîye Harekâtı”. Genç Kilis Gazetesi.
Kadri, K., (1932). Kilis Tarihi. (Nesreden: Osman Vehbi), İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
Karal, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi. TTK, C. VIII, Ankara. Sâlnâme, Haleb Vilayet Salnamesi.
Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Umar, Ö.O., (2004). Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda !daresi Altında Suriye (1908-1938), Ankara.
Üzel, S., (1952). Gaziantep Savunmasının !ç Yüzü. Ankara: Dogus Matbaası.