Eklemeli dil yapısının Türkçe öğretiminde oluşturduğu bilişsel (Kognitif) zeminler

İnsanoglu çevresini ana diliyle algılar ve yorumlar. Her dil, kendisine özgü yapılardan süzülmüs kurallar silsilesiyle anlama ve anlatma süreçlerini gerçeklestirir. Bu iki sürecin içerdigi temel dil becerileri açısından, ögrencilerin ana dillerini dogru bir sekilde kullanabilecek düzeye getirilmesi, Türkçe egitiminin temel hedeflerinden biridir. Bu hedefe ulasmada hareket noktası Türkçe olmalıdır. Türkçeyi kaynasık dillerden ayıran en temel özelliklerden biri, eklemeli dil yapısıdır. Bu yapı özelligi, farklı çalısma alanlarındaki verilerle karsılastırıldıgında, Türkçenin ana dili olarak ögretimi sürecine önemli açılımlar sunmaktadır. Ana dili egitiminde, dilin yapısal karakterinden de yararlanılması gerektigi düsüncesinden hareketle, bu çalısmada, Türkçenin ana dili olarak ögretilmesi sürecinde eklemeli dil yapısının olusturdugu bilissel zeminler, disiplinler arası bir bakıs açısıyla tespit edilmistir. Türkçede, eklemeli yapıyı olusturan yapım ve çekim ekleri, sahip oldukları yapısal özellikler açısından ayrı ayrı ele alınmıs; tespit edilen bu özellikler, ana dili egitimiyle ilgili temel kavramlardan yola çıkılarak degerlendirilmistir.

The cognitive backgrounds that agglutinating language structure form in Turkish teaching

Human beings understand and interpret their environment via their mother tongues. Every language realizes its understanding and expressing processes with rules filtered from its special characteristic structures. Regarding the basic language skills these two processes (understanding and expressing) include, bringing students to the level of speaking their mother tongue in a correct way is one of the most important objectives of Turkish language education. The point of departure for achieving this objective should be Turkish. The most outstanding feature separating Turkish from other inflexional languages is its agglutinating structure. When handled with data from various study fields, this feature can be seen to bring critical dimensions to the process of teaching Turkish as first language. Moving from the proposition that the structural character of language should be considered when teaching first language, this study investigates with an interdisciplinary approach the cognitive backgrounds—caused by the agglutinating structure of Turkish—in the process of teaching Turkish as first language. In the study, the derivational affixes and inflexional suffixes in Turkish are handled separately, and the features observed to exist are evaluated in the light of concepts related to first language teaching.

PDF

___

Aksan, D. (1993). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aksan, D. (1996). Türkçenin Sözvarlıgı. Ankara: Engin Yayınevi.
Aksan, D. (1999). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
Aksan, D. (2004). “Kelimebilimi ve Anlambilimi Ölçütlerinden Yararlanarak Bir Yazı Dilinin Eskiligini Saptama Yolları I: Kavram Alanı – Kelime Ailesi İliskileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiligi Üzerine”. Dilbilim ve Türkçe Yazıları. Ankara: Multılıngual Yayınları, 110-119.
Akyol, H. (2005). Türkçe İlk Okuma Yazma Ögretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Ardanacı, E. (2003. ). İngilizcede Zamanlar ve Cümle Kurulusları. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Atay, O. (1997). Bir Bilim Adamının Romanı. İstanbul: İletisim Yayınları.
Aydogdu, S. (2002). “Diller Dünyasına Genel Bir Bakıs ve Türkçenin Konumu Üzerine”. Dil Dergisi ,115, 51-71.
Baskan, Ö. (2003). Lengüistik Metodu. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
Bertram, R., M. Laine ve M.M. Vırkkala. (2000). “The Role of Derivational Morphology in Vocabulary Acquistion: Get by with a little help from my morphem friends”. Scandinavian Journal of Psychology, 41, 287 – 296.
Cebiroglu, G. (2002). “Sözlüksüz Köke Ulasma Yöntemi”. TBD 19. Bilisim Kurultayı Bildiriler Kitabı, İstanbul (http://www.cs.itu.edu.tr/~ gulsen/pub/tbd.pdf.)
Cemiloglu, İ. (2000). “Cümle Tahlilinin Önemi ve Metot”. Türk Dili. 578, 482.
Cüceloglu, D. (2000). İnsan ve Davranısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Demircan, Ö. (2003). Türk Dilinde Çatı. İstanbul: Papatya Yayınları.
Demircan, Ö. (2005). Türkiye Türkçesinde Kök – Ek Birlesmeleri. İstanbul: Papatya Yayınları.
Dilâçar, A. (1970). “Avrupa’da Yayımlanan İlk Türkçe Gramerin Özellikleri”. Türk Dili Arastırmaları Yıllıgı Belleten, Ankara: TDK: 197-210
Eker, S. (2005). Çagdas Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
Ergin, M. (2002). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Gencan, T.N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınları
Gögüs, B. (1978) Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Egitimi. Ankara: Gül Matbaası.
Johansan, L. (2007) Türkçe Dil İliskilerinde Yapısal Etkenler. (Çev: Nurettin Demir). Ankara: TDK.
Karahan, L. (1999). Türkçede Söz Dizimi Cümle Tahlilleri. Ankara: Akçag Yayınevi.
Kıran, Z. ve Kıran, A. (2001). Dilbilime Giris. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlügü. TDK: Ankara.
Köksal, A. (2003). Dil ile Ekin. İstanbul: Toroslu Kitaplıgı.
Kurudayıoglu, M. (2006). “Türkçenin Morfolojik Yapısının Kelime Hazinesi Açısından Önemi.” Büyük Türk Dili Kurultayı, Bildiriler Kitabı (26-27 Eylül 2006). Ankara, 497-505.
Kurudayıoglu, M. ve Karadag, Ö. (2005). “Kelime Hazinesi Çalısmaları Açısından Kelime Kavramı Üzerine Bir Degerlendirme”. Gazi Üniversitesi Gazi Egitim Fakültesi Dergisi, 2, 293–307.
Levelt, M.J.W. (2001). “Spoken Word Production: A Theory of Lexical Access”. Proc. Natl. Acad. Sci, 23, 13464-13471.
Martinet, A. (1985). İslevsel Genel Dilbilim. İstanbul: Birey ve Toplum Yayınları.
Onan, B. (2005). İlkögretim İkinci Kademe Türkçe Ögretiminde Dil Yapılarının Anlama Becerilerini (Okuma/Dinleme) Gelistirmedeki Rolü. Yayınlanmamıs Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Egitim Bilimleri Enstitüsü.
Özbay, M. (2007). Türkçe Özel Ögretim Yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
Saussure, F. (1996). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev: Berke Vardar). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
Uzun, E. (2004). Dilbilgisinin Temel Kavramları. İstanbul: Türk Dilleri Arastırmaları Dizisi.
Yangın, B. (1999). İlkögretimde Etkili Ögretme ve Ögrenme Ögretmen El Kitabı. İlkögretimde Türkçe Ögretimi Modül 4, Ankara: Milli Egitim Bakanlıgı Yayınları.