Bir İngiliz Hanımefendisi'nin-Lady Montegu-gözüyle Osmanlı kadını

Osmanlı Devleti’nde kadınların sosyal hayat içindeki konumlarına dair yabancı seyyahların yazdığı eserlerde birtakım bilgiler mevcuttur. Ancak bu eserler Osmanlı dini, sosyal yaşamı ile bağdaşmayacak bazı önyargılar içermektedir. Lady Montegu’nün mektupları bu noktada kendisinden önceki seyyahların yazdıklarından farklılıklar gösterir. Montegu, eşinin Osmanlı Devleti’ne elçi tayin edilmesinden sonra onunla beraber Doğu yolculuğuna çıkmıştır. Değişik şehirlerde ve ülkelerde -Lahey, Nürnberg, Viyana, Prag v.b- bulunduktan sonra Petervaradin, Belgrad, Edirne yoluyla İstanbul’a ulaşmış, geçtiği güzergâhlarda gördüklerini mektuplar halinde kaydederek dostlarına göndermiştir. Türkler hakkında ilk mektubunu 12 Şubat 1717 tarihli olarak Belgrad’dan yollamıştır. İstanbul’da 1717-1718 tarihleri arasında bir yıl kalmıştır. Bu müddet içinde de Osmanlı ülkesi, askeri, halkı, iklimi, tarihi ve kültürel değerleri hakkında yazmaya devam etmiş özellikle bir bayan olması dolayısıyla diyaloga geçebildiği Osmanlı kadınları hakkında ayrıntılı açıklamalar sunmuştur. Montegu’nün mektupları 18. yüzyıl Osmanlısı için ana kaynak değerindedir ve mektuplarını özel kılan Doğu’yu ziyaret eden ilk Hıristiyan bayan olması dolayısıyla, bir kadın inceliği ve merakı ile gördüklerini yazmasıdır.

Ottoman women from point of view of an English Aristocrat Lady Montegu

There are some information about social life of women in Ottoman Empire in studies of European travelers. Those studies include some prejudice ideas which have incompatible with Ottoman religion and social life of Ottomans. Thus Lady Montegu’s letters are different from other travelers letters. Lady Montegu traveled to East with her husband. After his appointment to Ottoman Empire as an ambassador. They stayed in different cities as Lahey, Nurnberg, Vien, Prague and came to to Istanbul following Petervaradin-Belgrad-Edirne way. During this journey Lady Montegu wrote letters to her friends to give information about journey. She sent her first letters which comprise information about Turkish people on February 12th. In 1717 when she was Belgrade. She had been Istanbul for one year between 1717-1718. After that period she traveled Ottoman states to write information which include people, climate, history and cultural values. She also gave detailed information about Ottoman women who she was able to be in touch because of being a woman. Letters of Lady Montegu are one of the main sources for 18th Century Ottoman history researches. Lady Montegu’s letters are special from other travel letters because of first Christian woman who traveled east as being woman and at the same time wrote travel letters in great interest and elegance.

PDF

___

Ahmed B. Mahmud (1209). Mecmûa, Berlin Staasbibliothek (Devlet Kütüphânesi) Preussischer Kulturbesitz Orientabteilung, Ms. or. quart.
Auer, L. (1988). “Das europäische Staatensystem im Zeitalter Prinz Eugens”, Österreich und die Osmanen - Prinz Eugen und seine Zeit, Schriften des Institutes für Österreichkunde 51/52, Viyana, s. 69-87.
Azîz Efendi (1209). Kanûnnâme-i Sultânî Li ‘Azîz Efendi, Berlin Staasbibliothek (Devlet Kütüphânesi) Preussischer Kulturbesitz Orientabteilung, Ms. or. quart.
Blumenthal, H. H. (1931). Lady Mary Pierrepont Wortley Montagu Reisebriefe 1716- 1718, Viyana: Krystall-Verlag.
Broucek, P (1988). “Die Feldzüge des Prinzen Eugen in Ungarn, Italien und Westeuropa”, Österreich und die Osmanen - Prinz Eugen und seine Zeit, Schriften des Institutes für Österreichkunde 51/52, Viyana, s. 138-152.
Davis, F. (2006). Osmanlı Hanımı 1718’den 1918’e Bir Toplumsal Tarih, Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Evren, B. & Can, D. G. (1997). Yabancı Gezginler ve Osmanlı Kadını, İstanbul: Milliyet Yayınları.
İnalcık, H. (2006). Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), (Çev. Ruşen Sezer), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Montegu, L. (1933). Şark Mektupları, Çev. Ahmet Refik, İstanbul: Hilmi Kitaphanesi.
Özcan, A.(2002). “Osmanlı Devleti’nin Askerî Yapısı”, Türkler, C. 10, Ankara, s. 107-121.
Özkaya, Y. (1973). “Canikli Ali Paşa’nın Risalesi ‘Tedâbîrü’l-Gazavat’ ”, Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 12-13, Ankara, s. 121-182.
Öztürk, K. (2006). “Ida Von Hahn-Hahn’ın “Orientalische Briefe” ve Lady Mary Montagu’nun “Briefe Aus Dem Orient” Adlı Eserlerinde Doğu İle İlk Karşılaşmada Yabancılık.” Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 16, s. 473 - 491.
Sancar, A. (2009). Osmanlı Kadını Efsane ve Gerçek, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Silahdâr, Fındıklılı Mehmed Ağa (1928). Silahdâr Tarihi, C. II, İstanbul: Devlet Matbaası.
Süreyya, M. (1996). Sicill-i Osmanî (SO), Yay. Haz. Nuri Akbayar, Eski yazıdan aktaran Seyit Ali Kahraman, C. IV, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H.. (1978). Osmanlı Tarihi, C. I-III-IV, Ankara: TTKB.