Kızılırmak Havzası Barajlarının Kuraklığa Etkisi
Kuraklık, insan hayatını olumsuz etkileyen temel faktörlerden biridir ve doğrudan veya dolaylı olarak bir dizi olumsuz sonuç doğurur. Su, tarım, sanayi, sağlık ve birçok diğer alandaki sıkıntılara yol açabilecek önemli bir kaynaktır. İnsan yaşamı için vazgeçilmez olan suyun varlığının korunması, insanlığın geleceği için kritik bir öneme sahiptir. Su kaynaklarının depolanması ve ardından sulama, elektrik üretimi ve içme suyu temini gibi amaçlarla kullanılmasında barajlar önemli bir rol oynamaktadır. Ancak bu yapıların dezavantajı, su rezervuarlarının yüzeyinin artmasıyla birlikte buharlaşma kayıplarının artmasıdır. Ayrıca sulama ve içme suyu talebinin artması, barajlardaki su rezervlerinin azalmasına neden olmaktadır. Buharlaşma kayıplarını önlemek ve su kaynaklarını sürdürülebilir bir şekilde yönetmek için, özellikle Kızılırmak Nehri yan kolları üzerindeki barajların inşası veya genişletilmesi konusunda optimizasyonlar yapılması gerekmektedir. Su bütçesi metodu analizleri, bu optimizasyonların özellikle kurak iklimi nedeniyle Delice alt havzasında daha fazla su stresinin olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, bölgede buharlaşma kayıplarını azaltma, su kaynaklarını koruma ve geleceğe dayanıklı bir şekilde hazırlık yapma aciliyetini vurgulamaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Kızılırmak Nehri, kuraklık, buharlaşma, yağış
Effect of the Dams in Kızılırmak Basin's Drought
Drought stands as a pervasive threat to human life, casting a broad shadow of negative consequences across various facets of existence, including agriculture, industry, health, and more, given the indispensable role of water. Dams serve as critical reservoirs, storing water for essential purposes such as irrigation, electricity generation, and drinking. However, the downside of these structures lies in the increased surface area, which contributes to water loss through evaporation. This issue is exacerbated by the escalating demands for water, particularly for irrigation and drinking purposes, resulting in a gradual depletion of water reserves within dams. To address this challenge, it becomes imperative to optimize dam construction and expansion, particularly along the tributaries of the Kızılırmak river. Conducting water budget analyses, specifically tailored to the Kızılırmak basin, reveals that the Delice sub-basin faces heightened water stress due to its arid climate. These findings underscore the urgency of mitigating evaporation losses, preserving water resources, and ensuring sustainable water management practices in the region to secure a resilient future.
Keywords:
Kızılırmak River, drought, evaporation, precipitation,
___
- UNCCD. The United Nations Convention to Combat Desertification in those Countries Experiencing Serious Drought and/or Desertification, Particularly in Africa. Geneva: United Nations Environment Programme (UNEP), 1995.
- Şehsuvaroğlu, L. Su Barışı-Türkiye ve Ortadoğu Su Politikaları, Ankara, 2000.
- Yılmaz, D., Kocabaş, İ. Küçük menderes havzası su kaynakları üzerinde barajların etkisi, International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management, s. 59-81, 2021.
- DSİ, Kızılırmak Havzası Master plan raporu, 2018.
- https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Nufus-Projeksiyonlari-2013-2075-15844#:~:text=Nüfus%202050%20yılına%20kadar%20yavaş,172%20088%20kişi%20olması%20beklenmektedir.&text=Demografik%20göstergelerdeki%20mevcut%20eğilimler%20devam%20ettiği%20takdirde%20Türkiye%20nüfusu%20yaşlanmaya%20devam%20edecektir. (Erişim tarihi 19.02.2023).
- https://www.mgm.gov.tr/genel/buharlasma.aspx?s=2 (Erişim tarihi: 19.02.2023).
- T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi Projesi (İDSKEP), 2016.
- Hacısalihoğlu S., Karaer F. Göllerde su bütçesi hesaplaması: Uluabat Gölü Örneği, Toprak Su Dergisi, 7 (2): (21-27), 2018.
- Bayoğlu, S. "Küçük barajlarda buharlaşmanın azaltılması". Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University 0 (1964): 124-127.
- Pınarlık, M. “Barajların buharlaşma ve sediment etkisi altında işletme performanslarının değerlendirilmesi”. Doktora tezi Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2020.
- Kızılırmak Havzası Kuraklık Yönetim Planı, Stratejik Çevresel Değerlendirme Taslak Kapsam Belirleme Raporu, Ankara, Haziran 2022.
- Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Kızılırmak Havzası akım gözlem istasyonları (AGİ) verileri, 2001-2013.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2020
- Yayıncı: Muş Alparslan Üniversitesi