Türkiye’de Stratejik Planlamanın Kuruluş Süreci Üzerinden Planlamada Dönüşümün Çözümlenmesi

Çalışmanın amacı kalkınma planlamasından stratejik planlamaya dönüşüm sürecinin neden ve nasıl gerçekleştiğini araştırmaktır. Literatürde varolan, planlamanın teknik özelliklerine vurgu yapan çalışmalar ise neden ve nasıl sorularına yanıt verememektedir. Bu nedenle çalışmada stratejik planlamanın doğuş ve gelişimini tarihsel ve toplumsal koşulları içinde analiz etmeye olanak sağlayacak bir yöntemsel tercihe gidilmiştir. Bu soru ve yöntemsel tercih ile yola çıkan çalışmada, Türkiye’de 1980 sonrası süreçte, planlamanın dönüşümünün tarihi; Milliyet Gazetesi arşivi, dönem raporları ve TBMM tutanakları gibi birinci el kaynaklardan aktarılacaktır. Bu süreç bir yandan kalkınma planlamasının tasfiyesine, bir yandan da stratejik planlamanın kuruluşuna ev sahipliği yapmaktadır. Maddi ve ideolojik zemini kaybolan kalkınma planlaması tasfiye edilirken; stratejik planlama, küreselleşme–finansallaşmaya dayanan birikim sürecinde yönetim biçiminin bir işlevi olarak doğmuş; toplumsal çatışma süreçleri içerisinde gelişmiştir. Stratejik planlamanın içeriği ve yönetsel özellikleri de bu siyasal süreç içerisinde şekillenmiştir. Çalışma kapsamında, stratejik planlamanın kalkınma planlamasından bir kopuş yarattığı iddia edilmiştir. Bu kopuş planlamanın aldığı biçimsel özellikler, ölçek, aktör, süreç vb. üzerinden ortaya çıkarılmıştır. Ne var ki, söz konusu biçimsel özellikler planlamanın bir yönetsel biçim olarak niteliksel dönüşümünün birer çıktısıdır: planlamanın dönüşümü, planlamadan politika planlamasına dönüşüm olarak soyutlanabilir.

Anahtar Kelimeler:

stratejik planlama, kalkınma planlaması, planlamanın ekonomipolitiği, planlama yönetimi, Devlet Planlama Teşkilatı.

PDF

___

ABGS (Avrupa Birliği Bakanlığı) (2012). www.abgs.gov.tr. Son Erişim Tarihi, 25.01.2016.
Akçay Ü (2007). Kapitalizmi Planlamak Türkiye’de Planlamanın ve DPT’nin Dönüşümü. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı.
Akşam (2011). Kurumsal yeniliklere ihtiyacımız var.
Haziran. http://www.aksam.com.tr/siyaset/kurumsal-yeniliklere-ihtiyacimiz-var--48739h/haber-48739 Son ErişimTarihi: 02.06.2016.
Aktan C C (2008). Stratejik Yönetim ve Stratejik Planlama. Çimento-İşveren. Temmuz–Ağustos 2008: 4-21.
Avaner T (2009). 1945: Dönüm Noktasında Türkiye. İçinde: B. A. Güler (ed.). Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1929-1939, Ankara: KAYAUM, 585-701.
Bayramoğlu S (2005a). Yönetişim Zihniyeti Türkiye’de Üst Kurullar ve Siyasal İktidarın Dönüşümü. İstanbul: İletişim.
Bayramoğlu S (2005b). Türkiye’de Bölgesel Politikaların Gelişimi. İçinde: Menaf Turan (Drl.). Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir Ne Değildir? Ankara: Paragraf, 35-120.
Boratav K (2006). Türkiye’de Devletçilik. Ankara: İmge.
Boratav K (2005). 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm. 2. Baskı. Ankara: İmge.
Bryson J M. (2004). Strategic Planning for Public and Nonprofit Organizations. 3rd Ed. San Francisco: Jossey-Bass.
Celasun M (1984). Piyasa Ekonomilerinde Planlama. ODTÜ Gelişme Dergisi. 11(3 & 4), 325-347.
Çölaşan E (1982). Dünya Bankası, DPT’ye bir de danışman atıyor. Milliyet, 9 Haziran. Son Erişim Tarihi: 02.06.2016.
Dik E ve Yılmaz A (2012). Türkiye’de Planlama Yönetiminde Değişim: Devlet Planlama Teşkilatı’ndan Kalkınma Bakanlığı’na. İçinde: Hikmet Kavruk (Derl.). Kuram ve Yöntem Açısından Türkiye’de Kamu Yönetimi (IX. KAYFOR) Bildiriler Kitabı, Ankara: TODAİE, 785-802.
Donat Y (1993). Bakan Utandıran Tablo ve ‘Yeni DPT’. Milliyet. 7 Temmuz. Son Erişim Tarihi: 15.05.2016.
DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1996). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). Ankara: DPT.
DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2000a). Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Ankara: DPT.
DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2000b). Uzun Vadeli Gelişmenin (2001-2023) ve VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planının (2001-2005) Temel Amaçları ve Stratejisi. Ankara: DPT.
DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). Ankara: DPT.
DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2011). 2010 Yılı İdare Faaliyet Raporu. Ankara: DPT.
Dünya Bankası (2012). www.worldbank.org. Son Erişim Tarihi: 20.12.2015.
Dror Y (1971). Planning in the United States? - Some Reactions by a Foreign Observer. Public Administration Review. 31(3). 399-403.
Ekonomi Bakanlığı (2012). www.ekonomi.gov.tr. Son Erişim Tarihi: 20.12.2015.
EU (European Union) (2011). Türkiye İlerleme Raporu. Brussells.
Güler B A (2005). Yönetişim: Tüm İktidar Sermayeye. İçinde Birgül A. Güler (Ed.). Devlette Reform Yazıları, Ankara: Paragraf.
Hazine Müsteşarlığı (2012). treasury.gov.tr. Son Erişim Tarihi: 20.12.2015.
Kepenek Y (1999). Türkiye’nin 1980 Sonrası Sanayileşme Süreci. İçinde Oya Baydar (ed.). 75 Yılda Çarklardan Çiplere, Türkiye: İş Bankası.
Koç Y (1999). Türkiye’de Ekonomik ve Sosyal Konsey. Ankara: Türk-İş.
Kumbaracıbaşı O (1989). Biz bu planı değiştiririz. Milliyet. 13 Mayıs. Son Erişim Tarihi: 15.05.2016.
Majone G (1997). From Positive to the Regulatory State: Causes and Consequences of Changes in the Mode of Governance (Working Paper).
Merkez Bankası (2012). www.tcmb.gov.tr. Son Erişim Tarihi: 20.12.2015.
OECD (Organization for Economic Cooperation and Development) (2012). www.oecd.org
Sezen S (2005). Türkiye’de Düzenleyici Kurulları Kimler Nasıl Yönetiyor?. Amme İdaresi Dergisi, 38(4), 85-115.
Sezen S (1999). Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye’de Planlama. Ankara: TODAİE Yayın No: 293.
Somel A (2010). Devletçilik ve Planlama Tartışmalarına Damga Vuran Forum Dergisi.
Ankara: Yazılama.
Soyak A (2004). Ulusaldan Ulusüstüne İktisadi Planlama ve Türkiye Deneyimi. İstanbul: Der.
Sönmez M (1992). 100 Soruda 1980’lerden 1990’lara “Dışa Açılan” Türkiye Kapitalizmi. İstanbul: Gerçek.
Tan T (2002). Bağımsız İdari Otoriteler veya Düzenleyici Kurullar. Amme İdaresi Dergisi, 35(2), 11-37.
TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (1995). Zabıt Ceridesi D.19 C.9 B.140 (13.7.1995).
TİSK (1988). Yabancı sermaye istikrarlı büyüyor. Milliyet. 11 Eylül. Son Erişim Tarihi: 15.05.2016.
Turan M (Drl.) (2005). Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir Ne Değildir? Ankara: Paragraf.
TÜSİAD (1995). 21. Yüzyıl için Yeni bir Devlet Modeline Doğru: Optimal Devlet. TÜSİAD: Şubat 1995 Yayın No: TÜSİAD/T/95. 2-174.
Övgün B (2009). Kalkınma Planlamasından Stratejik Planlamaya. İçinde Barış Övgün (ed.). Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform, Ankara: KAYAUM. 145-164.
Övgün B (2011). Türk Kamu Yönetiminde Yeni Bir Örgütlenme: Kalkınma Bakanlığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 263-281.
Türel O (2008). Türkiye’de Sanayi Politikalarının Dünü ve Bugünü. http://www.bagimsizsosyalbilimciler.org/Yazilar_Uye/TurelJan08.pdf.
Son Erişim Tarihi: 13.05.2012.
Ünay S (2006). Neoliberal Globalization and Institutional Reform: The Political Economy of Development and Planning in Turkey. New York: Nova Publishers.
Yalman G (2009). Transition to Neoliberalism The Case of Turkey in the 1980s. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
Yeldan E (2001). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi Bölüşüm, Birikim ve Büyüme. 3.Baskı İstanbul: İletişim.
Yılmaz A (2012). Türkiye’de Planlama Politikası ve Yönetimi: Planlamanın Siyasal İktisadı ve Yönetsel Kuruluşu, AÜ SBE Yönetim Bilimleri ABD Yayınlanmamış Doktora Tezi (Danışman: Erinç Yeldan). Ankara.
Yılmaz C (2011). 2023 Kalkınma Vizyonumuzun Hayata Geçirilmesine Kalkınma Bakanlığı Temel Bir İşlev Görecektir. İşveren. Temmuz 2011.
Yılmaz K R (2006). Eleştirel Bir Kalkınma Anlayışına Doğru; Ölçek Bağlamında Kalkınmayı Yeniden Düşünmek. Praksis. Yaz 2006, 15, 183-207.
Milliyet Gazetesi Arşivi:
Milliyet (1983). Beşinci Plan, Dışa Açılmaya ve Özel Sektöre Öncelik Veriyor. 2 Haziran. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1984a). DPT Yatırımlarda Tek Yetkili Oldu. 15 Ekim. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1984b). Dış Ticarette Son Söz Artık Küçük Özal’ın. 18 Aralık. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1984c). 5. Beş Yıllık Plan 25 Hedefi Esas Alıyor. 18 Haziran. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1984d). IMF Kalkınma Planını Beğenmedi. 27 Ekim. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1984e). Ekonomide Fon’dan Geçilmiyor. 29 Mart. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1985a). DPT’nin Yetkisi Genişletiliyor. 20 Ekim. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1985b). Planlama’da MHP-MSP Savaşı. 18 Ekim. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1985c). IMF, Türkiye’yi Kapı Komşusu Yaptı. 13 Şubat. Son Erişim Tarihi:15/05/2016.
Milliyet (1985d). Özal, çeyrek asrı bir yıla sığdırdı. 27 Nisan. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1985e). İlk Özel Yabancı Holding Kuruluyor. 10 Nisan 1985. Son Erişim Tarihi:15/05/2016.
Milliyet (1986a). Devlet içinde Devlet. 3 Aralık. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1986b). Suçlama Sırası Kafaoğlu’nda. 18 Ocak. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1986c). Zirve Fokurduyor. 2 Ocak. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1986d). DPT’ye Sorular. 8 Aralık. Son Erişim Tarihi: 15/06/2016.
Milliyet (1986e). Kafaoğlu Suçluyor. 18 Ocak. Son Erişim Tarihi: 15/06/2016.
Milliyet (1986f). Başkent’te Tarikat Operasyonu. 2 Aralık. Son Erişim Tarihi: 15/06/2016.
Milliyet (1986g). Terslik (İlhami Soysal). 19 Mart. Son Erişim Tarihi: 15/06/2016.
Milliyet (1987a). 24 Ocak’ın Siyasi Yanı (Bakkalbaşı E). 26 Ocak. Son Erişim Tarihi:15/06/2016.
Milliyet (1987b). Doğruysa Vahim. 22 Aralık. Son Erişim Tarihi: 15/06/2016.
Milliyet (1988a). Dosyalar Yok Edildi. 20 Temmuz. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1988b). Hesapsızlık 27 Mayıs Öncesi Gibi. 29 Mayıs. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1988c). Kendine Göre Bir Devlet (Metin Toker). 6 Ocak. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1989a). Bu Nasıl Teşvik. 10 Mart. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1989b). DPT Direndi. 3 Mayıs. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1989c). Planda Seçim Gölgesi Var. 20 Mayıs. Son Erişim Tarihi: 15/05/2016.
Milliyet (1990a). Özel Sektörün Önünü Açın. 30 Kasım 1990. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1990b). DPT 30. Yılında Herşeye Karışmayacak. 23 Eylül. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1991a). Enflasyon Zenginleri Yandı. 23 Kasım. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1991b). Ekonomiye Japon Modeli. 28 Kasım. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1991c). Ekonomi Bin Günde Bile Düzelmez. 30 Temmuz. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1992). Planlama Tartışmaya Açıldı. 27 Eylül. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1993a). Mesajımızı En Açık Refah Veriyor. 10 Ekim. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1993b). Devlet ile Birlikte DPT de Küçülüyor. 16 Ocak. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1993c). Globalleşme Sürecinde Türkiye (Hurşit Güneş). 16 Eylül. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1994a). MÜSİAD ve Karayalçın çok kızdı. 28 Ekim 1994. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1994b). Stratejik Planlama Gereği (Öztin Akgüç). 25 Ağustos. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1995a). Refah İTO’da genel seçim provası yaptı. 14 Kasım. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1995b). Planın Modası Geçmedi. 11 Temmuz. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1995c). Hızımızı Anlatamıyoruz. 5 Ağustos. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1996a). Erbakan’ın DPT’si MÜSİAD. 20 Temmuz. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1996b). DPT tutmayan planlarını yeniledi. 3 Ekim. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1997a). MÜSİAD’dan Kara Tahta Eylemi. 7 Mayıs. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.
Milliyet (1997b). Genelkurmay’ın Alışveriş Ambargosu. 6 Haziran. Son Erişim Tarihi: 15/5/2016.