Bütünleştirmeden tektipleştirmeye Mustafa Kemal'in milliyetçilik söylemi (1919-1938)

Mustafa Kemal’in milliyetçilik söyleminin tarihsel salınımlarını incelemeyi amaçlayan bu çalışma, iki temel tarihsel dönem ayrımına dayanmaktadır. Bütünleştirme olarak nitelenen ilk dönem, Amasya Genelge’nin yayınlandığı Haziran 1919’dan seçimlerin yenilendiği Nisan 1923’e kadar sürer. Osmanlıcı milliyetçilik ve yurtsever milliyetçilik olarak iki alt döneme bölünebilecek olan evrenin belirleyici özelliği, tüm toplumsal grupları, işgale karşı direniş mücadelesi temelinde bir araya getirmek olmuştur. Ancak Londra Konferansı sürecinde milli benlik temeline dayalı bir geçiş sürecinin ardından yeni bir dönem başlamıştır. Meclis seçimlerinin 1923’te yenilenmesinden başlayan ve Mustafa Kemal’in ölümüne kadar geçen bu yeni dönem, tektipleştirme olarak görülebilir. İşgalden kurtarılan ülkede ulus ve devlet inşası olarak şekillenen ve sübjektif milliyetçilik olarak nitelenebilecek olan bu dönem, teritoryal uluslaşma ve bürokratik içerilme gibi alt evrelerle birlikte değerlendirilebilir. Bir bütün olarak 1921-1938 arası dönem ise milliyetçiliğin çelişkili, çatışmalı ve tarihsel niteliğini gözler önüne sermekte; ulus ve devlet inşasının doğal seyri içinde gerçekleşmektedir.

From defragmenting to monotyping nationalism discourse of Mustafa Kemal (1919-1938)

This study aims to analyse historical oscillations of nationalism discourse of Mustafa Kemal and is based on two fundamental but distinct historical periods. The first period is characterized by defragmentation and is from June 1919 Amasya Circular to April 1923 when the elections were renewed. Characterising features of the period can be divided into two sub-periods, Ottomanist nationalism and patriotic nationalism which combine all social groups at the heart of fight against the occupation. After a transitional phase and during the London Conference a new period started that is based on national identity. This new period started with the renewal of the assembly election in 1923 and continues until the death of Mustafa Kemal - it can be considered as monotyping period. This period was shaped with nation and state construction and can be characterized as subjective nationalism. It can be also considered with sub-phases, territorial nationalization and bureaucratic inclusion. Without a doubt, the period between 1921 and 1938 displays contradictory, conflictual and historical attribution of nationalism and materialized in the natural history of nation and state construction.

PDF

___

Akçura, Yusuf (1976), “Üç Tarz-ı Siyaset”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII. Dizi, sa.73, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Akşin, Sina (2000), “Siyasal Tarih: 1908-1923”, Türkiye Tarihi, 4.Cilt: Çağdaş Türkiye (1908-1980), (Yayın Yönetmeni: Sina Akşin), İstanbul: Cem Yayınevi, 27-123.
Anderson, Benedict (2004), Hayali Cemaatler, (Çeviren: İskender Savaşır), İstanbul: Metis Yayınları.
ASD (1997a), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri-I (1919-1938), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları: 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ASD (1997b), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri-II (1906-1938), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları: 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ASD (1997c), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri-III (1918-1937), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları: 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ATTB (1991), Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri-IV, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Balibar, Etienne (2000a), “Irkçılık ve Milliyetçilik”, Irk, Ulus, Sınıf, (çev: Nazlı Ökten), İstanbul: MetisYayınları, 50-87.
Balibar, Etienne (2000b), “Ulus Biçimi: Tarih ve İdeoloji”, Irk, Ulus, Sınıf, (çev: Nazlı Ökten), İstanbul: MetisYayınları, 109-133.
Balibar, Etienne ve Wallerstein Immanuel (2000), Irk, Ulus, Sınıf, (Çev: Nazlı Ökten), İstanbul: Metis Yayınları.
BDHK (1999), Birinci Doğu Halkları Kurultayı-Bakü 1920 (Belgeler), İstanbul: Kaynak Yayınları.
Chatterjee, Partha (1996), Milliyetçi Düşünce ve Sömürge Dünyası, (Çeviren: Sami Oğuz), İstanbul: İletişim Yayınları.
CHP (1935), CHP Programı, Ankara: Ulus Basımevi. Çavdar, Tevfik (2004), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), Ankara: İmge Kitabevi.
Davis, Horace B. (1991), Sosyalizm ve Ulusallık, (Çeviren: Kudret Emiroğlu), İstanbul: Belge Yayınları.
Gellner, Ernest (2006), Uluslar ve Ulusçuluk, (Çevirenler: Büşra Ersanlı&Günay Gökcu Özdoğan), İstanbul: Hil Yayın.
Gökalp, Ziya (2005), Türkçülüğün Esasları, Balıkesir: Liva Yayınevi.
Hirst, Paul ve Thompson, Grahame (2003), Küreselleşme Sorgulanıyor, Ankara: Dost Kitabevi.
Hobsbawm, E.J. (2000), Milletler ve Milliyetçilik, (Çeviren: Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
İleri, Rasih Nuri (1970), Atatürk ve Komünizm, İstanbul: May Yayınları.
Lenin, V.İ. ve Stalin, J.V. (2006), Marksizm ve Ulusal Sorun, (Çeviren: Gökhan Atılgan), İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
Lenin, V.İ. (2006), “Sosyalist Devrim ve Ulusların Kendi Kaderlerini Tayin Hakkı”, Marksizm ve Ulusal Sorun, (Çeviren: Gökhan Atılgan), İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 127-143
Nutuk (2007), Nutuk (1919-1927), (Düzenleme: Mustafa Bayram Mısır), Ankara: Palme Yayıncılık.
Parla, Taha (1994), Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları, 1. Cilt: Atatürk’ün Nutuk’u, İstanbul: İletişim Yayınları.
Parla, Taha (1995), Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları, 3.Cilt: Kemalist Tek-Parti İdeolojisi ve CHP’nin Altı Ok’u, İstanbul: İletişim Yayınları.
Renan, Ernest, “What is a Nation?”,
Erişim Adresi: http://www.cooper.edu/humanities/core/hss3/e_renan.html (Erişim Tarihi: 01.08.2008), Erişim Adresi: http://www.nationalismproject.org/what.htm (Erişim Tarihi: 10.08.2008)
Sezgin, Ömür (2005), Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, Ankara: İmge Kitabevi.
Smith, Anthony D. (2002), Ulusların Etnik Kökeni, (Çevirenler: Sonay Bayramoğlu&Hülya Kendir), Ankara: Dost Kitabevi.
Smith, Anthony D. (2004), Milli Kimlik, (Çeviren: Bahadır Sina Şener), İstanbul: İletişim Yayınları.
STMA (1988), Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, 6.Cilt, (Yayın Yönetmeni: Ertuğrul Kürkçü), İstanbul: İletişim Yayınları.
Sweezy, Paul (2007), Kapitalist Gelişme Teorisi, (Çeviren: Gülsüm Akalın), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
Timur, Taner (2001), Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara: İmge Kitabevi.
TPT (1994), Türk Parlamento Tarihi, I. Dönem (1919-1923), 1.Cilt, (Yayına Hazırlayan: Fahri Çoker), Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, No: 4.
TPT (1996), Türk Parlamento Tarihi, IV. Dönem (1931-1935), 1.Cilt, (Yayına Hazırlayan: Fahri Çoker), Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, No: 11.
Tunçay, Mete (1967), Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 219–201, Ankara: Sevinç Matbaası.
Tunçay, Mete (1981), Türkiye’de Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Ankara: Yurt Yayınları.
Oran, Baskın (2002), “Dönemin Bilançosu”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 1.Cilt (1919-1980), (Editör: Baskın Oran), İstanbul: İletişim Yayınları.
Wallerstein, Immanuel (2000), “Halklığın İnşası: Irkçılık, Milliyetçilik ve Etniklik”, Irk, Ulus, Sınıf, (Çev: Nazlı Ökten), İstanbul: Metis Yayınları, 91-108.
Yeldan, Erinç (2003), Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi, İstanbul: İletişim Yayınları.